بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی
ئاماڎەکەرڎەی و هۊرئەوەگېڵنای: #ئەسعەد ڕەشید#
بەشۍ حەفتاهەمە
ئالەتە موسیقیەکۍ کە بەکارشان ئارېنۍ، گرڎشان دەسکەردۍ وېشان بیېنۍ، کەرەسەکېچشان هەر بەرهەمو دارەکا هۆرامانی بېنۍ. جورەها قاپ و قاچاخ جە خوڵۍ و هەڕۍ وەشکەرېنۍ، پېسە: (فنجانە، جەڕڕە، مەرکانە، گۊشۍ)، جە دار و تەختەیچ: (قاپ و کاسە و چەمچە و چېوهای تەرشان وەشکەرڎەن)، جە تووڵۍ ئەرخەوانی و نەرەی و نەیجەی: (تەکەللە، نانەشانە، چنگڵە، قوڵینە، کەرتەلە) بە دەس و پەنجۍ هونەرئامېزۍ وېشان چنېنۍ، ئەرۍ ئینۍ گرڎ هونەرۍ ڕەسەنۍ و وېمانۍ نېیەنۍ؟
ڕېسای و چنیەی چوخەڕانکی و مازڵۊخە و مازڵۊخۍ، مۆجۍ جاجمی پەژم کە ڕەنگامۍ کریېنۍ، ڕېسای و چنیەی گڵېمە و شەل و هۆڕ و خەرار و کەژوو، چنیەی خاستەرین قاڵیۍ و بەڕۍ و نمەڎی، ئەرۍ نمەلانە ڕیزو هونەری؟ئۊسێکېشان نامۍ هونەرمەڼیشان نمەبڕیۊن ملەرە؟ گەر ئا هەرمانۍ هونەر نەبان، ئەی مەشۊم هونەر چېش و هونەرمەڼ کۍ و کامە بۊن؟
10. هونەرو بیناسازیی:
دەسڕەنگینیێ تەرو هۆرامییەکا، هونەرو بیناسازین، دلۍ وېشانە ئۊسێ شارەزێ و کارامېشا چەنە هۊرکەوتېنۍ.، جە کەرەسە ئاماڎەکانە پېسە: تەۋەنۍ، دار، هەڕە، یانۍ یەک تەبەقۍ تا چوار تەبەقېشا وەشکەردېنۍ، بەبۍ ئانەی دەسبەران پەی (چەو و لم و چیمەنتو)ی.
چا یاگە سەختانە، یانە سەرو یانەی وەششاکەرڎەن، سەرشان بە دارۍ و خېزەرۍ گېرتېنۍ، سەرو خېزەرەکەیرە تەختەبەڼ، یام دېڵەبانشان کەرڎەن، ئینجا بە هەڕێ هەسە توپەڵ بەستەشان کەرڎەن، دمایی گڵەبان و دماتەریچ بە ( بانتلیر) تلنێنېشا و گېرتېنېشارە، زمسانېچەنە سمەریشا شانێنۍ و تلنێنېشا، پەی بەستەیۆ دیوارە تەوەنینەکەی، دیمەکیشا بەکارئاردېنۍ پېسە جسرۍ، وەختو ۋاران و تەڕوو تووشینە، ئاوەو سەرو بانەکاشا بە (پلوورە) دوورە وستېنۆ پەی ئانەی نێ ملو دیوارەکارە.
بەرە و سەربەرە و چېربەرە و لاشیپرانشا جە تەختەی تاشان، بە هەڕێ تشیێ کە سمەریشان کەردېنەنە، ماڵەو دیوارەکاشا دیمو دلېوە دان، ساف و سۊڵ و پاک و جوان کریێنۍ، دلۍ دیوارەکانە (تاق)شا وەشکەرڎەن، کەلوپەلشان نیانەنە، ژەنیچ بە خوڵێ ڕەنگ جوانەی گونجیێ، تەختو داڵانەکەی و دلۍ هۊڎەکاشا ناوان، بە تەۋەنێ پانکیلۍ ساف وسفتەو دەرەی (سیرەکۊڵۍ)، نەرمەساو و ڕەقەساوشا دێنۍ و وشکۍ بیېنێ، دمایی یانێ جوان و پاکش چەنەبەرشییەن، قفڵ و کرېڵ و ئەڵقەڕېزو بەرەکاشا دەسکەردو ئۊساکا وېشا بېیەن، کە پەنەشا واچېنۍ قوفڵ و کرېڵی (لوولە)، یام جە داری وەششاکەرېنۍ کە پەنەشان واچېنۍ (کرېڵ و کڵۊم)، کە هەردوە جورەکە بەبۍ کرېڵەکا وېشا کەرڎەیۆشان زەحمەت بۍ.
وەرزو هامنی، ئا خانەواڎۍ کە کۊچنەکەرېنۍ پەی باخی یام هەواری، بە تەیمانەی قامیش سەروبانەکاشا پەرچین کەرېنۍ، سەرو بانەکاشاوە بە دار و گەڵاو هەژگۍ کەپرە وەشکەرېنۍ، ژەنیشان سەرو بانەکاشان ناوېنۍ و تاکو ۋارانو پایېزی مەنېنێ.
11. ژەنی هۆرامیۍ:
ژەنی هۆرامیۍ کە زاڎۍ ژیوگایێ سرووشتی کوېسانە جوان و قەشەنگەکانۍ، بە سرووستی چەرمۍ و جوانېنۍ، یام سۆزۍ و گەنم ڕەنگېنۍ، بە زەحمەت بۊرۍ و سیاو ڕەنگېشا چەنە هۊرگنا، دیسان بە هوکارو ئانەی ناوچەکەشا کەش و کۊ و سەختەن، ئاڎیچۍ دایېم ئینێ ئاما و لوای و جم وجووڵو هۊروەستەی و وەستەرەیەنە، باڵای ڕېک و پېک و سافشان هەن، بە زەحمەت گوشتنۍ و قەڵەوېشا چەنە هۊرگنا، پۊشاکێ پان و پۊڕ و شوخ و شەنگ و ڕەنگاوڕەنگ و حەیادارانە پۊشان، کە بېجگە دەس و پل و ڕوومەتیشان، هیچ بەشێ لاشەیشان دیارنېیەن، جارا کڵاوزەڕە یام پووشین نیېنۍ سەرەشاوە، بەڵام ئیسە سەرپۊشێ مڎا سەرەشارە کە سینە و ملیچشا گېرۊرە.
هەرچەنی گورانی شاعېری تاریف دێنۍ:
نە کچۊڵەو نە شاژن
نە باریک و نە گۆشتن
نە زۆر چاو ڕەش
نە ئێجگار گەش
بەڵام بە نیگای شیرین نەم دی کەس
وەک تۆ جوا بێ تۆیت و بەس.
بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی، نویستەی: هیدایەت گوڵپی، فاڕای پەی سەرو زوانی هۆرامی: ئەسعەد ڕەشید.[1]