پەرتووکخانە پەرتووکخانە
گەڕان
  

کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!


بژاردەی گەڕان




گەڕانی ورد      کیبۆرد


گەڕان
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆمارکردنی بابەت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
ئامرازەکان
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
Dark Mode
زمانەکان
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
هەژماری من
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
گەڕان تۆمارکردنی بابەت ئامرازەکان زمانەکان هەژماری من
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
Dark Mode
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2025
 دەربارە
 بابەت بەهەڵکەوت
 چالاکییەکانی ڕۆژی
 ڕێساکانی بەکارهێنان
 ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
 بیروڕاکانتان
 دڵخوازەکان
 کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
 چالاکییەکان - کوردیپێدیا
 یارمەتی
بابەتی نوێ
ژیاننامە
ئەڤین ئەحمەد
01-01-2025
شادی ئاکۆیی
وێنە و پێناس
زارۆ ئاغا و خێزانی لە ماڵی خۆی ساڵی 1925
01-01-2025
کشمیر کەریم
ژیاننامە
ژیا ئومێد ئەنوەر
31-12-2024
سروشت بەکر
ژیاننامە
ئەوین ئامانج
31-12-2024
سروشت بەکر
وێنە و پێناس
تاهیر تۆفیق و ڕەحمەت تەوەکول و عەلی حوجەت جەلالی و ئەفشین ئەردەڵان و محەمەد حەسەن خاتەمی و حسێن شافیعی لە زانکۆی تاران ساڵی 1968
31-12-2024
سەریاس ئەحمەد
ژیاننامە
مەلا مەلایی
31-12-2024
سروشت بەکر
ژیاننامە
خدر عەلی پوور
31-12-2024
سروشت بەکر
ژیاننامە
ناسر ئەحمەدزادە 1
31-12-2024
سروشت بەکر
ڤیدیۆ
لە وەڵامی پێشەوا قازی محەمەد دەناسیت؟ چەند زۆڵە کوردێک بەمشێوازە وەڵام دەدەنەوە
31-12-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
ژیاننامە
هێمن بەهرامی
30-12-2024
سروشت بەکر
ئامار
بابەت
  532,634
وێنە
  113,539
پەرتووک PDF
  20,710
فایلی پەیوەندیدار
  109,580
ڤیدیۆ
  1,765
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
292,609
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
91,115
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,438
عربي - Arabic 
32,947
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
20,413
فارسی - Farsi 
11,716
English - English 
7,844
Türkçe - Turkish 
3,690
Deutsch - German 
1,832
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,144
Français - French 
349
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Polski - Polish 
56
Español - Spanish 
55
Italiano - Italian 
52
Հայերեն - Armenian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
7
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
109,149
ژیاننامە 
26,960
پەرتووکخانە 
26,190
کورتەباس 
19,333
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
15,138
پەند 
13,754
شوێنەکان 
12,207
شەهیدان 
11,938
کۆمەڵکوژی 
10,919
هۆنراوە 
10,500
بەڵگەنامەکان 
8,453
وێنە و پێناس 
7,621
ئامار و ڕاپرسی 
4,627
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,561
ڤیدیۆ 
1,649
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,469
فەرمانگەکان  
1,029
پۆلێننەکراو 
989
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
826
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
776
کارە هونەرییەکان 
771
شوێنەوار و کۆنینە 
639
گیانلەبەرانی کوردستان 
362
یارییە کوردەوارییەکان 
279
ئیدیۆم 
246
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
187
نەخشەکان 
186
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
101
خواردنی کوردی 
87
زانستە سروشتییەکان 
80
دۆزی ژن 
55
مۆزەخانە 
50
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
28
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
518
PDF 
32,610
MP4 
2,926
IMG 
209,342
∑   تێکڕا 
245,396
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
ژیاننامە
لەیلا زانا
شەهیدان
لەیلا قاسم
ژیاننامە
حەکیم کاکەوەیس
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنام...
تاراوگە
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنام...
یادنامە
با دەستوور هەموار بکرێتەوە
بەرهەمەکانتان بە ڕێنووسێکی پوخت بۆ کوردیپێدیا بنێرن. ئێمە بۆتان ئەرشیڤ دەکەین و بۆ هەتاهەتا لە فەوتان دەیپارێزین!
