نامۍ: غوڵام ڕەزا
نازنام: ئەرکەوازی
نامۊ تاتەی: حەمەسەن
ساڵۊ پېڎابېیەی: سەدەی هەژدەهەمی پېڎایی
ساڵۊ مەرڎەی: سەدەی هەژدەهەمی پېڎایی
یاگۊ پېڎابېیەی: #سەرجفتە _ پەشتکۆ لوڕستان#
یاگۊ مەرڎەی: #ئەرکەواز _ پەشتکۆ لوڕستان#
$ژیۋاینامە$
غوڵام ڕەزاخانی ئەرکەوازی، نامۍ تەمامەش، غوڵام ڕەزا کوڕو حەمەسەنی پەشتکۆیین، بە پاو ئا بەڵگا کە کۆتېنۍ وەرو دەسامان جە ئاخر و ئۊخرو سەدەی هەژدەهەمی پېڎایینە، دلۍ دەگاو (سەرجفتە)، نزیک پەشتکۆ لوڕستانی ئامان سەرو دنیێ، هەر ئەچاگەیچ یاوان پەنە. سەردەمو زاروڵەییشۆ خەریکو وانای بییەن و شۊنەو وانای و فېربییەیرە فرەو ناوچەکانو (پەشتکۆ و پێشکۆ) گېڵان، پەی ماوێچ جە (کرماشان و دینەوەر) خەریکو وانای بییەن و سەرئەنجام گېڵانۆ پەی زاڎگا و مەڵبەڼو وېش، ساڵەو (1801ز.) کە (مامە حەسەن خان) بییەن بە والی پشتکۆی، غوڵام ڕەزاش بەردەن پەی لاو وېش و دماتەر نازنامو خانیبیەیش پەنەدان و کەردەنش بە قېخاو دەگاو (ئەرکەواز)، بەڵام دماتەر، والی قینیش چەنە هۊرگېرتەن و پەی چن ساڵێ زیڼانیش
کەردەن،دلۍبەڼخانەینە (موناجاتنامە)کەش هۊڼانۆ و ئا وەختە ئازاڎ کریان و گېڵانۆ پەی دەگاو (ئەرکەواز)ی، دما دماکاو ژیوایش بە کشتیاری و قېخایی بەردەن سەر، هەتا کۊچی دمایینش کەردەن، هەر ئەچا دەگێنە بییەن و چاگەیچ بەخاکیشان ئەسپاران.
غوڵام ڕەزاخان، یۊ جە شاعېرانو کوردی مەژماریۊ و دلۍ هۊنیاکاشەنە پاسە بەرگنۊ کە جە ئەدەبی عەرەبی و فارسی و کوردی و لەیەکدایۆ قورئانینە گەلێ شارەزایش بییەن. دلۍ یۊ جە شېعرەکاشەنە باس چانەی مەکەرۊن هەکە مانگەو ڕەمەزانینە زیڼانی کریان، ماچۊ:
مانگ موبارەک مەخصووص داوەر
پەرێ من بییەن وە یەومولمەحشەر
فەطوور بار لێو، سەحوور ئاھ سەرد
پۆشاک پۆس گیان، سەرینگا ژ بەرد.
ماچۊ: مانگەو ڕەمەزانی کە مانگێ تایبەو خوڎاینە، پەی من بیېنە ڕۊ پەسڵانی(حەشری)، وەربانگم بارو لچامەن و پارشەوم ئاهۍ سەردۍ، یاتاق و پېخەفم پۊسو لەشیم و سەرینگام جە تەۋەنۍ.
پېسە فەرماوۊ، دیارەن کاتێ بەند بییەن، ئازارێ فرەشان دان، هەم بە دەستوورو والی پشتکۆی تۊقەی ئاسنینەشا وستېنە ملش و زنجیرشان وستەن هەردووە پەیاش.
یانی: کۆڵت و زنجیرشان کەردەن، چانەی خرابتەر پەیەکاش بە زنجیر مەبەسان و مەوزاش دلۍ سهۊڵاۋۍ، پەی ئانەی زیاتەر ڕەنج و ئازار بکېشۊن.
طەوق گەردن گیر، قەرە بە قرای تەنگ
زوان جە کسرەت، لاحەول وانان لەنگ
بووە و باوەقووش ژ ناڵەم ئاسەن
باوەقوش مەدهۆش، بووهەم هەراسەن
مەخلووقان عاجز شەو بێداریمەن
بێداری ژ جەور عوسرەت باریمەن
بام قەید لە یەخا و کوند هەم عەلاوەن
شەو دیدەم ژ ئێش بوخار بێ خاوەن.
