=KTML_Bold=ئایا دەرفەتێک بۆ هاوپەیمانیی کورد و سوننە هەیە!=KTML_End=
#زوبێر ڕەسوڵ#

=KTML_Bold=پێشەکی=KTML_End=
بە پشتبەستن بە ئەزموونە سیاسی و سەربازییەکانی کورد، نەک تەنیا لە باشووری کوردستان، بەڵکو لە بەشەکانی دیکەش، دەتوانین بگەینە ئەنجامێک کە کورد ئەستەمە بەتەنیا لە چوارچێوەی پرۆژەیێکی نەتەوەییدا بتوانێت ڕووبەڕووی هاوکێشە هەرێمی و نێودەوڵەتییەکان بێتەوە، بەتایبەت ڕووبەڕووی ئه و چوارچێوە دەستووری و سیاسییەی یاسای نێودەوڵەتی کە لەسەر بنەمای دەوڵەتی نەتەوەیی (Westphalian model of statehood) داڕێژراوە لە ناوچەکەدا. چونکە کۆمەڵگای نێودەوڵەتی تائێستاش زیاتر پاڵپشتی لە بیرۆکەی سەقامگیریی سیاسی (Political Stability) دەکات تا دەگاتە مافە ئیتنی و ئایینییەکان، یان دروستکردنی دەوڵەتی تازە لە ناوچەکەدا، بەتایبەت دوای هێرشە تیرۆرستیەکانی 11ی سێپتەمبەر، بوونی دەوڵەتی لاواز و شکستخواردوو هەمیشە وەک سەرئێشە بۆ ئاسایشی نێودەوڵەتی دەبینرێت، چونکە لە ڕاستیدا هیچ گەرەنتیێکی بەهێز نییە، دڵنیایی بدات بە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی کە لەدایکبوونی دەوڵەتێکی کوردی لەو ژینگە هەرێمییە ناسەقامگیرە، کێشەی زیاتر بەدوای خۆیدا ناهێنێت، بەتایبەتیش بۆ هێزە گەورەکانی وەک ئەمریکا و ئەوروپا. ئەوەی دۆخی کوردی لەوەش ئاڵۆزتر کردووه، ‌ ئه و پەیوەندییە نەتەوەییەیە کە کورد لە هەرچوار دەوڵەتی ئێران، تورکیا‌، عێراق‌ و سووریا بەیەکدی دەبەستێتەوه، ‌ تائاستێک زۆرجار وەک یەک پرسی نەتەوەیی سەیر دەکرێت، بە جۆرێک گۆڕانی دۆخی سیاسی لە هەریەکەیان، کاریگەریی بەسەر ئەوی دیکەیاندا دەبێت. ئەم تێگەیشتنە لە هاوپەیمانیێتی و هەماهەنگی سیاسی، هەمیشە بەشێک بووە لە پەیوەندییە هەرێمییەکانی نێوان ئه و چوار وڵاته ‌و، زۆرجار لەپشت‌ ئەجێندا نێودەوڵەتییەکانیش ئامادەیی بە هێزی هەبووە، بۆ نموونە لە پەیماننامەی جەزائیر ساڵی 1975، دواجاریش لە کاتی گشتپرسیی سەربەخۆیی لە سێپتەمبەری 2017، ئەم فاکتەرە، بەردەوام کاریگەریی بەسەر سیاسەتی وڵاتانی ناوچەکە، بەتایبەتیش تورکیا و ئێران هەبووە.