پۆل: کورتەباس | زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish
بەشکردن
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)0
English - English0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Pусский - Russian0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0

با دەستوور هەموار بکرێتەوە

با دەستوور هەموار بکرێتەوە
$با دەستوور هەموار بکرێتەوە$
#هیوا حاجی دێلوەیی#

#09-11-2019#
دەستووری ئێستای ئێراق نە هەمووی لە بەرژەوەندی کوردە و نە تێکڕاشی لە زیانی کورد. ڕاستە سیستەمی فیدراڵیی ئێراق دەسەڵاتی فراوانی بە هەرێمەکان (هەرێمی کوردستان و ئەو هەرێمانەی لە ئاییندەدا درووست دەکرێن) لە بوارەکانی بەرگری و ئاساییش، بەڕێوەبردنی سەرچاوە سرووشتییەکان، ئیدارەی نێوخۆیی هەرێمەکان و بابەتی دیکەش داوە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا، لە بواری دیکەی گرنگدا، دەستوور بەپێی خواست و ویستی شەریکەکانی دیکەی ئەوسای ئێراق نووسراوەتەوە.
بۆ وێنە، بەخشینی ڕۆڵێکی مەرکەزی بە دین و ڕێژیمی زۆرینەی پەڕڵەمانی و چڕبوونەوەی بەشی هەرەزۆری دەسەڵاتە جێبەجێکارییەکان لە کەسی سەرۆکوەزیراندا، بۆ خزمەتی خواستی شیعەی ئێراق نووسراوەتەوە. بە پێچەوانەوە، لە هەندێ بواردا، بەتایبەتی لە پەیوەندی لەگەڵ ناوچە کێشە لەسەرەکان، وەک ئێستا دەرکەوتووە، مادەی 140 ئاییندەی ئەو ناوچانەی ئاڵۆز کردووە. لەوەش زیاتر، دەستووری ئێراق بەڕوونی دانی بە مافی بڕیاردانی چارەنووسدا بۆ کورد نەناوە. تەنانەت نابێ ئەوە لەبیر بکرێ کە دیزاینکردنی فیدراڵی بەم شێوەی ئێستا، لە کاتی خۆیدا، بۆ شیعەی ئێراقیش بیرۆکەیەکی خراپ نەبوو، لەو ڕوانگەیەوە کە درووستبوونی هەرێمێکی شیعە لە باشوور، بەوپێیەی بەسرا بەرهەمهێنەری دوو لەسەر سێی نەوتی ئێراقە، ئیکۆنۆمیی وڵاتەکە و ناوچە سوننەکانی دەخستە ژێر ڕەحمەتی شیعەوە. نوخبەی ئێستای شیعە ڕەنگە لەبەر سێ هۆکاری سەرەکی لە فیدراڵیەت دڕدۆنگ بن:
یەکەم: دەرکەوت سیناریۆی درووستبوونی هەرێمێکی شیعە کە هەموو پارێزگا شیعییەکان لەخۆ بگرێ، پاڵپشتی جەماوەری و سیاسی و دامەزراوەی دینیی شیعەی نییە.
دووەم: لەبەرانبەر ئەوەدا خواستی بەهەرێمبوونی بەسرا، بەتەنیا، زیاتر زەق بووەتەوە کە ئەمە خۆی لەخۆیدا دوو لێکەوتەی نەخوازراوی بۆ دانیشتووانی شیعە و ناوچە سوننییەکان دەبێ: ئەوانیش، باڵادەستیی ئابووری و سیاسی بەسرا بەسەر ناوچە شیعەنشینەکانی دیکە و بێدەسەڵاتکردن و ئیفلیجکردنی دەسەڵاتی بەغدا. ئەگەر هەرێمی بەسرا، بەو دەسەڵاتانەی ئێستای هەرێمەکان هەیانە دابمەزرێ، بەغدا لە چایخانەیەکی سیاسی زیاتر نابێ.