شاعېر دمای ئی گلەیی و داڎیە کە جە بەختەو وېش کەرۊش چوون کۆتەن زیڼان، دەسۍ پەی هافی عەلی (دروودش چەنە) درېژ مەکەرۊن و مەگنۊ ڕاز و نیاز. ماچان، جە دماو ڕاز و نیازەکەیش کە (666) هۊنیۍ کوردیېنۍ، زنجیر جە دەس و پەیاش کریان و شەوێ دلۍ بەندیانەکەینە ڕەمان، باعزێچ ماچان؛ کارەساتەکەشان بە والی واتەن و دەستوورو ئازاڎبییەیش دان و گېڵانۆ پەی دەگاو (ئەرکەواز). هەم وېش دلۍ ڕازو نیازەکەیشەنە ماچۊ:
هاوار وە دەرگاش وە چەندین شێوە
تکرار ئەبیات چوون بەیت لێوە
کەردم وە تەعداد ئایات بێ غەش
یەعنی شەش سەد بەیت چەنی شەست و شەش
شەش هەزار ئاهیش نە دەروون کێشام
شایەد ڕەحمەت بای وە بەخت سیام
نیمە حەڵقەی دام زنجیرە دەستم
بیست و سێ بەند عەجەز وە دەرگاش بەستم.
غوڵام ڕەزاخان دلۍ موناجات نامەکەیشەنە پاسە بەرگنۊ کە عەلەوی بییەن، چوونکوم جە ستایېشو (هافی عەلی)نە ئەڼازۆ وېشش پڕنان، یانی سنوورش ماڕان و بە تەرزێ کە داواو گرد چېوێش چاڎیی کەردەن و ئاڎش بە ئاگاو ڕازەی نەدیڎەو بۍ هامتا زانان، پېسە ماچۊن:
ئاگای سڕ غەیب، ئاگای سڕ غەیب
یا عەلی عالی ئاگای سڕ غەیب
گوستاخ خەڵوەت بێ هەمتای لاڕەیب
پاک مونەززەر، موبەررا ژ عەیب.
بەڵام موناجات نامەکەش ئینا ئۆپەڕو بەرزییۆ و بە شاکارێ گۆرەی ئەدەبی کوردی مێنە ئەژمار و کەمتەر هۊنیارێ تاوابۊش پا نۊعە ڕاز و نیاز بکەرۊن. ئینەیچ بەشێن جە (موناجات نامە)کەیش کە دلېشەنە نزاو لاڵیایۆ مەکەرۊن:
موناجات نامە:
عالی مەکان هەی، عالی مەکان هەی
یا عەلی ئەعلا عەلی مەکان هەی
یا وەلی موطڵەق سیڕ سوبحان هەی
والی ولایەت، شای واڵاشان هەی
واقف مەحضەر پەروەردگار هەی
(حوجت لبورهان) کبر کبار هەی
هەی مەکان باڵای عەرش بەرین هەی
(علم الاسماء علم الیقین) هەی
هەم عالم علم سەلوونی زان هەی
باعس دنیا، کەون و مەکان هەی
هەی بێ جبرەئیل نە ڕای مێعراج هەی
هەی ستانەندەی نگین و باج هەی
داماد بن عم زەوج بە توول هەی
هەی ئاگا وە ڕاز خودا و ڕەسوول هەی
هەی تیر شەهاب شوجاعەت بار هەی
ناصر منصوور نوصرەت شعار هەی
هەی عومدەی عیماد عەموود دین هەی
هەی حاکم چەپ، یەسار، یەمین هەی
هەی موشکڵ گوشای کار پەی ئاسان هەی
هەی هەی عارفان زاتت ناسان هەی
هەی گشت گومڕاهان حەق شناس هەی
هەی سەلمان وە جەنگ شێرخەڵاص کەر هەی
هەی وە حاجەتی، ئال ئەسیرەت
وە دوو گۆشوارەی عەرش کەبیرەت
وە زاهدی زوهد زەینولعوببادت
وە طوول روکووع سوجدەی سەججادت
وە صادقی صدق جەعفەر نە ڕای دین
وە ئیمام مووسا لەقەب کاظمەین
یا حەق وە حورمەت ئیمام هەشتەم
نەجات دەر ئەحواڵ بەخت بەرگەشتەم
وە تەقی نەقی ز عایب دوورت
وە گشت ئەهل بەیت ڕای تەقوا جوورت
ئەلوەعدە یا شا دەردم دەوا کەر
(مقضی المرام) حاجەت بەر ئاوەر.