=KTML_Bold=هاتنی #داعش# و 16ی ئۆکتۆبەر؛ سەرەتای قۆناخێکی نوێ بۆ حوکمڕانی لە عێراق=KTML_End=
دوای 16ی ئۆکتۆبەر، باوەڕێکی تەواو بۆ شیعەکانی عێراق دروست بووە، کە ئەوان پێویستییان نە بە کورد نە بە سوننە هەیە بۆ حوکمڕانیی عێراق، چونکە ئەوان دەتوانن لە هەردوو پێکهاتەکە، ئەو هێزە دروست بکەن کە خۆییان مەبەستیانە، ئیتر چ پێویسی بە تەنازولکردن هەیە بۆ ئەم دوو هێزە. ئێستا حوکمڕانی زاڵیی شیعە لە هەردوو پێکهاتە (سوننە و کورد) دۆستییان هەیە، هەرکاتێک بیانەوێت، بەکارییاندەهێنن بەو فۆرم و ناوەڕۆکەی خۆیان دەیانەوێت. ئەوەی تایبەت بێت بە کورد، 16ی ئۆکتۆبەر سەرەتایی قۆناخێکی سیاسیی نوێ بوو لە پرۆسەی حوکمڕانی لە عێراقدا، بەجۆرێک کە ئیدی ترسی شیعە لە کورد بەتەواوی شکا، چونکە پێشتر ترسی زۆریان هەبوو، هەم لە هێزی سەربازیی هەرێمی کوردستان، دووەمیش لە پاڵپشتیی نێودەوڵەتی، بەڵام لە 16ی ئۆکتۆبەر هەردوو ترسەکەیان نەما، هێزی پێشمەرگە بووە دوو بەرە و، پاڵپشتی نێودەوڵەتیش بەو جۆرە نەبوو کە سەرکردایەتیی کورد مەزەندەی دەکرد، کە سوپای عێراق و #حەشدی شەعبی# بووەستێنێت.

هەرچی سوننەکانن، شیعە دەمێکە ترسیان لێ شکاون، هەرچەندە لە سەرەتای 2011 ناڕەزایی سوننەکان گەیشتە لووتکە و تێکەڵ بە بەهاری عەرەبی بوو، لەو کاتەدا شیعە ترسیی زۆرییان هەبوو کە شەپۆلی بەهاری عەرەبی عێراقیش بگرێتەوە و ئەم شانسە مێژووییەی شیعەکان کە بە هاوکاریی ئەمریکا لە 2003بۆیان ڕەخسا، لەباربچێت، بەڵام سەرهەڵدانی داعش و هاتنی بۆ عێراق، هەموو ئەو ناڕەزایەتییەی سوننەکانی لە بزاڤێکی وەک داعشدا بەرجەستە کرد، بەجۆرێک کۆمەڵگای نێودەوڵەتی لەسەر لەنێوبردنی ئەو گرووپە یەکدەنگ بێت. هاتنی داعش دەرفەتی تەواوی بۆ شیعەکان ڕەخساند بە یارمەتیی ئەمریکا و ئێران، تەواوی هێزی سیاسی و سەربازی و ئایدۆلۆژی خۆیان بسەپینن بەسەر دامەزراوەکانی دەوڵەت. بەتایبەت لە ڕێگەی دروستکردنی هێزەکانی حەشد، کە بوونە دارەدەستێکی بەهێز بۆ پاراستنی دەسەڵاتی شیعە لە عێراق، کە خۆی لە ئێران و ئایدۆلۆژییای شیعیزیم دەبینێتەوە.

شیعەکان یەک بە یەک سەرکردە سیاسییە سوننەکانییان هەڵوەراند، ئینجا لە ڕێگەی هێز بێت یان لە ڕێگەی یاسا، کە هەمیشە کەلێن و پاساوی زۆر هەیە گەر دەوڵەت بیەوێت لە دژی لایەنێک یان کەسایەتییەکی سیاسی یاسا و هێزی دەوڵەت بەکاربهێنێت. بۆ نموونە لە سەردەمی مالکیدا ڕافع عیساوی، بە تێوەگلانی لە پرسی تیرۆر تۆمەتبارکرا، دوای ئەو تارق هاشمی بە هەمان چارەنووس بردرا. دواتر وەدەرنانی سەرکردە سوننەکان فۆڕمی دیکەی گرتەخۆ، ئیدی بەو شێوەیە هەریەکە لە ئوسامە نوجەیفی و ساڵح موتڵەگ و دواترینیشیان محەممەد حەلبووسی بەهەمان دەرد بردران.