لەلای سێیەمیشەوە، ڕیفراندۆمی سەربەخۆیی 2017 ، تەزووی لاوازکردن و ڕێگرتن لە گواستنەوەی هەرێم بۆ قەوارەیەکی سەربەخۆ لە ئاییندەدا، بە گیانی نوخبەی شیعەدا هێنا. بۆیە ئەگەر مەبەست لە هەمواری دەستوور سڕینەوەی سیستەمی فیدراڵی یان بێدەسەڵاتکردنی هەرێمەکان بێ، بێگومان لایەنەکانی دیکەش شتیان هەیە لەدەستی بدەن. بۆ وێنە، دەکرێ کوردیش پاڵبنێ بە ئاڕاستەی هێنانەکایەی باڵانسێک لەنێو دەسەڵاتی جێبەجێکار کە وا بکات سەرۆکی دەوڵەت و سەرۆکوەزیران دەسەڵاتی ڕوون و هاوسەنگیان لە بەڕێوەبردنی وڵاتدا هەبێ.
ڕەنگە سوننەش ئەوەیان پێ خراپ نەبێ. هەروەها دەکرێ کورد قوورسایی زیاتر بخاتە سەر مافی خۆبەڕێوەبەری بۆ پێکهاتە ئایینی و نەتەوەییەکان. لەڕاستیشدا، پێموانییە باڵانسی هێز لە ئێراقدا، ئەوەندە لار بووبێ کە لایەنێک بتوانێ بە تەنیا و بەویستی خۆی دەستوورێکی سەرلەنوێ بۆ ئێراق بنووسێتەوە. بۆیە با لێبگەڕێین هەمووان بەرگری لە مەسەلە بنچینەییەکانی دەستوور بکەن، چونکە هەموو لایەک تەقریبەن لێی سوودمەندن.

مەبەست لە هەمواری دەستوور چییە؟
هەموو هەموارێکی دەستووری، پەیوەندی بە هەر دەروازە و بڕگەیەکەوە بێ، گرنگە. دەستوور پێناسەی ناسنامەی دەوڵەت و سیستەمی حوکمڕانی و جیاکردنەوەی دەسەڵاتەکان و ماف و ئەرکی هاووڵاتییان و بەڕێوەچوونی ژیانی کۆمەڵایەتی و ئابووریی دانیشتووانی وڵات دەکات. بۆیە هەر گۆڕانکارییەک لە دەستووردا بە مانای دەستکاریکردن و داڕشتنەوەی ڕەهەندێکی گرنگی پەیوەندیی دەوڵەت و کۆمەڵگەیە. بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا، هەندێجار دەکرێ جۆرێک کۆدەنگی هەبێ لەسەر ئەو هەموارانەی دەبێ بکرێن، یان ڕەنگە هەندێ بابەت هەستیارییەکی ئەوتۆ نەهێننەپێش. بۆ وێنە، ئەگەر مەبەست لە هەمواری دەستووری ئێستای ئێراق هەڵوەشاندنەوەی ئەنجوومەنی پارێزگاکان بێ، ئەمە نابێتە بابەتێکی زۆر ئاڵۆز.
ڕەنگە لایەنەکان بە ئاسانی بتوانن بابەتێکی لەوشێوەیە تێپەڕێنن. خۆ ئەگەر، ئامانجی هەمواری دەستوور بۆ نموونە، جیاکردنەوەی دین لە دەوڵەت، گۆڕینی سیستەمی پەڕڵەمانی بۆ سەرۆکایەتی یان نەهێشتنی سیستەمی فیدراڵی، یان کەمکردنەوەی ڕیشەیی دەسەڵاتی هەرێمەکان بێ، ئەوکات هەموارکردنەکە دەبێتە هەمواری بنچینەیی و بە دڵنیاییەوە وردەکاری زۆر بەدوای خۆیدا دێنێ. بۆیە ئێستا دیار نییە بەدیاریکراوی مەبەست لە هەمواری دەستوور چییە. بیرۆکەی هەرە باش ئەوەیە، قوورسایی هەموارە دەستوورییەکان بخرێتە سەر ئەو ڕەهەندانەی پەیوەندییان بە دەسەڵاتی جێبەجێکارەوە هەیە لە گەیاندنی خزمەتگوزاری، شەفافیەت، هەلی کار، ئەرکی دەوڵەت لە سیستەمی چاودێری و بیمەی کۆمەڵایەتی. هەموارکردنی دەستوور، لەو ئاستەدا لەبەر دوو هۆکار ئاسانتر دەبێ:

یەکەم، بۆ خەڵکی ئاسایی و تووڕەی ئێستای ئێراق، ئەو بابەتانەی پەیوەندیدارن بە ژیان و بژێوی ڕۆژانە زۆر گرنگتر و بەبایەخترن لە هەر بابەتێکی دیکە.
