زەرێ و فەخری ڕازی
بەشەو: ئەوەڵی
زەڕێ کناچێو خوڎاتەرسە و تاعەت درۆسە بێ، سەرو وەختی نماو وېش وانێ، سەڎ جورێ دوعای زانێ و گردو مەفاتیحیش وەر کەردەبۍ.
دوعاو جوشەن کەبیری و چېش و چېش گردی زانێ. ئاخر چا وەختانە خەڵک کەمتەر وېش سەرقاڵوو ئی جۊرە چېوا کەرۍ. ساڵێو دوێ یەرێ کەڕەتێ ئاڎیچ مانگەو ڕەمەزانی و تاسووعا و عاشوورا گرەوێنێ. باقی ساڵەکێ وەشی کەرېنێ و بە شاڎی ویارێنېش.
چا وەختایچەنە زەرێ دەس جە دوعا و زکری نەکېشێ و بە منیچ بڕېو چېوېش فێر کەردانی. زەرێ تازە پاش نیابێ دلۍ چواردە ساڵا، وردە وردە ڕەنگەش زەردە بیەو لەمەش ماسا، بە وەختیچ تیک شێ و حاڵش خراو بێ.
ژەنی مەحەلێ چەمشا گنێ پەنەش سەرە کەرېنێ یۆرە و چیروو لچاوە دەس کەرېنێ چفەچف کەردەی. ئاخرش دەمشانە پڕا و چن نەفەرێشا قسێشا وستە شۊنیش و بە لەمەپەڕ بەرشا کەردە!
دمایین جارێو کە من وەڵێ ئا قەزیێنە زەرێم دیە هۊشم مەی ڕۊ (27) دلۍ مانگوو هامنێ ساڵەو (1338)ی بێ. دلۍ کوڵانێوەنە ئیشارەتش کەرد بە من و واتش: بۊ سەرو بانو یانەی.
سەرەنجم دارا ڕۊخسارێو نەجیب و ڕەنگێوە زەرد و زواڵە نیشتێبێ جەسەش. واتش: حسەین ئا قسانە وسێنېشا شۊنیم تۆ زانانت؟
واتم: گرد کەس مزانۆ. دەسش کەرد گرەوای و واتش: بە خوڎا من حیچ هەرمانێوە خرابەم نەکەردەن.
دمای واتش: سەرو دڵیم مېشۊ. دەسش گېرتانی و وستش سەرو لەمێش و واتش: بیە لەمەم ڕۊ بەڕۆ زڵە و زڵتەرەبۊ، بەڵام بە خوڎا قەسەم من هەرمانێوە خرابەم نەکەردەن.
چن ڕوێ دماتەر دەنگو قێڕ و هۆڕی یانەشانە هۆرێست. برا هەژدە ساڵەکەش بە نامۍ عەباسی پېسەو دېوی نەڕنێ و هاوارێ کەرۍ و واچۍ مەکشووش. من زەرێ چەنی ئا دۆسە مەلعوونەیشە مەکۊشو. مشۊم واچۆ ئا حەرامزاڎەی بێ‌شەرەفە کێن ئا کەتنېشە ئاوردێنە ملشەرە. ئا بێ ئەڎا و بابە مەلعوونە کێن ئی بەڵایشە ئاوردێنە سەرشەرە؟ عەباس نەڕنێ و هاوارێ کەرۍ و واچۍ بە ئەڎایش من وېم مەکوشوە ڕوەم نېیەنە سەر بەرز کەروە، نمەیارۆ چی مەحەلێ بلوو بەروە.
ئەوەڵ ئی کناچېتە، دمایی ئا کەسە بەڵاش ئاوردێنە ملشەرە و شۊنی ئاڎیشارە وێچم خەلاس کەرو.
واڵە میچکلەکێچش (سەکینە) کە هامنامەو ئەڎا گەورێش بۍ و هام سنع و ساڵەو من، گرەوێ و هاوارێ کەرۍ و داواو کومەکی جە خەڵکی. هامساکاشا گەرەکشا بۍ بلا و کومەکوو زەرێ کەرا، بەڵام بەرەو یانەکەیشا ژنیا بێ.
