نەخۆشخانەى دایک بڵاویکردەوە، مەلاریا یەکێکە لەو نەخۆشییە سەختانەى جیهان، کە ساڵانە نزیکەی 500 ملیۆن حاڵەتی تووشبووى هەیە و نزیکەی 700 هەزار بۆ دوو ملیۆن و 700 هەزار کەس بەهۆی ئەم نەخۆشییەوە دەمرن، دەشڵێن، نەخۆشی مەلاریا دەگوازرێتەوە لە ڕێگەی جۆرە مێشولەیەکەوە بەناوی (anopheles mosquito).
نەخۆشخانەى دایک، لە ڕاگەیەنراوێکدا ئاماژە بە مەترسى و شێوازى بڵاوبوونەوەى نەخۆشى مەلاریا دەدات، کە دەقەکەى بەمجۆرەیەیە:-

زۆربەمان لە نەخۆشییە درمەکان دەترسین بێ ئەوەی هیچ زانیارییەکمان لە بارەیانەوە هەبێت ئەمەش بۆ کەمی زانیاری و خوێندنەوەمانە لە بارەی ئەو نەخۆشیانەی لە داهاتوو هەبوونە و ئێستاش بڵاو بوونەتەوە، بۆیە هیچ نەخۆشییەک نییە پێشتووتر زاناکان سەرەداوێکیان لە بارەوە نەدۆزبێتەوە، هاوکات، زۆربەی نەخۆشییەکان لە ڕێی مێشوولە و پیسایی و پاشماوەی مردووی گیانداران بۆ مرۆڤ گواستراونەتەوە.
مەلاریا یە کێکە لەو نەخۆشییە سەختانەى جیهان، کە ساڵانە نزیکەی 500 ملیۆن حاڵەتی تووشبووى هەیە و نزیکەی 700 هەزار بۆ دوو ملیۆن و 700 هەزار کەس بەهۆی ئەم نەخۆشییەوە دەمرن.
ئەم نەخۆشییە ساڵی 1889 لەلایەن دوو پزیشکەوە دۆزرایەوە بە ناوەکانی (کارلس لویس و لافیران) ، ئەم نەخۆشییە بەهۆی جۆرە پاراسیتێکەوە درووست ئەبێ بەناوی (plasmodium) و زیاتر بڵاوە لە ناوچەکانی ئاسیا و تورکیا و ئەفریقا.
نەخۆشی مەلاریا دەگوازرێتەوە لە ڕێگەی جۆرە مێشولەیەکەوە بەناوی (anopheles mosquito).

$لە نیشانەکانی ئەم نەخوشى مەلاریا چییە؟$
- لەرزوتا.
- ئارەق کردنەوە.
- هەندێ جار کەم خوێنی.
- گەوورەبوونی سپڵ و جگەر.
ئەم نەخۆشییە دەگواسترێتەوە لە ڕێگەی، گواستنەوەی خوێن و دایک بۆ منداڵەکەی لەکاتی سکپڕی یان منداڵبوون، هەروەها بەکارهێنانی کەلوپەلى پزیشکى پیسبوو. [1]