دووەم، تەنانەت لەنێو نوخبەی سیاسیشدا، ڕەنگە ئەو بابەتانە ناکۆکییەکی ئەوتۆیان لەسەر نەبێ. بۆیە ئەم هەموارانە هەم ئاسانن و دەشکرێ زوو بچنەپێش. خۆ ئەگەر هەمواری دەستوور مانای قووڵ و ستراتیژی پێ ببەخشرێ و ئامانجەکەی لاوازکردن و سڕینەوەی ئەوی دیکە بێ، ئەوا بەڕاستی ئاکامەکەی بۆ کەس باش نابێ. هەرچۆنێک بێ، کورد دەبێ سێ لیست ئامادە بکات: لیستێک بۆ ئەو هەموارانەی موعارەزەیان ناکا و بگرە پاڵپشتییان دەکا، لیستێک بۆ ئەو بابەتانەی دەکرێ هەندێ سازشیان لەسەر بکا و لەبەرانبەردا سازش لەبەرانبەرەکانی داوا بکا و لیستێک بۆ ئەو بابەتانەی زۆر زەحمەتە سازشیان لەسەر بکا.
$ئەگەر مەبەست بەئامانجگرتنی فیدراڵیزم بێ!$
فیدراڵیەت لە ئێراقدا بەشێوەیەکی خراپ بەدامەزراوەیی کرا. توێژەران جیاوازی لەنێوان دوو فۆرمی فیدراڵی دەکەن: فۆرمی فیدراڵیەتی چوونیەک (Symmetric) کە تیایدا هەرێمەکان، ئەوجا ژمارەیان هەرچەندبێ، هەمان دەسەڵات و ستراکتۆریان هەیە. وا پێشنیار دەکرێ ئەم فیدراڵیەتە زیاتر بۆ ئەو هەرێم و وڵاتانە دەستدەدات کە پێشتر سەربەخۆ بوون و دواتر، خۆیان ئارەزوومەندانە لە یەکێتییەکی فیدراڵیدا کۆبوونەتەوە. جۆری دووەم فیدراڵیەتی ناچوونیەکە (Asymmetric) کە تیایدا مەرج نییە هەرێمەکان هەمان دەسەڵات و ستراکترۆیان هەبێ.
تەنانەت مەرج نییە زیاد لە هەرێمێکیش هەبێ لەنێو ئەم دەوڵەتەدا. ئەم فۆرمەی فیدراڵی زیاتر بەکەڵکی ئەو وڵاتانە دێت کە ئەگەری هەڵوەشانەوە و جیابوونەوەی گرووپێکی دیاریکراوی نەتەوەیی یان ئایینییان لەسەرە. ئەوجا لێرەدایە، بۆ ئەوەی وڵات لە ئەگەری دابەشبوون بپارێزرێ و خواستی جیابوونەوە لاواز بکرێ، دەسەڵاتی فراوانتر بە هەرێمێکی دیاریکراو دەدرێ بەبێ ئەوەی پێویست بکا هەرێمەکانی دیکە هەمان دەسەڵاتیان هەبێ. ئەوانەی لێکۆڵینەوەیان لەسەر فیدراڵییەتی ئێراق کردووە (بۆ نموونە: Mayer 2007، OLeary 2010، Kane، Hiltermann) (and Alkadiri 2012، Anderson 2015 پێیانوایە ئێراق پێویستی بە جۆری دووەمی فیدراڵیەت هەبوو، بەڵام یەکەمی هەڵبژارد. ئەم توێژەرانە ڕەخنە لە داڕشتنی فیدراڵیەت لە ئێراق دەگرن و پێیانوایە لە دیزاینکردنی سیستەمەکەدا ئێراق دەبوو تایبەتمەندیی کورد تێکەڵ بە بەشەکانی دیکەی ئێراق نەکات. بەم شێوەیە، دەکرا دەستوور دانی بە هەرێمی کوردستاندا نابا بە هەموو ئەو دەسەڵاتانەی هەیەتی، بەبێ ئەوەی هەمان ئەو دەسەڵاتانەی بەخشیبا بەو هەرێمانەی لە بەشەکانی دیکەی ئێراق لە ئاییندەدا درووست دەبوون. لیام ئەندرسۆن ئاماژە بە کەیسی سەرکەوتووی فیدراڵیەتی ناچوونیەک لە کەنەدا و ئیسپانیا و بەلجیکا و تەنانەت ئەندونیزیاش دەکات. زۆر کەس بە هەڵە وا دەزانن دەستووری ئێراق تایبەتمەندی جیاوازی بە هەرێمی کوردستان داوە.
