موزیک (موسیقی) چېشەن و چ شۊنەمایە سەرو ئانزانیرە (ئینسانیرە) منیۊرە؟
موزیک نە تەنیا دیاردېو هزری (سوبژێکتیو) ی کۊمەڵایەتین، بەڵکوو دیاردېوی سرووشتیچەن. موزیک بەشێوەن جە فەرهەنگوو مرۊڤایەتی کە بە درێژایی تارێخی چەنی ژیوای گلێرگەیی مرۊڤی قەوارەش گېرتەن و گەشەش کەردەن. موزیک بەشێو جیانەکریان جە ژیوای ڕوانەیما و ڕاسەوێ یان ناڕاسەوێ سەرو ژیوای ڕوانەیمارە شۊنی منیۊرە . موزیک هەرپاسە دیاردېوەن کە جە پێوەنڎی دوەلایەنەو تاکی و کۊمەڵینە بە وجووڎ مەێ.
موزیک پېسەو دیاردېو کۊمەڵایەتی:
موزیک پیسەو زوانی پەیامېیاونەرەن. ئەڵبەت زوان ئەرکێ فرێش ھەنێ کە یۊ جە ئەرکەکاش پەیامېیاوناین. موزیک جە ڕاسیەنە زوانێوەن سەمبولیک پەی پەیامېیاونای. ئی پەیامێ بە شیوازێو هۆنەرمەنڎانە بە دەنگ و واتێ، پېسەو سیاوچەمانەی، یان بە ئامێڕێو یان چن ئامێرێ چەنی دەنگی، جە لاو هۆنەرمەڼېوی گۊرانی واچی یاوۆ بە گۊشوو گۊشگېری. ئی دەنگیچە عانێوبۊ بە موزیک کە تاوابۆش پێوەنڎنی بەینوو وېش و مەژگوو مرۊڤی وەش کەرۊ. مەخسەڎ و ھۆنەرمەنڎیچ ئانەن کە جە ڕاو پەیامە ھۆنەرمەنڎانەگرفتو سەرنجوو گۊشگېریش پەی لاو وېش کېشۆ و بە شێوازێو ئەرېنی شۊنیش سەرەو بنیۆرە. ئی پەیامێ تاوۆ بەسەرئامای، هەستی وەشی و ناوەشی، وەرمو وئارەزوە ئەرۍنیەکاو هۆنەرمەنڎی با. ئا مێلۆدیچە کە یاوۆ بە گۊشگېری، تاوۆ بە شێوازێو هەستش جووڵنۆ و وزۆش دلێ دنیایەتەری. ئا واتا کە یاوا بە مژگوو گۊشگېریچ، تاوا ڕوەدایێ، بەسەرئامایێ، وەرم وئارەزو، جە مەژگوو ئاڎیچیەنە زینڎێ کەراوە و حاڵەتێو تایبەت بڎا بە گۊشگېری. پەی نموونەی:
ئاماوە وەهار، وەهاری شاڎی
بۊی عەتری نەسیم خۆنچەی ئازاڎی
خێڵ خانەی خەفەت باربەنڎیش کەردەن
مەینەت ڕوو نیان وە ماوای مەردەن
ئی واتا ئەر بە موزیکێو ئارام وچیا، گۊشگېر حاڵەتێو ئارامش هەن و گنۆوە ویروو وەرزوو وەهاری، فاڕیای سرووشتی و سەوز بېیەی دارو درەختی و هاژەو وەرواوێ و وەشی و شاڎی و..... بەڵام ئەر واتەکا بە موزێکوو ھۆرپڕای وچیا، گۊشگېر نەتەنیا گنۆ چېروو شۊنەماو واتەکا، بەڵکوو ھەستیچش جووڵیو و جەسەیچش گنۆ حاڵەتوو جمووجووڵی و دەس کەرۊ ھۆرپڕای.
بە گەردی موزیک چنها جۊرێن و تاوۆ چنها پەیامێچش پەنەبا، دڵداری و وەشەویسی، لاونایەو سروشتی، بەروەستی شاڎی یان خەمی، سرودی نیشتمانی و ئەوەگژیای پەی ئازاڎی و دژ بە ناداڎپەروەری و حەماسی.
موختار کەریمی.[1]