هەرچەندە لە دوای نەمانی داعش لە ساڵی 2017 بڕیار بوو حەشدی شەعبی ناوچە سوننەنیشینەکان جێبهێڵێت، بەڵام دوای تێپەڕینی شەش ساڵ بەسەر نەمانی داعش لەو ناوچانە، حەشدی شەعبی هێشتا ئەو شوێنانەیان چۆڵنەکردووە، بەشێک لە سەرکردە سوننەکان، هەوڵی زۆرییان دا لەترسی گۆڕینی دیمۆگرافیای ناوچەکانیان ئەم هێزانە لاببەن، بەڵام تائێستا هەوڵەکانییان بێهودە بوون. ساڵح موتڵەگ، سەرکردەی دیاری سوننە و سەرۆکی بەرەی دیالۆگی نیشتمانی لە ساڵی 2019 ڕایگەیاند، ''چەکدارانی حەشدی شەعبی، ستەم لە سوننەکان و دانیشتووانی ناوچە سوننەنشینەکان دەکەن، بۆیە داوا دەکەن حەشدی شەعبی لە ناوچەکانیان بکشێنەوە و ناوچە سوننەنشینەکان چۆڵبکەن و ڕادەستی حکومەت و پۆلیس و هێزە ئەمنیەکانی ناوچەکە بکرێنەوە، بەڵام هەمان ڕۆژ لە لە هەشتی نیسانی 2019 بەفەرمی حەشدی شەعبی لە ڕاگەیێندراوێکدا ڕایگەیاند، هەرگیز ئەو ناوچانە چۆڵناکەن و ئەوان هێزێکی یاسایی و سەر بە حکومەتن، بەشێکن لە سیستمی بەرگری عێراق و دەرچوونیشان لە ناوچە سوننەنشینەکان ڕەتکردەوە.

ئەگەر تێبینی بکەین؛ هەموو سەرۆک پەرلەمانە سوننەکان تەمەنێکی کورتیان هەبووە و هەر زوو لە گۆرەپانی سیاسی عێراقدا دەکوژێنەوە. بۆ نموونە هەریەک لە؛ مەحموود مەشهەدانی، ئەیاد سامەرائی، ئوسامە نوجەیفی، سەلیم جبووری، ئەمانە هەموویان سەرۆکی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق بوون، بەڵام هیچیان لە گۆڕەپانەکەدا نەماون، ئەوە جگە لە ساڵح موتڵەگ، تاریق هاشمی، مەشعان جبووری، غازی یاوەر...هتد، کە هەموویان قۆناخ بە قۆناخ لە سیاسەتی گۆڕەپانی عێراق دوورخرانەوە. لەبەرامبەردا سەرکردەکانی شیعە هیچیان لەڕێگەی دادگە یان هەر هۆکاری دیکەی سیاسی بە تۆمەت و تاوان دوورنەخراونەتەوە و زیاتر لە 20 ساڵە سیاسەت دەکەن لە عێراق و، بەردەوامن لە فراوانبوون و گەشەسەندن.