ئەمە ڕاست نییە، چونکە بەپێی دەستوور، هەر هەرێمێک لە ئێراق درووست بێ، ئەگەر تەنیا لە یەک پارێزگاش پێکبێت، هەموو دەسەڵاتێکی هاوشێوەی هەرێمی کوردستانی دەبێ، ئەمەیە هەڵەی فیدراڵیەت لە ئێراق. لەسەرەوە وتم: ئەگەر هەرێمی بەسرا درووست بکرێ و دەسەڵاتی هەبێ بەسەر نەوت و ئیمزاکردنی گرێبەستی نەوتی و سوپای تایبەت و یاسای مەدەنیی تایبەت بە خۆی و هەتا دوایی هەبێ، چی بۆ بەغدا دەمێنێتەوە؟ بۆیە دەبوو دەستووری 2005 تایبەتمەندی بە هەرێمی کوردستان دابا و دەکرا بۆ بەشەکانی دیکەی ئێراق فۆرمێکی دیکەی ئۆتۆنۆمی یان تەنانەت هەر بە سیستەمی ئێستای پارێزگاکان مابایەوە. کورد دەبێ لە مەسەلەی هەموارکردنی سیستەمی فیدراڵیشدا، بەر لەوەی ڕەتیبکاتەوە، تێبگات مەبەستی ئەوانی دیکە لەو هەموارکردنە چییە. خۆ ئەگەر دیانەوێ فیدراڵیەت بۆ بەشەکانی دیکەی ئێراق دابڕێژنەوە و دەستکارییەکی ئەوتۆ لە دەسەڵاتەکانی هەرێمی کوردستاندا نەکەن، دەکرێ کورد بەرهەڵستی نەکا.
با ئێراق پێکبێت لە هەرێمی کوردستان و پانزە پارێزگای دیکە! لەگەڵ ئەوەشدا، من گومانم هەیە دانیشتووانی پارێزگا دەوڵەمەندەکان، بەتایبەتی مەبەستم بەسرایە، دەنگ بدەن بە هەڵوەشانەوەی تێکڕای سیستەمی فیدراڵی لە ئێراق. ئەویش لەبەر دوو هۆکار: یەکەم، فیدراڵیەتی ئێستا چانسی ئەوەیان پێدەدا لەوەی هەر کاتێک هەرێمێکی ئۆتۆنۆمیان دامەزراند، ببنە هەرێمێکی زۆر بەهێز و تێکڕای ئیکۆنۆمی و سیاسەتی ئێراق بخەنە ژێر هەژموونی خۆیان. دووەم، هەستی ناوچەگەرایی بە گشتی لە ناوچەکە زۆر بەهێز بووە، تا ئەو ڕادەیەی دانیشتوویەکی بەسرا نەوتی بەسرا بە هی بەسرا دەزانێ نەک هەموو ئێراق، ئەوجا بۆ بەشی بکا لەگەڵ ئەوانی دیکە؟ بەڵام لەلایەکی دیکەوە، ڕەنگە عەرەبی ئێراق بە گشتی دڵخۆش نەبن بە فیدراڵیەتی ناچوونیەک بەوەی هەرێمی کوردستان مامەڵەی تایبەتی لەگەڵدا بکرێ و دەسەڵاتی زیاتری هەبێ بەراورد بە هەرێمەکانی دیکە.
