هۆرامییەکۍ کرماشانی
بەشەی ئەوەڵە
کرماشان و باسێوه تارېخی هۆرامییەکې کرماشانی
هۆرامان و هۆرامییەکې کرماشانی هەمیشه جه لاو خەڵکو کرماشانی به عام و غەیره هۆرامییەکانوو کرماشانی یاگې ئێحترام و ڕېزی بېیېنې ، پەی ئانەیه که هۆرامییەکې جه ڕەفت و کردارەنه ڕېک و پێک و به فەرهەنگێ ڕیشەڎار دلې وېشانه و چەنی خەڵکی تەری هۊرزەوئەرەنېشتشان کەرڎەن، پاسه بېیەنه که هەمیشه به خاسه نامېشان بەرڎېنێ. هۆرامییەکې کرماشانی فرەتەر جه کاروو بازاری و ورەته و دەسکۆته کشت و کاڵیەکان و سەمەروو باخ و باخاتیشان ڕزق و ڕووزی وېشان بەر ئەوردەن و مامەڵەشان کەرڎەن یام به واڕای تف و هەڵووچه و وەزی به گەنمێ و یەوێ یاکەتی به پووڵ واڕانشانۆ و زەرووریاتوو یانه و وېشان ئەسەنوو و گېڵاینێوه پەی یانه و باوانیشان.
هۆرامییەکې کرماشانی فرەتەر خەڵکو لاو پاوەی و دشه و پاڵنگان و تای و زەردۆیی و... ینێ.
مەردوو پاوەی هەر جه زوەوه کرماشانەنه نیشتەجا بېیېنې و گەهاز ئی ساکن بییەیه گېڵۆوه پەی ساڵەکانوو شۆڕشو مەشرووتە و ئێرانی. دەورانوو عەشایری و زڵم و زۊروو بەگەکان جه پاوەنه کارێوەش کەرڎەبێ، بڕێوه جه مەردموو شارو پاوەی بازانێ جیا و بلانێ پەی کرماشانی و ناڕەزایەتی وېشان بیاونان لاو حکوومەتی و جه تلگرافخانه و کرماشانی تەحەسۆن کەرانێ و نەگېڵانێوه پەی پاوەی.
فرێوه چا خەڵکیه دماو ئی جەریانیه جه کرماشان ساکنێ مەوانێ و مەوانێ بەشېوه جه شارومەندانوو شارو کرماشانی. کرماشان چا سەردەمەنه خیابانێوه و دوې مێڎانێ گۆلالێ و چڼه مەحەلێ بیەن که وېمانەکې دوې مەحەلێشان بېیېنې و جەمعییەتێوه فرێ بېیېنې ئاکاته جه شارو کرماشانیەنه. مەحەلێ فەیزئاوا و مەحەلێ جەوانشیر ی دوې مەحەلێ ئەسڵیێ کرماشانېیەنێ که جەوانشیر به نامې پاوەیەکان و فەیزئاوا به نامې زەردۆیەکان ئەژناسه کریاینێ و هۆرامیێ یاگانێوه تەری بەتاییبەت دشەیی و تایی و پاڵنگانی و ماباقی خەڵکانی تەری کناروو ئاڎیشانه ژیواینێ و بەسەربەرزی ژیانشان دان‌سەر.
جه شۆڕشو مەشرووتەی ساڵەکانوو (1280هجری.)، هۆرامییەکې چەنی مەردموو شارو کرماشانی هامڕای بېیېنې و چەنی سواران و پیادەنزاموو کرماشانی پەی پاڵپەشتی و حمایەت جه مەشرووتەخواهان کەوتێنێ ڕا پەی تارانی و بېتەفاوەت نەویێنێ جه جەرەیاناتوو شارو کرماشانی و ئێتفاقات و ڕووداوەکاتو وڵاتوو ئێرانێ. پیاگەورانێوه پێسه حاج محەممەد عەلی شییانی، حاج ئەحمەد شافێعی، میرزا قۆدووس ڕەوشەنی، سەید حسەین مەسعوودی و پاڵەوان ئەحمەد لالۊ زەردۆیی جه کەسانێوه بېیېنې که هامڕاو مەردوو کرماشانی پاڵپەشت و حامی شۆڕشو مەشرووتەی بېیېنې و حامی دمۆکراسی و عەداڵەت و ئازادی و سەروەری خەڵکو ئێرانی بە عام بېیېنې.
د. محەممەد ئاشنا عەباس‌مەنش.[1]