Nivîskar û Helbestvan Ezîz Xemcivîn Ji “Bûyerpress” Re Daxive
Nivîskar û helbestvan #Ezîz Xemcivîn# dibêje: Kesên ku evî şêweyê Helbestê dixwazin (Me dijmin talan kir û mala wî xerab kir), nikarim evan kesan razî bikim û ne diramim ku (nehelbestê) binivîsînim“.
Eziz
– Xwendevanên zimanê Kurdî bi giştî kêm in, lê yê xwendevan be her celebê toreyê dixwîne.
– Nivîskarî mercên wê hene, her yek li ber navê xwe deyne mamoste, nivîskar, an helbestvan nayê ewê wateyê ku wêjevan e.
– Helbestvanê rastî û neçêkirî be û ne bi “hin alî an partiyan an bi Televizyonan çê bûbe” tu caran têk naçe.
– Ez xwe Romannivîs nabînim û ne xwe bi çi nivîsandinê paye û qurre dikim.
– Nivîskarê romanê diweste û ne ji bo pesn û salox û şabaşiyan berhem dide..
– Torevan ew kesê ku di gelek beşên toreyê de afrênerî û dahênaniyê bike, ziman bi ruhniyeke din bide.
– Yekem helbesta min jî di kovara (Gelawêj) de sala 1985an hejmara 7/8 hate belavkirin.
– Wêje bi giştî Nasnameya Gelan e, roman beşek ji toreyê ye, lê dimîne li ser ew nivîskarê ku Romanê dinivîsîne çi dikare bide.
– Li nav miletê me nexweşên (kesayetiyê) pir hene, dikarin rojane rêklam û propaganda ji xwe re bikin.
– Yekîtiyên me Kurdan yên (Şev û Rojekê) ne.
– Gerek gava li ser yekîtiyê bête axaftin Kurd serê xwe ranekin. Kurd ne ên Yekîtiyan in.
– Bi giştî dibêjim Yekîtiya Nivîskaran ezmûneyeke baş bû, lê bi saya partiyên dijberî hev û têwirdanê ew yekîtî beravêtî kirin.
Hevpeyvîn: Ehmed Bavê Alan
Ezîz Xemcivîn di sala 1965an de li bajarê Hesekê, Rojavayê Kurdistanê,(Bakurê Sûriyê) jidayik bûye. Sala 1985an ji Peymengeha Elektrik (kehreba) der çûye.
Sala 1982an dest bi nivîsandina helbestê kiriye, yekem helbesta xwe di kovara Gelawêj hejmara7/8an sala 1985an) belav kiriye.
Di sala 1990î de yekem berhem (A-B eya Kurdî) alfabêya Kurdî çap kiriye.
Bêtirî ji 10 salan ew li Dewleta Imaratê maye, û ji sala 2011 an de berê xwe daye Almaniyayê, û li wir niştecî bûye.
Di despêka vê hevpeyvînê de em dixwazin hûn bi çend gotinan vê hevpeyvînê vekin..
Di geşbîniya pênûsê de werzê pelgan û bişkuvînê..
çend gotin û şîrava dilê cegerdar li ser basikên çandekê, kultûrekê û evîna nivîskarekî, tevlihev dibin û berhem didin..
Ji ewan berheman navê nivîskar tê, ji çiyayê dilgerm, li kolaneke bajarê Hesekê qêrîna yekem kir û çavgirtina dawî ez nizanim dê li kû be..
êvarên mêşin ku tenê dengê xwe bi ser hêviyê de bilind dikin.
Çavên evînê û pirsên di xweziyê de dîl mane, berê xwe didin pelgên basklerizî û li ser mehfîra keserê êdî ber bi asman ve difirin.
Pênûs çavên xwe di himêza keskesorê de vedike, piraniya rengan dişopîne û navê deryaya helbestê ji kilê çavên evînê heta bi keviyên nêrgizîn li ser tayên tentenya dîtinê dinivîsîne..
Silav û spasî bo xwendevanên Rojnameya “Bûyerpress” û destxweşiyê li we berpirsên Rojnameyê dikim.
– Hinekî li ser rewşa çand û nivîsandinê li bajarê Hesekê kevin û nû baxive?