دەستووری ئێراق بێگومان پێویستی بە هەموارکردنە. بەڵام ئاڵۆزی و فرەڕەهەندیی بابەتەکان، بوونی ئەجێندای شاراوە و هەوڵدان بۆ سڕینەوە و بێدەسەڵاتکردنی ئەوانی دیکە، بەهێزیی دەستوەردانی دەرەکی و تەنانەت ئاڵۆزییەکانی خودی کۆمەڵگەی ئێراقیش، وا دەکا هەر هەموارێکی ڕیشەیی ئاستەنگی مەزنی بێتە پێش. باشترین بیرۆکە، بە باوەڕی متەوازیعی من، لە کاتی ئێستادا هەموارێکی سنووردار و پەیوەندیدارە بە باشتر بەڕێوەبردنی دەسەڵاتی جێبەجێکار لەسەر ئاستی دەوڵەتی ئێراق. [1]

کوردیپێدیا بەرپرس نییە لە ناوەڕۆکی ئەم تۆمارە و خاوەنەکەی لێی بەرپرسیارە. کوردیپێدیا بە مەبەستی ئەرشیڤکردن تۆماری کردووە.
ئەم بابەتە 429 جار بینراوە
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
هاشتاگ
سەرچاوەکان
[1] ماڵپەڕ | کوردیی ناوەڕاست | ماڵپەڕی ڕووداو 09-11-2019
بابەتە پەیوەستکراوەکان: 2
1. ژیاننامە هیوا حاجی دێلوەیی
1. ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 09-11-2019
زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست
ڕۆژی دەرچوون: 09-11-2019 (6 ساڵ)
پۆلێنی ناوەڕۆک: یاسایی
پۆلێنی ناوەڕۆک: ڕەخنەی سیاسی
جۆری دۆکومێنت: زمانی یەکەم
جۆری وەشان: دیجیتاڵ
زمان - شێوەزار: کرمانجیی ناوەڕاست
شار و شارۆچکەکان: هەولێر
وڵات - هەرێم: باشووری کوردستان
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
کوالیتیی بابەت: 98%
98%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( هومام تاهیر )ەوە لە: 31-03-2023 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە لەلایەن: ( ڕێبوار جەمال سەگرمە )ەوە لە: 31-03-2023 پێداچوونەوەی بۆکراوە و ئازادکراوە
ئەم بابەتە بۆ دواجار لەلایەن: ( ڕۆژگار کەرکووکی )ەوە لە: 03-04-2024 باشترکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە بەپێی ستانداردەکانی کوردیپێدیا هێشتا ناتەواوە و پێویستیی بە داڕشتنەوەی بابەتی و زمانەوانیی زۆرتر هەیە!
ئەم بابەتە 429 جار بینراوە
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
کورتەباس
دۆزینەوەی زیاتر لە دوو هەزار مۆری تەمەن 5 هەزار ساڵە لە شاری کرماشان
ژیاننامە
ئەڤین ئەحمەد
پەرتووکخانە
پڕۆسەی ئەنفال و ڕەنگدانەوەی لە ئەدەبی کوردیدا
کورتەباس
پەرلەمانتارێکی کەتەلۆنیا: گرنگە کورد لە دیمەشق بمێنێتەوە و دانوستاندن لەگەڵ حکومەتی نوێی سووریا بکات
پەرتووکخانە
ڕۆڵی ڕووداوەکانی شنگال لە پێشخستنی دۆزی کورد
ژیاننامە
لۆنا مەریوان
ژیاننامە
ناسر ئەحمەدزادە 1
ژیاننامە
ئەوین ئامانج
کورتەباس
سەرکردەیەکی عەلەوی: پشتگیری لە هەوڵەکانی کورد بۆ بە دیموکراسیکردنی سووریا دەکەین
ژیاننامە
هێمن بەهرامی
پەرتووکخانە
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
وێنە و پێناس
بەخاکسپاردنی حەسەن حاجو ئاغا، قامیشلۆ ساڵی 1963
وێنە و پێناس
وەزیری پەروەردە لە کۆماری کوردستان میرزا مەناف کەریمی، ساڵی 1946
وێنە و پێناس
گۆڕستانی مەهناز لە سەقز ساڵی 1957
ژیاننامە
عەلی عەبدولعەزیز
کورتەباس
دەزانن ئەم زەمەنە کام زەمەنەیە؟! 01
ژیاننامە
مەلا مەلایی
پەرتووکخانە
پێگەی ئافرەت لە شیعرەکانی تەڵعەت تاهیر دا
ژیاننامە
ژیا ئومێد ئەنوەر
وێنە و پێناس
