بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی
ئاماڎەکەرڎەی و هۊرئەوەگېڵنای: #ئەسعەد ڕەشید#
بەشۍ: چل و یەرەمە
ت/ ئاژەڵداری:
چن جۊرۍ ئاژەڵۍ جە ناوچەو هۆرامانینە، ۋێکەران و سوودشان چەنە وەرگېران، پەی سواری و باربەردەی، یام پەی بەروبوومەکەیشان، پېسە (هەسەرە، هەر، ئەسپ، بزە، گاوە، مەی، ...هتر).
جە باڵداریچ (ژەرەژی، کەرگە، قەل، سۊنۍ، قازی، ...هتر).
چن گیاندارێ کۊیېچ جە ناوچەو هۆرامانینە پېویێنۍ، پېسە (شېر، پڵنگ، وەرگ، سووچەڕ، مەی، بزە، ڕواسە).
هۆرامان بە بارو سرووشتەکەیش فرە گونجیا نېیەن پەی ئاژەڵداری، ناوچێ سەختەن، لەۋەڕ چەنەش کەمەن، کەشەکېش جە بەشێ فەسڵەکانە بە ۋەرۋە پۊژیێنېرە، گەر خانەوادێ ئاژەڵێ فرەش بۊن، مەشۊم پەی چن مانگێ دلۍ گۆڕانە بازۊشۆ، سمەری و ۋاردەشان پەی هومار کەرۊن، پېڎاکەرڎەی یاگۍ مەنەیۆ ئاژەڵی (گۆڕ) و پېڎاکەرڎەی ئالیکی، هەرمانێ زەحمەتو گرانەن، پەوکەی ئاژەڵداری جە هۆرامان هەم زەحمەت، هەم مەرزدارەن.
پ/ کشتوکاڵ:
کشتوکاڵ، زەمینی بە پیت و ئاودارش گەرەکەن، هەرچن هۆرامان، زەمینش فرە تەخت نېیەن، بەڵام بە پیتەن، یاگێ کوېسانییەن، ئاویچش فرېنە، پەوکەی خەڵکەکەش بە ئازایی وېشان، زەمینەکېشان تەختۍ کەردېنۍ و نەمامۍ تازېشان چەنە نیێنۍ، بنەو نەمامەکایچەنە، کیاریشا کەردېنە، بەشو پەنەۋازی وېشان.
بەروبوومی هامنە:
تەڕەکاڵو هامنەی، پېسە (تەماتە، بامیە، خیار، شووتی، بایېنجانی، کوولەکۍ، تفە فەرەنگیۍ) کەران، ئانەی جە وېشان زیاڎبۊن، مەورەشاش، یام وشکش مەکەران پەی زمسانی. جە دیمو کوردەسانو ئېراقیۆ (تەماکۊ و لۊکە)یچ کەران.
بەروبوومی زمسانە:
هۆرامان، بە مەڵامەتو ئانەی زەمینی تەختش کەمەن، بەرهەمو زمسانەیش (وۍ وەسی) نېیەن، بەرهەمە زمسانییەکۍ پېسە (خەلە، یەوۍ، نوەی، میژۋی) بەشو پەنەۋازی خەڵکەکەی نمەکەران.
کارەوان:
بەرهەمە دەسڕېسەکۍ و میوە هامنیەکۍ، جە کۊتاو وەرزو هامنی و سەرەتاو پایېزینە، کۊشانکەراوەو دلۍ چنگڵەی یام سڼوق یام گوڼینە بە کارەوان مەیاوناشان بازارو ناوچەکا، پېسە (شارەزوور، مایدەشت، کرماشان، سنە، ...هتر)، چاگە ورەشاشان، یام مەفاڕاشاوە بە (خەلە، قەڼ، چای، ...هتر).
فاڕایۆ بە (سەر بە سەر، یام یەک بە دوو، یام بە مەڼ و تەغارەن).