Bajarê Hesekê wek hemû bajarên Kurdistanê, Kurdên rewşnbîr û nivîskar û hem yên guhdanê li çand, ziman û wêjeya Kurdî dikin hene. Bajarê me bingeha Yekîtiya Nivîskarên Kurd lê hate damezirandin, di heman dema ku tu Şax nehatibûn damezirandin û ne dikarîbûn li hev bikin. Lê nivîskarên Hesekê lihev kirin û xebateke bêhempa kirin û neketin bin bandora çi rêkxistinê..
Nuha ez rewşê baş nizanim, lê ev nakokiyên ku çê bûn gerek çê nebûbana.
Yekîtiya Nivîskaran Sendîke an Dezgehek e gerek bêalî be û gerek Partî têwirdanê tê de nekin. Lê tiştê bala min kêşand ku hin endamên Yekîtiya Nivîskaran pişta xwe bi partiyên xwe xurt dikin û dixwazin şerê aliyê din yê ne mîna wan diramin bikin. Hin jî hene mîna partiya Bas diramin.
Bi giştî dibêjim Yekîtiya Nivîskaran ezmûneyeke baş bû, lê bi saya partiyên dijberî hev û têwirdanê ew Yekîtî beravêtî kirin..
– We çima berê xwe da riya biyaniyê, û li ser rewşa çûnê û destpêka jiyana li biyaniyê nexasim ku ew kes nivîskar be baxive?
Wek tu dizanî ez ne nuh derketime û berê jî tû rewşa min baş dizanî, ev bû 15 sal ez ne li welat bûm, bêtir ji deh salan li Dubey bûm lê serdan dihatim welat û min piraniya hevalên xwe didîtin û li wana digeriyam û hêj ew hevalên min in.
Derketina min ya berî Sê salan, ji ber hin rewşên min yên taybet bû. lê belê tu caran ji welat derneketime û ne welat ji dilê min derdikeve.
– Kengî Ezîz Xemcivîn dest bi nivîsandina bi zimanê Kurdî kir, û çima?
Zimanê Kurdî bi şîrdana dayikên me re û girnijîna dê gava qerfan bi şîrmijê xwe re dike, dikeve hest, wijdan û hevdudaniya mirov, min xwe di himêza dêyeke dilovan û bavekî netewperest de çavên xwe vekir. Bavê min herdem danûstandin li ser mijarên Kurdayetiyê dikir, lê têwirdan di rêkxistin û partiyan nedikir, û nedixwest têkeve biwara nakokî û lihevnekirinê.
Lê rojane li ser Kurd û Kurdistanê ji me re diaxivî û hem li Êzgehên (Yerîvan, Dengê Kurdistana Îraqê, Radyoya Bexdadê) guhdarî dikir.
Di piçûkaniya xwe de min li stranên Kurdî guhdarî dikir û min gelek ji wan dinivîsandin, hezkirina min ji ziman re ji zarotiya min de bû, û di destpêka salên heştêyan de min dest bi nivîsandina helbesta Kurdî kir. Yekem helbesta min jî di kovara (Gelawêj) de sala 1985an hejmara 7/8 hate belav kirin.
– Çi sedem bûn hiştin ku tu berê pênûsa xwe bide romanê?
Min berê pênûsa xwe nedaye romanê (ez evê derbirrîne dirist nabînim) lê dikarim bibêjim pênûsa min di derya wêjeya Kurdî de kel, xemgînî û şahiya xwe dike gemî û avjeniyê dike. Dibe ew gemî bi helbestê, an rexneyê, an bi gotar û romanê xemilandî be.
Destpêka salên Heştêyî min helbesta kurt dinivîsand ew hingê piraniya xelkê ew awa hez nedikir, lê ji destpêka jiyana xwe ve tiştê ez pê bawer bim, ez dikim.
– Roman çi ji tore û wêjeya gelan re pêşkêş dike?
Wêje bi giştî Nasnameya Gelan e, roman beşek ji toreyê ye, lê dimîne li ser ew Nivîskarê ku Romanê dinivîsîne çi dikare bide. Roman berfirehiyeke wêjeyî ye, giring e (Dem û Cih û Kesayetî) tirazûyeke lihevhatî be..
Ez xwe romannivîs nabînim û ne xwe bi çi nivîsandinê paye û qurre dikim.