=KTML_Bold=بەرەو هاوپەیمانیێتیی کورد و سوننە=KTML_End=
کوردی ڕێگەیێکی درێژی هاوپەیمانیی لەگەڵ شیعە تاقیکردەوه، بەڵام لەبەر بەهێزیی پێگەی دیموگرافی و پاڵپشتیی هەرێمیی شیعە، کورد هیچی وای له و هاوپەیمانیێتییە دەستنەکەوت، هۆکارەکەشی دەکرێت بۆ ئەوە بگەڕێتەوە؛ شیعە لەبەر هۆکارگەلی مێژوویی و جەوری ڕژێمی #بەعس#، لە 2003 بەولاوە بە هاوکاریی هێزی هەرێمی، بەجدی کاریان بۆ ئەوە کردووە ناسنامەی دەوڵەتی عێراقی دوای بەعس ناسنامەیێکی مەزهەبی و ئایدۆلۆژی بێت، ناسنامەیێک کە لەسەر بنەمای باڵادەستیی شیعە بەسەر دەوڵەت دابڕێژرێت. کورد ئەگەرچی لەو 20 ساڵەدا بەئاگا و بە بێئاگا لە هاوکاریکردنی شیعەکان بۆ چەسپاندنی ئەو ناسنامەیە ڕۆڵێکی گرنگی بینیوە، بەڵام لەبەرامبەردا نەیتوانیوە سوود لەو هاوپەیمانیێتیە ببینێت، کورد هەرچەندە لە 2003وە تاوەکو 2011 شەریکی شیعە بوو لە حوکمڕانی، بەڵام هەمیشە لەژێر سێبەری شیعەدا‌ دەبینرا، بگرە هەندێک جاریش وەک پارێزەرێک بۆ‌ حوکمی شیعەکان. لەدوای 2011ەوە تاوەکو ئێستا، هەرچەندە کورد لە گشت کابینەکاندا هاوپەیمانی شیعە بووە، بەڵام هەمیشە هەوڵی لاوازکردنی دراوە، بەتایبەت دوای 2017 پەیوەندیی شیعە و کورد گەیشتووەتە ئەوپەڕی ئاستی بێمتمانەیی. هەرچەندە دوای ڕادەستکردنی دۆسیەی نەوت و وزە بە حکومەتی فیدراڵ، ئێستا کورد کارتی زۆر کەمی بەدەستە کە بتوانێت لەبەرامبەر حوکمڕانیی شیعە بەکاریبهێنێت. بۆ ئەوەی کورد ئەو دۆخە چەقبەستووەی هەیە، تێپەڕێنێت، ئێستا کاتێکی لەبارە کە لەگەڵ سوننەکان هاوپەیمانیێتیێکی ستراتیجی بنیات بنێت. بۆ سوننەکانیش بۆ ئەوەی بتوانن ئەو لاسەنگییەی حوکمڕانی ڕاستبکەنەوە، جگە لە کورد، هاوبەشێکی باشتریان نییە هاوپەیمانیی لەگەڵدا بکەن. کورد و سوننە ئێستا خاوەن بەرژەوەندیی ستراتیجی هاوبەشن، ئەگەر سوودی لێ وەرنەگرن، لە چەند ساڵی دادێت پێگەی هەردوولایان بەرەو پووکانەوە دەچێت. پێویستی بەرژەوەندیی هاوبەشی کورد و سوننە، دەتوانین لەم خاڵانەی خوارەوە کۆبکەینەوە:

-هەریەک لە کورد و سوننە ئێستا ئەوەندە پەرشو بڵاو و لاوازن، پێویستییان بە هاوکاریی یەکتر هەیە، کورد چیدیکە بەشێک نییە لەو هاوبەشییەی لە 2003 دەوڵەتی عیراقی لەسەر بنیاتنرایەوە، سوننەکانیش خراونەتە دەرەوەی دامەزراوەی دەوڵەت و بەشێکیشیان خەریکە لەنێو قەوارە سیاسییە شیعەکان دەتووێنەوە. کورد، دەتوانێت نەک هەر کۆیان بکاتەوە بەڵکو کاریگەریشیان لەسەر دروست بکات، بوونی بەشێکی زۆری سەرکردە سیاسی و خێڵەکییەکانیشیان لە هەرێمی کوردستان، دەتوانێت ئاسانکاری بۆ ئه و هەنگاوە بکات.

-سوننەکان نەیان شاردووەتەوە ئەوان تامەزرۆی دروستکردنی هەرێمێکن بەتایبەت لە دوای کاولکارییەکانی دەوڵەتی ئیسلامی، چەند جارێک بیرۆکەی ئه و هەرێمەیان پێشنیار کردووە، بەتایبەت دوای لادانی محەممەد حەلبووسی، دەکرێت دیسان بیرۆکەی ئەو هەرێمە نوێبکرێتەوە. کورد، دەتوانێت هاوکاریان بێت لە دروستکردنی هەرێمێکی وەها، کە لەئەنجامدا لەبەرژەوەندیی هەردوولا دەشکێتەوە.

-دروستبوونی هەرێمێکی دیکە لە عێراق، وا دەکات پاڵپشتیی دەستووری هەرێمی کوردستانیش بەهێزتر بێت لە بەرامبەر حکومەتی ناوەندی، لە لایێکی دیکەشەوە هەرێمی کوردستان چیدکە وەک تاکە هەرێمێکی سیاسیی نامۆ نامێنێتەوە، ئەمە جگە لەوەی دروستبوونی هەرێمێکی دیکە، ‌ پرۆسەی بەهەرێمبوونی عێراق بۆ چەند هەرێمێکی دیکەش ئاسان دەکات‌.