زارۆ ئاغا و خێزانی لە ماڵی خۆی ساڵی 1925
پەرتووکخانە
گەمەکانی ناسێۆنالیزمی کوردی بە مرۆڤی کورد
پەرتووکخانە
گەشتێکی خۆش بە جیهاندا
شوێنەوار و کۆنینە
پردی کەڵهۆرت
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )
پەرتووکخانە
فەزاسازیی لە ڕۆمانی کوردیدا کرمانجی خواروو (2005-2010)
وێنە و پێناس
ژنانی شکاک
شوێنەوار و کۆنینە
پردی قەڵاتاسیان
ژیاننامە
شاناز
ژیاننامە
خدر عەلی پوور
پەرتووکخانە
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
شوێنەوار و کۆنینە
نەخشی بەردینی ئەشکەوتی سەلمان، یان پەرەستگای تاریشا
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
کورتەباس
یاریزانێکی کورد نازناوی جامی باسکەی ئێراقی بەرز کردەوە
شوێنەوار و کۆنینە
قەڵای میرزا

ڕۆژەڤ
ژیاننامە
لەیلا زانا
10-11-2008
هاوڕێ باخەوان
لەیلا زانا
شەهیدان
لەیلا قاسم
10-11-2008
هاوڕێ باخەوان
لەیلا قاسم
ژیاننامە
حەکیم کاکەوەیس
03-11-2009
هاوڕێ باخەوان
حەکیم کاکەوەیس
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...)
تاراوگە
02-06-2018
هاوڕێ باخەوان
تاراوگە
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...)
یادنامە
16-12-2021
هاوڕێ باخەوان
یادنامە
 چالاکییەکانی ڕۆژی
بابەتی نوێ
ژیاننامە
ئەڤین ئەحمەد
01-01-2025
شادی ئاکۆیی
وێنە و پێناس
زارۆ ئاغا و خێزانی لە ماڵی خۆی ساڵی 1925
01-01-2025
کشمیر کەریم
ژیاننامە
ژیا ئومێد ئەنوەر
31-12-2024
سروشت بەکر
ژیاننامە
ئەوین ئامانج
31-12-2024
سروشت بەکر
وێنە و پێناس
تاهیر تۆفیق و ڕەحمەت تەوەکول و عەلی حوجەت جەلالی و ئەفشین ئەردەڵان و محەمەد حەسەن خاتەمی و حسێن شافیعی لە زانکۆی تاران ساڵی 1968
31-12-2024
سەریاس ئەحمەد
ژیاننامە
مەلا مەلایی
31-12-2024
سروشت بەکر
ژیاننامە
خدر عەلی پوور
31-12-2024
سروشت بەکر
ژیاننامە
ناسر ئەحمەدزادە 1
31-12-2024
سروشت بەکر
ڤیدیۆ
لە وەڵامی پێشەوا قازی محەمەد دەناسیت؟ چەند زۆڵە کوردێک بەمشێوازە وەڵام دەدەنەوە
31-12-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
ژیاننامە
هێمن بەهرامی
30-12-2024
سروشت بەکر
ئامار
بابەت
  532,634
وێنە
  113,539
پەرتووک PDF
  20,710
فایلی پەیوەندیدار
  109,580
ڤیدیۆ
  1,765
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
292,609
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
91,115
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,438
عربي - Arabic 
32,947
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
20,413
فارسی - Farsi 
11,716
English - English 
7,844
Türkçe - Turkish 
3,690
Deutsch - German 
1,832
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,144
Français - French 
349
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Polski - Polish 
56
Español - Spanish 
55
Italiano - Italian 
52
Հայերեն - Armenian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
7
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
109,149
ژیاننامە 
26,960
پەرتووکخانە 
26,190
کورتەباس 
19,333
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