Li nav miletê me nexweşên (kesayetiyê) pir hene, dikarin rojane rêklam û propaganda ji xwe re bikin. Ev “derdekî bêderman e”, yê bawermend dikare bi çavan jî nimêj bike û bê ku qîr bike û ji xelkê re qurretiyan bike, ku bibêje an diyar bike vaye ez nimêj dikim.
Lê nayê ewê wateyê jî ku nivîskar dûrî civaka xwe be.
– Berûvajî vê jî heye, ku helbestvan çaxa têk diçe romanê dinvîse?
Ez evê gotin dirist nabînim!
Helbestvanê rastî û neçêkirî be û ne bi “hin alî an partiyan an bi televizyonan çê bûbe” tu caran têk naçe û tu partî û desthilatdarî nikarin dengê helbestvan têk bibin..
– Li ser romana xwe ya binavê (Zêro) û naveroka wê ji xwendevanê “Bûyerpress” re hinekî biaxive
“Zêro” di çend hevokan de şirove nabe, lê dikarim bibêjim pêvajoya jiyana Zêro pêvajoya jiyana gelek Kurdan e, eger belengazî, sêwîtî, bêwelatî, derbiderî û penaberî be.. Pênûs ew dikare çipikên derdan bike hêsirên tîpan û li ser pelgên dilan binivîsîne..
“Zêro” bi hejmarine pir hindik hate çapkirin daku bi xwediyê xwe re nemire, dibe Rojekê ji Rojan bi çapeke fermî digel xuşkên xwe yên din ruhniyê bibîne.
– Roman “Diya Wêjeyan e”, nivîsa wê hewcedarî gelek zanist û zaniyariyan di hemû celebên rewşenbîriyê de ye dike, anku şêweyekî taybet ji nivîsandinê ye.. tu bi vê nerînê re yî?
Roman şaxek ji dara Wêjeyê ye, hûnandina wê demê bêtir dixwaze û pêdiviya nivîsandina wê bi bihna fireh û zanînê heye..
– Gelo jiyana Ezîz Xemcivîn a li biyaniyê hişt ku di riya romanê re derdê xwe pêşkêş bike?
Min Romana Zêro li Hesekê nivîsand û di 04.08.2012an de bi dawî kir û 06.08an ji welat derketim.. û bûyerên wê hemû hêsirên welat in û bi xemgîniya welat hatine nivîsandin.
Nuha romaneke din di nav destê min de ye, min bi nîvî kiriye, ez ê di dema pêş de berdewam bikim..
Ev bi navê “Naze Mûller”e, ew li vir û Istanbulê min nivîsandiye..
– Wek romannivîsekî Kurd, hûn nabînin ku niha destan û efsane çêdibin, û pêwîst e wek ku rojnamevan tên raporan çêdikin, gereke romannivîs jî werin û wan destanan bikin roman?
Dubare dibêjim, ez xwe romannivîs nabînim, ezmûneya min ya dûr û dirêj bi Helbestê re ye. Lê dixwazim hemû karînên hundirê xwe bi pênûsa xwe derînim..
Heta ji min bê ez dê rajeya milet û ziman û çanda Kurdî bikim.
– We karê ragihandin û çapkirinê jî kiriye, li ser wê qonaxê jî hinekî biaxive?
Belê keko min her dem ji bo ziman û Çanda Kurdî xizmet kiriye û ez dê her bikim..
– Dibêjin ku Ezîz Xemcivîn helbestê ne ji hemû kesan re dinvîse?
Ev mijareke berfireh e, gelek fêrî helbesta nehelbest bûye. Helbesta bê hest ya ku tu ewê û gotina kolanê ji hev cuda nake, (Kurdo rabe, me dijmin talan kir û mala wî xerab kir), nikarim evan kesan razî bikim û ne diramim ku (nehelbestê) binivîsînim..
– Di nerîna te de, xwendevanê romanê bi zimanê Kurdî hene?
Xwendevanên Zimanê Kurdî bi giştî kêm in, lê yê xwendevan be her celebê Toreyê dixwîne.
– Taybet bi Kurdî nivîsên Kîjan nivîskarê romana Kurdî bala Ezîz Xemcivîn kişandiye?
Gelek hene û pir jî xweş dinivîsînin, bi hêvî me ku hêj nivîskarên romanê di nav me de pir bibin.