-لە ئاستی ئیقلیمیشەوە داواکارییەکانی کورد چیدیکە تەنیا وەک داواکاریی نەتەوەیی و ئیتنی و ناوچەگەری دەرناکەون، بەڵکو دەچنە قاڵبێکی دیکەوە‌، ئه و پاساوەش لەدەست ئه و هێزانە دەردەهێنرێت، کە کورد وەک نەتەوەیێکی جوداخواز و دژەدەوڵەت سەیربکرێت.

-داواکارییەکانی کورد لە چوارچێوەی عیراقدا شانبەشانی بوونی هەرێمێکی دیکەی هاوپەیمانی سوننی، دەکرێت هەم پاڵپشتی عەرەبی و بەتایبەت وڵاتانی کەنداو، هەم پاڵپشتیی ئەمریکا و تورکیا بەدەستبهێنێت، بەتایبەت بە ڕەچاوکردنی هۆکاری کەمکرنەوەی هەژموونی ئێران لە ناوچەکەدا.

-ئەم هاوپەیمانیێتیە لەگەڵ سوننه، ‌ وا دەکات کورد دووبارە بگەڕێنێتەوە بۆ هاوبەشێکی بەهێز لە عێراقدا، کە بتوانێت داکۆکی لە مافەکانی بکات، چونکە لە 2011ەوە کورد چیدیکە وەک ئەکتەرێکی بەهێز لە عێراقدا ڕوڵی نەماوە، بەتایبەت نابێت ئەوەمان لەبیربچێت کە عێراقی دوای 2003، بەرهەمی هاوبەشیی شیعه و کورد بوو، بەڵام ئەو هاوبەشییە دەمێکە نەماوە و یەک پێکهاتە باڵادەستە بەسەر دەوڵەت و بڕیاری سیاسی لە عێراقدا، بەتایبەت کە ئێستا هەر یەکە لە کورد و سوننە دوو کارەکتەری زۆر لاوازن‌ و خەریکە هیچ کاریگەریێکیان بەسەر جومگە سەرەکییەکانی دەوڵەتی عێراقدا نامێنێت. سوننەکان وەک ئۆپۆزیسیۆنیش له ‌سەردەمی مالیکی و، ئێستاش بەشێکی زۆریان لە کاری سیاسی دوورخراونەتەوە و لە دەرەوەی عێراقدا دەژین. هاوپەیمانیێتییەکی له و جۆرە دوورنییە ببێتە جێگرەوەی ئه و هاوپەیمانیێتییە ستراتیجیەی نێوان کورد و شیعە، کە لەدوای 2003 پایە سەرەکییەکان دەوڵەتی نوێی عێراقی لەسەر بونیاتنرا.

-ئە‌نجامەکانی هاوپەیمانیێتیێکی له و جۆرە، دەکرێت ببێتە هۆی ڕاستکردنەوەی ڕێڕەوی سیاسی لە عێراقی شیعە باڵادەستدا، کە ئێستا زۆر لاسەنگ بووە و ئه و خەسڵەتانەی لەدەستداوه، ‌ کە لە 2003 عێراقی فیدراڵی لەسەر بونیاتنرا لەسەر بنەمای دیموکراسیی تەوافووقی (Consociational Democracy) و دابەشکردنی هێز لەنێوان هەر سێ پێکهاتە سەرەکییەکەدا. هەڵبەتە ئەم بۆچوونە، هەرگیز بە مانای دژایەتی یان پەراوێزخستنی شیعە نایەت، چونکە هیچ هێزێکی دیموکراسی و هیچ هاوپەیمانیێتیێکیش ناتوانێت ئەو پێکهاتە سەرەکییە پەراوێزبخات. ئەم پێشنیارە لە بنەڕەتدا بۆ هێنانەکایەوەی جۆرێک لە هاوسەنگییە لەنێوان هەرسێ پێکهاتە سەرەکییەکان کە دەوڵەتی عیراقیان لەسەر بونیاتنراوە، چونکە لە ڕاستیدا ئەم بونیاتە تەوافووقییە هەر خەریکە لاواز دەبێت، لە لایەکی دیکەوە پرۆسەی دیموکراسی زۆرینە، نەیتوانیوە ببێتە شوێنگرەوە بۆ دیموکراسیی تەوافووقی، بۆیە لەم نێوەندەدا وەک ''تۆبی دۆج'' دەڵێت خەریکە ڕژێمێکی دەسەڵاتگەرایی نوێ (New Authoritarianism) لە عێراقدا سەرهەڵدەدات، کە لەسەر قۆرخکردنی دەسەڵات و پەراوێزخستنی پێکهاتەکانی دیکە بونیاتنراوە. ئەم مۆدێلە، لە سەردەمی حوکمی مالیکیدا گەیشتە لووتکە. لەوانەیە زیادەڕۆیی نەبێت ئەگەر بڵێین؛ هەریەکە لە سەرهەڵدانی دەوڵەتی ئیسلامی لە ناوچە سوننەکان و دواتریش مکوڕبوونی کورد لەسەر ئەنجامدانی ڕیفراندۆم، پەیوەندیی پتەوی بە سەرهەڵدانی ئەو دەسەڵاتگەراییە نوێیە و نەمانی ئەو شەراکاتە هەبوو، کە لە دوای 2003 دەوڵەتی عێراقی لەسەر بونیاتنرا.