.
زڵێخام ژ چین:
زڵێخام ژە چین، زڵێخام ژە چین
چین زوڵف سەنەن ژە خەیاطەی چین
ژ طاووس طوغرای ئەلوانی موشکین
عەطریات ژە عەطر ڕیح ژە ڕیاحین
ژە غەوواص قەوسەین، غەزا جوو پڕ کین
عەین ژە غەزاڵان وەحشی بەعید بین
عەشق ژە کەمووتر قیطە ژە بۆرچین
چالاکی ژە باز، حەڵمەت ژە شاهین
گۆناش ژە گوڵنار، لەوژە لەعل کان
خەم ژە یەنابیع سەرچەشمەی حەیوان
دشان چی صەدەف یا لوء لوء مەرجان
زەنەخ ژە لیمۆ، زنج ژە زەڕفنجان
گەردەن ژە مینای بەزم ئارای کەیان
پێچان وە گەردەن بلوورین حەییان
سینەش ژە صەدەف یا ژە تەختەی عاج
خاڵان مەوەردن ژە ماچین خەراج
یان ژە تەصویرات شاپوور نەساج
یان دانەی ئەڵماس نەصب جیقەی تاج
مەمان ژە روممان یا لیمۆی نەوڕەس
یا ژە شەمامان نوخێزیانیم ڕەس
کەمەر چی جەیران چۆڵانی ماوا
شەفەین شەعشەعەی زەردی خوەراوا
قیام ژە سەوڵان، قامەت ژە پەری
شوعاع ژە خوەرشید، شەوق ژە موشتەری
وەفا ژە شیرین، طاقەت ژە لەیلی
نیم نیگا مەکەرد هەم وە بێ مەیلی
هەم لەیل، هەم شیرین، هەم گوڵئەندامەن
پۆسەی نمایان، دیدەی (غوڵام)ەن.
ماناو شېعرەکۍ:
زوڵفەکانو زوڵێخای وەشەویسېم پېسەنۍ ئاوریشمی نەرمی و پەلکەکېشا پېسە پەڕا تاوسی ڕەنگا و ڕەنگېنۍ ، برۊکانش تەرزەو کەمانینۍ و جە تیروکەمانو جەنگکەرا قیناویتەرېنۍ پەی دڵو ئەویندارا، دېڎەکېش بە وېنەو دېڎا ئاسکېنۍ ، ئەوینش جە کاواترۍ و مەلېش جە بۆرچین و چوستی و ژڵېوەش جە شابازی و هەڵمەتەش جە هەڵۆی مشۊن. گۊناکېش بە ناسکی و جوانی گوڵی و لېوانش پېسە لالەی و دەمش چوون ئاوەو حەیاتی و گەردەنش پېسە بلووری و قژەکېش لوولۍ و چوون مار پەی پاسەوانی باخو سینەیش مدران. سینەش پېسە عاجی چەرمەی و خاڵەکانش جە چین و ماچین خەراج وەرگېران. ئەڵماسێ پېسە جوقەی ئینا بانو سەرەیشۆ و سەرنجەو بنیاڎەمی مەکېشۊ. مەمەکانش چوون دوو لیمۆی کاڵەن، یا دوو شەمامە دڵ مەکېشان. کەمەرش چوون کەمەرو ئاهووی سارا گېڵەن، لچەکېش چوون زەردی ڕۊجیارینۍ و تەوېڵەش پېسە وەری مەدرەوشیۊوە، جە ڕاسینە پېسە لەیلۍ و شیرینۍ و گوڵئەندامېنە، پۆکەی (غوڵام) پەشېو و پەرېشانشەن.
شېعرەکانو غوڵام ڕەزاخانی، تاکو ئیسەیچ جەمۍ نەکریێنێ و فرېشان دلۍ بەیاز و کەشکۊڵەکانە تۊمارۍ کریێنۍ، بەڵام (موناجات نامەکە)ش بە دەسو(حەمە ئیسماعیل) تەتەری جە ساڵەو (1939ز.)ی جە تاران چاپ کریان، چن نامیلکێ تەرېش بیېنۍ و دلېنە شیېنۍ.
ئەسعەد ڕەشید.[1]