Padîşahî ji kesekî re nîn e, û (Tu kes nabêje dewê min tirş e).
Nivîskarê romanê diweste û ne ji bo pesn û salox û şabaşiyan berhem dide..
– Gelo ewqas nivîskarên navdar ku hatin naskirin wek romannivîs di duniyayê de, çi şêwe û razên wan hebûn heta ewqasî bala xwendevanan kişandin.?
Gava roman bi zimanên zindî yên Cîhanî tê nivîsandin bêguman xwedevanên Zimanê Ingilîzî, Elmanî û Firensî û Rûsî û Erebî .. h.d pir in, lê zimanê Kurdî wek miletê Kurd e heman derdan dikêşe û gelek Kurd hene bi taybetî bakurê Kurdistanê şerm dikin bi Kurdî biaxivin û zimanê Tirkî ji wan re giringtir e, hin bi hin ziman li bakur têk diçe û eger wisa berdewam bike dê di paşerojê de ziman li wir ewê binax bibe..
– Ji romannivîsên navdar bandor û akama kê li Ezîz Xemcivîn bûye?
Berî ku ez nivîskar bim ez xwendevanekî baş im, hêj ez xwendevan im û ji gelekan re dixwînim.
Wek ku di Helbestê de awayê min taybetî min e û stîla min ya min e û bê bandora tu kesan e, di romanê de jî wisa bi şêweyê xwe dinivîsînim..
– Gelo çêdibe Toreya Civakî ” Facebook” nivîskaran çêdike?
Tu caran yê ne nivîskar be, bi belavbûnên Facebookê nabe nivîskar.
Nivîskarî mercên wê hene, her yek li ber navê xwe deyne mamoste an nivîskar an helbestvan nayê ewê wateyê ku wêjevan e.
Carekê xoretekî nuhatî nuh dest bi nivîsandina helbestê kiribû, xwest nerîna min bistîne, pir hez dikim ku nivîskarê rastîn li nav me Kurdan pir bibin û yên çêkirî dest ji xwe berdin. Min got keku ez kêfxweş dibim ku tu bi kurdî dinivîsînî, lê dixwazim tu berî her tiştî gotina (Helbestvan) ji ber navê xwe rake. Bila pênûsa te te bide nasîn..
nav nivîskar çê nake, lê nivîskar nav çê dike.
– We bi zimanê erebî jî nivîsandin kiriye, çi cudahiya nivîsandinê di navbera herdû zimanan de heye?
Zimanê Kurdî zimanê dê ye, afrênerî li bal min bi Kurdî xweştir e. Hin nivîskarên me bi zimanê Erebî ji nivîskarên ereban bêhêztir nivîsandine.. Lê mijara cudahiyê gelek e, Zimanê Erebî gelek kar jê re bûye, di dibistanan û zankoyan de hatuye dan, pêşve çûye û hejmara kesên ku pê dinivîsînin bêtir ji 300 milyon kesan e.
– Em çi navî li nivîskarê romanê bikin, gelo dibe ku navê wî bibe “torevan”?
Torevan ew kesê ku di gelek beşên toreyê de afrênerî û dahênaniyê bike, ziman bi ruhniyeke din bide. Romannivîs, an helbestvan, an rexeka, Çîroknivîs ya giring bikaribe ziman û ciyokên zimên vepexirîne..
– Di qada nivîsandinê de we çi xelat hetanî niha wergirtina?
Xelatên ku min wergerin yek ji mehrecanê rewşenbîrî li Duhokê û yek ji Hevdîtina Kurdî Erebî li bajarê Şariqa ya Dezgeha Semakurd li Dubey û yek ji bo rajeya zimanê Kurdî ew jî ji dezgeha Semakurd.
– Li gor ku hûn jî dişopînin, gelek yekîtî, komel, û hevbend ji bo nivîskaran çêbûne, lê hîn jî di nav nakokiyan de dijîn, sedem çi ne ku nivîskarên Rojavayê Kurdistanê di bin sêwanekê de nacivin?
Yekîtiyên me Kurdan yên (Şev û Rojekê) ne.
Gerek gava li ser yekîtiyê bête axaftin Kurd serê xwe ranekin. Kurd ne ên Yekîtiyan in.