هەڵبەتە ئەمە بە مانای ئەوە نییە بوونی هاوپایمانیێتییەکی لەو جۆرە دەتوانێت بە ئاسانی بخرێتە بواری جێبەجێکردنەوە، چونکە هەریەکە لە کورد و سوننە بەسەر چەند گرووپێکی سیاسی دابەش بوون، بێگومان نە کورد دەتوانێت هەموو سوننەکان یەکبخات و نە دەشتوانێت هەموو لایەنە کوردییەکانیش لەژێر یەک چەتردا کۆبکاتەوە، بەڵام ئەوەی گرنگە ئەوەیە؛ ئێستا جۆرێک لە باوەڕ لای سوننەکانیش دروست دەبێت، کە ئەستەمە لەگەڵ ئەو جۆرە مامەڵە سیاسییەی شیعەکان، بتوانن بەردەوام بن بەتایبەت دوای لادانی محەممەد حەلبووسی، سەرۆکی پەرلەمان. ئەمە هەنگاوێکە بەو ئاراستەیەی ئەم پرۆژەیە پێشنیاری کردووە.

لەلایێکی دیکەوە بوونی هەرێمێکی دیکە شانبەشانی هەرێمی کوردستان، ئینجا هەر ناوێکی هەبێت، لە ڕووی دەستووریشەوە کێشەی نییه و ڕێگەپێدراوە، بەڵام ئەمە به و واتایە نییە کە لەلایەن بەشێک لە سوننەکان کە ئێستا لەنێو لیستە شیعیەکاندا کاری سیاسی دەکەن تووشی لەمپەر و بەربەرەکانێ نابێتەوە. لە لای کوردیش، پڕۆژەیەکی له و جۆرە بە حوکمی ئەوەی دا‌مەزراوەیێکی نیشتمانی نییە سەرپەرشتی بکات، دواجار هەر دەبێت حیزبە دەسەڵاتدارەکان لەخۆی بگرن. هەر پرۆژەیێکی لەم جۆرەش، بێگومان لهلایەن پارتەکانی دیکەی ئۆپۆزیسیۆن ئەگەری ڕەتکردنەوەی هەیە، هەڵبەتە نەک لەبەر باشی و خراپی پرۆژەکە و ئاییندەی سیاسی هەرێمی کوردستان، بەڵکو لەبەرئەوەی سیاسەت و بەرژەوەندیی نیشتمانی لە هەرێمدا هەر لە چوارچێوەی ململانێی حیزبی دەسوڕێتەوه و چەترێکی دامەزراوەیی نییە هەمووان لەسەر پرڕۆژەیێکی هاوبەشی نیشتمانی کۆبکاتەوە کە دیدگەیێکی دوورمەودای بۆ کاری سیاسی هەبێت.

