وەرگێڕانی: هێمن خورشید
چاپی یەکەم 2010
بە ناوی خوای بەخشنده و دلۆڤان
پێشەکی
إن الحمد لله نحمده ونستعينه ونستغفره، ونعوذ بالله من شرور أنفسنا وسيئات أعمالنا، من يهد الله فلا مضل له، ومن يضلل فلا هادي له.
وأشهد أن لا اله الا الله، وحده لا شريک له، وأشهد أن محمدا عبده و ڕسوله، صلوات الله وسلامه عليه و علی آله وصحبه، ومن دعا بدعوته، واهتدی بهديه الی يوم الدين.
پاشان دەڵێم: بانگەوازکردن بۆ لای خوای باڵادەست، کاری نێردراوان و پەیامبەرانە، ئەوان باشترین هەڵبژێردراوی ناو بەندەکانی خودا و، باڵوێزی وین بۆ لای درووستکراوەکانی. هەروەک کاری جێنشین و میراتگرانی پێغەمبەرانیشە، مەبەست زانایانی تێکۆشەر و، خواپەرستانی ڕاستگۆن. ئەم کارە _بانگەوازکردن_ باشترین کارێکە دوای باوەڕ بەخواهێنان، چونکە بەرهەمەکەی بریتییە لە ڕێنوێنیکردنی خەڵک بۆ ڕێگەی ڕاست، خۆشەویستکردنی چاکەکاریی لە دڵیاندا، بێزاندنی خراپه و پووچیی لەلایان و دەرهێنانیان لە تاریکاییەوە بۆ ڕووناکایی. [ۆمَنْ أَحْسَنُ قَوْلاً مِمَّنْ دَعَا إِلَی اللَّهِ ۆعَمِلَ صَالِحًا ۆقَالَ إِنَّنِي مِنَ الْمُسْلِمِين] (فصلت: 33): (جا کێ هەیە قسه و گوفتاری له و کەسە چاکترو جوانتر بێت کە خەڵکی بۆلای ئایینی خوا بانگدەکات و، کردەوەی چاک ئەنجامدەدات و دەیشڵێت: من مسوڵمانم).
بانگەوازکردنیش بۆ لای خوا بریتییە لە بانگەوازکردن بۆ ئایینەکەی، شوێنکەوتنی ڕێنوێنییەکانی، بەحاکمکردنی ڕێبازەکەی لەسەر زەویدا، بەتاک زانینی لە پەرستن، هاوارپێکردن و مل بۆ کەچکرندا، هەروەها حاشاکردن لە گشت تاغووتەکان، کە خەڵکانێک دوور لە خودا گوێڕایەڵییان دەکەن و، بەڕاست زانینی شتێک خودا بەڕاستی زانیبێت و بە پووچگرتنی شتێک خوا بە پووچی دانابێت و، فەرمانکردن بە چاکه و نەهیکردن لە خراپه و جیهادکردن لە پێناوی خوادا. بەکورتی و پوختی: بانگەوازکردنە بۆ ئیسلامێکی پاک و تەواو، نە ئیسلامێکی تێکەڵ و پێکەڵ یان لەتلەتکرا و. ئەم جۆرەیش لە بانگەواز کارێکی وا ئاسان نییە بە بێدەنگی و دەردی سەری بڕواتە پێش، یان بە سەرلەقاندن و ڕازیبوونی دەورووبەر پێشوازی لێ بکرێت، ئاخر ئەم بانگەوازە چۆن ئاوەزێکی چەقبەستوو و دڵێکی کرمی بە ئاسانی وەریدەگرن؟ یان هێزی دەسەڵات بەدەست، یاخود گروهگەلی زۆر و زەوەند کە خۆشەویستی دونیایە لەناو خۆیدا تاساندوونی و لە ئاست ڕاستی کوێری کردوون، چۆن لێدەگەڕێن ڕێ ببڕێت؟ هەربۆیە ئەم بانگەوازە گەوره و گشتگیرە بانگخوازی بەهێزی ئەوتۆی دەوێت، کە لە ئاست بەرپرسیارێتیی ئه و گەورەیی و گشتگیرییەدا بن، بتوانن تیشکی ڕووناکیی بگەیەننە ناو ناخ و ئاوەز و ویژدانی خەڵک، لە دوای ئەوەی دەروونی خۆیان ڕۆشن و ژیانیان پێی گەشەدار دەبێت. ئه و جۆرە لە بانگخوازی ناوازە، هێزی بزوێنەر (ماتۆر) یان (داینەمۆ)ی کاری بانگخوازی و ڕێبڕینێتی.