(مەڼ = 4 کېلوۍ، تەغار= 30- 50 مەڼۍ).
بەرهەمە بە قیمەتەکۍ، پېسە (وېژەن، کاکڵە، کەتیرە، تەختۍ، قەڎو چناری، میوە، ئاژەڵی زیاڎە)، بە ماشین فاڕاشاوە پەی شارەکا، بەڵام بەرهەمە وردەکۍ، بە وڵاخ یام بە دەسگېڕی مەیاوناشان دەگایەکا.
گەر سەرنجەو ناوچەو هۆرامانی بڎەیمۍ و وەراوەریېش کەرمۍ چەنی ناوچەکانو تەرو کوردەسانی، مەوینمۍ:
* زیرەکی، کۊڵنەڎای: سەرو تەوەنۍ ڕەقېوە مەژیوان، پەنەۋازیەکانو وېشان بە دەسو وېشان بەرهەم ماران، ئانەیچە ئابوریێ ئوقرەگیری پەنەڕازی خولقنۊ. وېنەو هۆرامیێ بارە وەرچەما، سەر تاکو دامان، مشکییەکۍ سەرەیش تاکو کڵاشۍ پەیاش، پېسە قانعی شاعېر ماچۊ:
هەر لە کڵاشەوە هەتا جامانە
هەموو چنراوی خۆیانە.
* یانەکەش: هەر جە کرېڵ و قوفڵو بەرەکەیش، تاکو کاسەو حاجەتۍ موبەقیش، تاکو چېرخەر و سەرخەر، تاکو لېف و متیلش، تاکو نانەشانەو نانش، تاکو سوبەو هارگاش، دەسکەردو وېشەن.
* سەلېقەو یانەکاشا: فرېشان دوە تەبەقېنۍ، چېرخان پەی ئاژەڵی و سەرخان پەی وېشان، بەڵام جە یاگەکا تەرینە، گۆڕو حەیوانی ئینا پاڵو هۊڎەو ژیوایشانە، یام بەرەو ئاموشۊیشان یوەن، ئانەیچ مەڵامەتێن پەی وەڵابییەیۆ گیاندارە وردا، پېسە (مەشا و کەکا)، کە سەرچەمېنۍ پەی نەوەشی. بە هەرحاڵ، ژیوای ئا سەردەمەیە فرە وەشتەربۍ، ژیوایێ سرووشتی، خەڵکی دڵپاک، سەخی تەبېعەت، خاوەن یانەو حاڵ، بەڵام ئیسە سایەو ژیوایێ مادەگەرایینە، کە بەرۊکەو ئینسانیەتیش گېرتەن، نەتەوە، زوان، دین، وەرە وەرە کاڵۍ مەباوە، بە مەردەی باوانەکا ئیتر خانەواڎە کوردەکۍ پېسە باخێ بۍ خاوەنی مەناوە. مادام پاسەن، با خەڵکو کوردەسانی پېسە هەندەرانیێ چەم بڕا وېشان، شمە خاوەنو بەهەشتێ زەریف و پاکیندۍ، خاوەن ژیوگێ تەندرووسی، چەنی خەڵکە بە ئەمەک و پاک و بە ئاوەز و دامنەپاکا مەژیودۍ، هەقەن جە ڕیش چەرمەکاوە فېرو سوڼەتە وەڵینەکا بیدۍ، کارەساتەکۍ کوردەسانی سەلەمناشا کە مووچەو مەعاش یاگۍ باوەڕی نېیەنۍ، تاکی کورڎی، مەشۊم چەنی مووچەی، هەرمانێ یام پیشێوە فېربۊن، تاکو جە قۊمیا کتوپڕەکانە دەسەپاچە نەگنۊ پەی وێکەرڎەی ژەن و زارۊڵەکاش. بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی، نویستەی: هیدایەت گوڵپی، فاڕای پەی سەرو زوانی هۆرامی: ئەسعەد ڕەشید.[1]