=KTML_Bold=هاوپەیمانیی دوو هەرێم، هەرێمی و سوننە و هەرێمی کوردستان=KTML_End=
لێکەوتەی ئەو گوشارانەی بەغدا لەسەر کورد و سوننە، لەهەمان کاتدا دەکرێت کارتێکی سیاسیش بن یان دەرفەتێک بن بۆ هەریەکە لە هەرێمی کوردستان و سوننەکان. هەرێمی کوردستان دەبێت بیر لەوە بکاتەوە؛ لەمەودوا پشتی سوننە بگرێت بۆ دروستبوونی هەرێمێکی دیکەی فیدراڵ لە عێراق. دروستکردنی هەرێمێکی سوننەنشین دەبێتە هۆی ئەوەی حکومەتی ناوەندی لەبری مامەڵە لەگەڵ یەک هەرێم، سەرقاڵ بێت بە مامەڵە لەگەڵ دوو هەرێم. بوونی دوو هەرێم لە عێراق، هەرێمەکان بەهێزتر و حکومەتی فیدڕاڵیش لە ئاست ئەو هەرێمانە لاوازتر دەکات. بەهێزیی هەردوو هەرێمەکەش لەوەوە دەستپێدەکات کە هەریەکەیان پێکهاتەیەکی ئیتنی تێیدا باڵادەست و کاربەدەستە (لە هەرێمی کوردستان کورد باڵادەستن و لە هەرێمەکەی دیکەش عەرەبی سوننە). خاڵێکی دیکەی بەهێزی ئەم دوو هەرێمە ئەوە دەبێت کە هەردوو پێکهاتە لەهەمبەر حکومەتی ناوەندی و لەنێو پەرلەمان و وەزارەتەکانیاندا بۆ بەرژەوەندییەکانیان، دەنگیان یەکدەبێت و، بەیەک ئاواز کاردەکەن. لە لایەکی دیکەوە واتە هەرچەندە ژمارەی هەرێمەکان زۆرتر بن، دەنگی دیکتاتۆریەت کزتر دەبێت و دەسەڵات دەچێتە دەستی چەند لایەنێکەوە نەک یەک لایەن، بەمەش فرەڕەنگی و دیموکراسی بەهێزتر دەبێت لە عێراق. ئەگەر لە سەرەتای دامەزراندنی عێراق تەبەنیی سیستەمی فیدراڵی بکرایە، زۆر زەحمەت بوو بەعس شوێن پێی خۆی داکوتێت و کەمینە و ئایینزاکانی دیکەی وەک شیعە بچەوسێنێتەوە و جینۆسایدی کورد بکات.

=KTML_Bold=کۆتایی=KTML_End=
بوونی هاوپەیمانیی کورد و سوننە هەڵبەتە پێویستی بە پاڵپشتییەکی هەرێمیش هەیە، بەتایبەت پاڵپشتی هەریەک لە سعودیە و ئیمارات، (ئەستەمە تورکیاش دژی بەهەرێمبوونی ناوچە سوننیەکان بێت)، بەڵام پاڵپشتیی وڵاتانی کەنداو زۆر گرنگە، بۆ ئەوەی بتوانن لە ڕێگەی ئەو هاوپەیمانیێتیە جۆرێک لە هاوسەنگی بگەڕێننەوە بۆ پرۆسەی حوکمڕانی لە عێراق، ئەم هاوپەیمانیێتییە بۆ هەریەک لە سوننە و کورد زێدە گرنگە بۆ پاراستنی مانەوەی خۆیان لە عێراق، ئەگینا بەو شێوەیەی هەیە، هەر یەکە لە کورد و سوننە بەردەوام بەرەو لاوازی دەڕۆن و بە ئاسانی دەتوانرێت پەرت بکرێن، بەسەر بەرەی جیاواز دابەش ببن کە شیعەکان تائێستا سەرکەوتووبوون لە دابەشکردنی هەریەکە لە سوننە و کورد بەسەر دوو بلۆکی جیاواز، کە نەیاری یەکترن، وەک لەمپەرێک بۆ ئەگەری دروستبوونی هەر هاوپەیمانیێتییەکی لەو جۆرە. [1]

=KTML_Bold=تێبینی: ئەم بابەتە بە ڕێنووسی سەرچاوەی ئاماژە پێکراو نووسراوە، کوردیپێدیا هیچ دەستکارییەکی نەکردووە!=KTML_End=