زەرێ قێژنێ و واچۍ: من حیچ گوناحێوەم نەکەردەن، عەباسی برایچش بە چەقوێو زلەوە نیشتەبێ شۊنیشوە دەروو دلۍ حەوشەکېش پەنە دېوە و گەرەکش بۍ بکوشۆش.
چن نەفەرێ جە هامساکاشا سەرو بانیرە وېشا پۊرە یاونا و عەباسشا وس بەر. بە قێڕ و هۆڕوو عەباسی قاڵ مەحەلێنە زڕیا کە زرێ لەمەپەڕەنە. ژەنەکا گەرەکشا بۍ زەرێ دۆنا و قسێش چەنە کېشارە کە دۆسەکەش کێن واچۆش تاکو زەماوەنەش چەنی کەرۊ و خەتموو قەزیەکێ بڎا، بەڵام زەرێ قەسەمێشا پەی وەرێ کە ڕەفێقم نېیەن. بە چېش باوەڕتا هەن من ڕەفێقم نېیەن. چن ڕوێ دماتەر دیسان دەنگەدەنگ کەوتەرەو یانەشانە قیژەو زەرێ هۆرئێست. برا گەورەکەش دەگاوە ئامابێ بە قەیش و فانۆسقێ نیشتەبیەبێ ملو لاشەو زەرێرە ئەڼەش دایبېیېنەنە دلێراسەو حەوشەکەێشانە نیمە گېیان وېیەردێبیێبێوە. سۆڵتانەیچ ئەڎاو زەرێ سەرشوە دەسش کەردەبۍ گرەوای و کەوتێبێ هاوار و داڎ کەردەی و واتش: هەڕە کریا سەرەمەرە هەم ئابڕووم شی و هەم کناچەکێچم چەنە بیە.
ڕەسووڵ ئڼەش دابیەبێ زەرێ وێچش حەساوی مانیا بیەبێ و بێ‌حاڵ قەراخوو حەوشەکێنە نیشتەبێرە.
من و چن دانە تەر زاڕوڵێ سەرو بانیوە تەماشاشا کەرېنمێ. زەرێ وردە وردە ئاماوە سەرو وېش، ڕەسووڵیچ بە ئەڎایش واتش: کەم شنیەش پۊرە و نازش بڎە، مەیوە سەرو وېش، حیچش سەر نامان. دوێ ڕوێ تەر ملۆ دۆسێو تەر گېرۆ.
ئەر تۊ هۊشت پەوشوە بېیایا ئی بەڵایشە سەر نێ و منیچ مەجبوور نەبېنێ گاوەکەیم پەنجا و پەنج هەزارێ کەمتەر ورەشوو بۊ بە زەرەر پەیم.
نەزانێنا چ پەیوەڼیوە هەن بەینوو زەرێ و نەرخەو گاوەکەو ڕەسووڵینە پا قیمەتە ورەتێنەش.
نەنە سوڵتانێ واتش: ڕوڵە تۊ بلۆوە پەی دەگای، ئېمە هەنمێ. من و عەباس و بەقیە مارمێش قسێ تاکو بزانمێ کێ بێ‌شەرەفیە ئا بەڵایشە سەر ئاوردێنە.
(مەعسێ) واڵە حەڤڎە ساڵەکێ زەرێ کە ماواو چوار ساڵا بۍ شووش کەردەبۍ و دوێ دانێ زاڕوڵێش بێنێ و دیسان لەمە پەڕەبێ بە یۆتەری، سەرو لێوارو حەوزەکەیوە نیشتێبێرە و شۊت دێ بە زاڕوڵە ویچکلەکەیش، واتش: نەنێ ئا فەخری ڕازیە کێن؟
تا بە ئیسە چن جارێ بە من واتەنش من فرە فەخری ڕازیم وەش مسیۆ. ئەڎایچش واتش: نمەزانو وەڵڵا! منیچ چن جارێ دەمشوە ئەژنەویەنم، بەڵام نمەزانو کێن!
شەریفی_بېساران.[1]