پسپۆرانی بواری پەروەردە و فێرکردن، پاش دیراسەکردن و ئەزموون و چەرمەسەرییەکی زۆر، گەیشتوونەتە ئه و باوەڕەی:
مامۆستا بڕبڕەی پشتی کاری پەروەردەیە، ئەوە ڕووحی بە بەردا دەکات و خوێن بە ناو ڕەگەکانیدا دەخاتەڕێ، ئەمە لە کاتێکدایە فاکتەرگەلێکی زۆری تر لە بواری پەروەرده و فێرکردندا ڕۆڵ دەبینن. لە پرۆگرامی خوێندنەوە بیگرە تا کتێب، تا بەڕێوەبردن، تا بارودۆخی قوتابخانە، تا ڕێنمایی و پشکنین.. هەر هەموو ئەوانەیش بە ڕێژەی جیاواز بەشداری لە ڕێنوێنیکردن و کاریگەریداناندا دەکەن، لێ هێشتاش مامۆستا شادەماری پرۆسەی فێرکردنە.
ئەی سەرقاڵانی بواری بانگەواز و ڕێنوێنیکردن، دەربارەی گرنگیی بانگخواز و ڕادەی کاریگەریی ئه و دەبێت چ بڵێن؟ لە کاتێکدا ئه و فاکتەرێکی ناوازەیە، کە تەنها خۆی کاری ڕێنماییکردن و کاریگەریدانان لەسەر پرۆسەی بانگەواز دەگرێتە ئەستۆ، چون _وەک دەزانرێت_ هیچ کەس هاوکاری نییه و بەشداریی لەگەڵدا ناکات، نە پرۆگرامێکی ئامادە، نە کتێبێکی بڕیارلەسەردراو، نە بارودۆخ و بەرێوەبردن و نە ڕێنماییش.
بانگخواز خۆی بە تەنها _زۆرجار_، هەم بەڕێوەبردنه و هەم ڕێنمایی، هەم مەنهەجه و هەم کتێبه و هەم مامۆستایش. هەموو قورساییەکیش دەکەوێتە سەر شانی تەنها خۆی. هەر ئەمەیشە وا دەکات گرنگیدان بە درووستکردنی بانگخواز و ئامادەکردنیان بە شێوەیەکی تەواو، کارێک بێت ئەوپەڕی گرنگ. ئەگەر ئەمە نەکرێت، هەموو کارەکانی تایبەت بە بانگخوازی تووشی هەرەس و نائومێدی دەبێت، چ لە ناوەوە و چ لە دەرەوە، چونکە مەرجی یەکەمی، کە بانگخوازێکی ئامادەکراوە بۆ هەڵگرتنی پەیامی ئیسلام، بەدینەهاتووە.
لێرەشەوە پێویستە لەسەر ئه و بانگخوازەی دەیەوێت _یان ئێمە لێیمان دەوێت_، لە شەڕیدا دژی نادانی و ئارەزوو و دەسەڵات و گەندەڵی سەرکەوتوو بێت، خۆی پڕچەک بکات بە چەندین جۆر چەک، کە هەم لە بەرگریکردن و هەم لە هێرشکردنیشدا پێویستی پێیان دەبێت.
یەکەمینی ئه و چەکانەیش _بەبێ دوودڵی_ چەکی باوەڕە، بەبێ ئه و هەرچی چەکه و چی توێشووە دادی نادا و هەرەسدێنێت، باوەڕیش بە خۆزگە خواستن نایەتەدەست، بەڵکو ئەوەیە کە لە دڵدا جێگیرببێ و کرداریش پشتڕاستی بکاتەوە.
دووەمینی ئه و چەکانەیش: ڕەوشتە، ئەویش لە پێویستییەکانی باوەڕی ڕاستەقینەیه و بەرهەمی ئەوە. باوەڕدارترین کەسی ناو باوەڕدارانیش، ڕەوشت جوانترینیانە.
خودایش ئاوها پەسنی سەرداری بانگخوازانی کردووە: [ۆإِنَّکَ لَعَلی خُلُقٍ عَظِيم] (القلم: 4): (بەڕاستی تۆ خاوەنی خووڕەوشتێکی جوان و بەرزیت)، ئاوایش قسەی لەگەڵدا دەکات: [فَبِمَا ڕَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ ۆلَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ] (ال عمران: 159): (لە سۆزی خوداوە ئاوا بەسۆز و میهرەبان بوویت بەرانبەریان، خۆ ئەگەر تووڕه و بێبەزەیی بویتایە، کەسیان لە دەورت نەدەمان و هەموو بڵاوەیان لێدەکرد).