15,138
پەند 
13,754
شوێنەکان 
12,207
شەهیدان 
11,938
کۆمەڵکوژی 
10,919
هۆنراوە 
10,500
بەڵگەنامەکان 
8,453
وێنە و پێناس 
7,621
ئامار و ڕاپرسی 
4,627
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,561
ڤیدیۆ 
1,649
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,469
فەرمانگەکان  
1,029
پۆلێننەکراو 
989
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
826
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
776
کارە هونەرییەکان 
771
شوێنەوار و کۆنینە 
639
گیانلەبەرانی کوردستان 
362
یارییە کوردەوارییەکان 
279
ئیدیۆم 
246
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
187
نەخشەکان 
186
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
101
خواردنی کوردی 
87
زانستە سروشتییەکان 
80
دۆزی ژن 
55
مۆزەخانە 
50
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
28
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
518
PDF 
32,610
MP4 
2,926
IMG 
209,342
∑   تێکڕا 
245,396
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
کورتەباس
دۆزینەوەی زیاتر لە دوو هەزار مۆری تەمەن 5 هەزار ساڵە لە شاری کرماشان
ژیاننامە
ئەڤین ئەحمەد
پەرتووکخانە
پڕۆسەی ئەنفال و ڕەنگدانەوەی لە ئەدەبی کوردیدا
کورتەباس
پەرلەمانتارێکی کەتەلۆنیا: گرنگە کورد لە دیمەشق بمێنێتەوە و دانوستاندن لەگەڵ حکومەتی نوێی سووریا بکات
پەرتووکخانە
ڕۆڵی ڕووداوەکانی شنگال لە پێشخستنی دۆزی کورد
ژیاننامە
لۆنا مەریوان
ژیاننامە
ناسر ئەحمەدزادە 1
ژیاننامە
ئەوین ئامانج
کورتەباس
سەرکردەیەکی عەلەوی: پشتگیری لە هەوڵەکانی کورد بۆ بە دیموکراسیکردنی سووریا دەکەین
ژیاننامە
هێمن بەهرامی
پەرتووکخانە
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
وێنە و پێناس
بەخاکسپاردنی حەسەن حاجو ئاغا، قامیشلۆ ساڵی 1963
وێنە و پێناس
وەزیری پەروەردە لە کۆماری کوردستان میرزا مەناف کەریمی، ساڵی 1946
وێنە و پێناس
گۆڕستانی مەهناز لە سەقز ساڵی 1957
ژیاننامە
عەلی عەبدولعەزیز
کورتەباس
دەزانن ئەم زەمەنە کام زەمەنەیە؟! 01
ژیاننامە
مەلا مەلایی
پەرتووکخانە
پێگەی ئافرەت لە شیعرەکانی تەڵعەت تاهیر دا
ژیاننامە
ژیا ئومێد ئەنوەر
وێنە و پێناس
زارۆ ئاغا و خێزانی لە ماڵی خۆی ساڵی 1925
پەرتووکخانە
گەمەکانی ناسێۆنالیزمی کوردی بە مرۆڤی کورد
پەرتووکخانە
گەشتێکی خۆش بە جیهاندا
شوێنەوار و کۆنینە
پردی کەڵهۆرت
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )
پەرتووکخانە
فەزاسازیی لە ڕۆمانی کوردیدا کرمانجی خواروو (2005-2010)
وێنە و پێناس
ژنانی شکاک
شوێنەوار و کۆنینە
پردی قەڵاتاسیان
ژیاننامە
شاناز
ژیاننامە
خدر عەلی پوور
پەرتووکخانە
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
شوێنەوار و کۆنینە
نەخشی بەردینی ئەشکەوتی سەلمان، یان پەرەستگای تاریشا
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
کورتەباس
یاریزانێکی کورد نازناوی جامی باسکەی ئێراقی بەرز کردەوە
شوێنەوار و کۆنینە
قەڵای میرزا

Kurdipedia.org (2008 - 2025) version: 16.17
| پەیوەندی | CSS3 | HTML5

| کاتی ئافراندنی لاپەڕە: 0.703 چرکە!