Piraniya miletê Kurd ên şabaşê ne û ji bil şabaşiyê (Siwarê Hespê Xelkê ne) di kîjan kêlîkê de berjewendiya dijmin pêk ve nema pehîna xwe li paşiya Kurdo dixîne..
Xwezî Yekîtiya Nivîskaran destê partiyan û peyayên serokan neketibayê ewê hingê bêguman Dezgeheke serkeftî bihata der û nûnerîtiya Nivîskaran bikira..
– Berhemên Ezîz Xemcivîn ên be herdû zimanan hatine çapkirin çend in û çi ne?
Keko berhemên min tenê bi Zimanê Kurdî ne, û yên çapkirî jî ev in:
1. Zindana Piçûk (Duhok 2005)
2. Pejal, (Dubey 2006)
3. Alfabeya kurdî (Şam 1990 )
4. Jiyana Mele Ehmedê Palo, wergerandin ji zimanê erebî (Weşanxaneya Hîro)
5. Gotinên Pêşiyan ( Silêmaniyê 2011)
6. Romana Zêro
Berhemên neçapkirî (Destnivîs):
1- Evînî û Bîrhatinên Çivîkan (Bîranîn û serpêhatî)
2- Stranên Jînê (Dîwaneke Stranan, Helbestên kilasîk)
3- Pêlên Ahîna Matmayî (Helbest)
4- Çend Bihnok Li Pêxîla Keserê (Helbest)
5- Henaseyên Rêwîng. (Helbest)
6- Delîveya Rexneyê (Rexne).
7- Şîrava Elindê (Helbest)
8- Nixîsk (Helbest)
9- Zimanê Evînê (Helbest)
10- Nazê Mûler(Roman)
11- Kewara Girî (Delîveya Rexneyê beşê 2) Taybet li ser Jinê
– Gelo berhemên we, hatine wergerandin, û bi çi zimanan hatine wergerandin?
Berhemên min tenê hejmarek ji helbestên min hatine wergerandin bo zimanê Erebî û hin ji bo zimanê Elmanî.
nuha jî romana Zêro tête wergerandin bo zimanê Erebî.
Li vir vexwendineke fermî ji min re ji (Kreis Schleswig) par hat, min bi cilûbergên Kurdî li Navenda (Kreis)ê min helbestên xwe xwendin û jineke Elmanî (Keşe) werdigerand zimanê Elmanî..
– Gelo romannivîsê Kurd dikare li pey nivîsandina romanê, nanê zarokên xwe qezenc bike?
Roman bi Kurdî kêm tê xwendin, firotin, û kêm tê çapkirin..
Lê hene bi zimanê Erebî an Tirkî dinivîsînin pereyan qezenc dikin.
– Gelo romannivîs ne di nav rewş û bûyrên romana xwe de be dikare wê romanê bi awayekî serkeftî binivîse?
Çi berhema wêjeyî be ji jiyana nivîskar cuda nabe. Gava nivîskar rişma helbestê an romanê an çîrokê ji dest xwe bernede ewê bikaribe berhemeke serkeftî binivîsîne, lê gava ku serê xwe jê re deyne ewê hingê dê hevsar ji dest derkeve û karê wî dê têk biçe.
– Gelo Ezîz Xemcivîn dixwest ku bibe nivîskar?
Jiyana nivîskariyê tiştekî din e, jiyaneke xweser e, pir berpirsiyarî ye, taybet e.. pir xweş e.. û pir ne xweş e.. Nivîskar bi piranî (eger ne peyayê Partiyekê an serokekî be) ji derveyî ragihandinê dimîne. Piraniya ragihandina kurdî bi siyasetê ve girêdayî ye, bi rêkxistinan ve girêdayî ye..
Gava nuh hatim Elmanya hin ciwanmêran aşkere ji min re gotin eger tu bibî hevalê me em dikarin te rojane bidin pêş(mebest di ragihandinê) de .. min got ez rojekê ji rojan nebûme peyayê çi partiyê, bila ez di ragihandinê de dernekevim û bila ew şabaşçî ji min hez nekin.
Gotina dawî …
Destê we xweş be, lê pirsên we pir bûn û bihna min çikandin..
Silav bo we û hemû xwendevanên Rojnameya “Bûyerpress”, bi hêvî me hûn herdem serkeftî bin.
Zor spas..[1]