سێیەمینی ئه و چەکانەیش: زانست یان ڕۆشنبیرییە، ئەمە توێشووی فیکریی بانگخوازە، شانبەشانی توێشووی ڕووحی و ئەخلاقی، بانگەوازیش بریتییە لە پێدان و بەخشین. کەسێک کە نە زانستی لەلا هەبێت و نە ڕۆشنبیری، چیی هەیە بیبەخشێتە خەڵکی؟ لە کۆنیشدا وتراوە: کەسێک شتێکی نەبێت ناتوانێت بیبەخشێت. هەرکەس ئەوەندەی سامان نەبێت بگاتە ڕادەی لێدەرکردن، زەکاتی چی بدات؟
قسەی ئێمە لەم باسەدا، تایبەت دەربارەی ئەم لایەنەیە: لایەنی فیکری یان ڕۆشنبیریی پێویست بۆ بانگخوازی مسوڵمان. چۆن بانگخواز خۆی پڕچەک دەکات؟ یان چۆن ئێمە پڕچەکی دەکەین بە ڕۆشنبیرییەکی ویستراو؟! بە دەربڕینێکی تر: ئەگەر بمانەوێت قوتابخانەیەک بۆ بانگخوازان دابمەزرێنین، یان کۆلێژێک بۆ بانگەواز بکەینەوە، یان ئەگەر یەکێک لە ئێمە ویستی بانگخوازێکی بە توانای لێدەرچێت لە ڕێنماییکردن و کاریگەریدانان لەسەر خەڵکی، ئه و ڕۆشنبیرییەی پێویستە هەیبێت چییە؟
وەڵامدانەوەی ئه و پرسیارە بابەتی ئەم باسەیە، کە لە بنەمادا بۆ کۆنگرەی یەکەمی جیهانی بۆ ڕێنمونیکردن و پێگەیاندنی بانگخوازان ئامادەمکردبوو. ئه و کۆنگرەیە لەسەر داوای زانکۆی ئیسلامی شاری مەدینە، لە مانگی سەفەری ساڵی 1397دا بەسترا، من دەمویست کورت بێت، وەلێ بێ ویستی خۆم درێژبووەوە، ڕەنگە خێریشی تیدا بێت، بابەتەکە لە پێویستییەکانی ڕۆژگاری ئەمڕۆیە، بەتایبەتی ئێستا لە جیهانی ئیسلامیدا زیاد لە کۆلێژێک کراوەتەوە یان لە کردنەوەدایە.
بۆم ڕوونبووەتەوە بانگخواز پێویستی بە کۆمەڵێک ڕۆشنبیری هەیە، کە ئەمانەن:
1. ڕۆشنبیریی ئیسلامی
2. ڕۆشنبیریی مێژوویی
3. ڕۆشنبیریی ئەدەبی و زمانەوانی
4. ڕۆشنبیریی مرۆیی
5. ڕۆشنبیریی زانستی
6. ڕۆشنبیریی واقیعی
پێویستە لەسەر بانگخوازی سەرکەوتوو، ئه و ڕۆشنبیرییانە وەرگرێت و هەرسیان بکات و، تێکەڵەیەکی تازەی باشی سوودبەخشیان لێ درووستبکات، وەک چۆن هەنگ لە هەموو بەرهەمێک دەخوات و، ئه و ڕێگەی خوا بۆی دیاریکردووە بە ملکەچی دەگرێتەبەر و، لە دواییشدا خواردنێکی چەند ڕەنگ بەرهەمدێنێت، کە چارەسەرە بۆ نەخۆشییەکانی خەڵک و، لە هەمانکاتدا بەڵگەیەکیشە لەسەر گەورەیی خودا، هەڵبەت بۆ کەسێک کە بیربکاتەوە.
هەریەک له و شەش ڕۆشنبیرییە دەخەمە بەر باس و گفتوگۆ، ئەوەندەی خوا یارمەتیم بدات و، بۆ ئەم شوێنە پێویست بێت. سەرکەوتنیش هەر لە لایەن خوداوەیە.
دۆحە 18/12/1396 ک.
د. یوسف ئەلقەرەزاوی