پیشەسازی جە هۆرامانەنە
ئەوەنویستەی و دەسکاریکەردەی: ئەسعەد ڕەشید
بەشۍ دوەمە

چەخماخسازی جە هۆرامانەنە، پېسە کارێ دەسی، هەنگامێ و لاقۊرێ گەورېش نیێنە، چەموو یاگەکاتەری کوردستانی، بە تەرزێ یاوان پلەو(تفەنگ) وەشکەردەی. تەمامو ئا کەلوپەلە ۋردا، پېوەڼیشا هەن بە تفەنگی و دەمانچەی و فیشەک و بارووتیۆ، بە ئاسانی وەشېشاکەران. تفەنگ و(وەرەندڵ)، نموونەو ئا تفەنگا بییەن کە وەشېشا کەردېنۍ.
چی جۊرە کارانە، چن ئامېرێ ساڎۍ پېسە(مەبرەڎی و ڕنە)ی، بەکارئامێنۍ.
ئۊسابەڼا جە هۆرامانەنە، خاوەن هونەرێ ئەندازیارین، کە پېسە ئەندازیارێ خاوەن بەهرەی، هەرمانەش کەردېنە، ئوسابەڼای چامنە بیەن، بۍ ئانەی یاگە یانەکە تەخت کریابۊ، پایېش نیێنېرە، وەختێ پایەکۍ هۊرستېنۍ و بەرزۍ کریێنێ، هیچ لارو وېریێشا نەبیەن چەنە. سەرو ڕۊخانەو سیروانیۆ، پردۍ چامنۍ درووسېکریێنۍ، کە ئەندازە سەرەش سوڕمەنەن چەنەشان. دیسان یانۍ یەرە قاتۍ و چوار قاتۍ، بە وشکەکەڵەکە و دیمەکۍ وەشکریێنۍ کە یاگۍ سەرنجینۍ، فرېشان تەمەنشان زیاتەرەن جە سەڎ ساڵا.
ناوای دیوارو دلۍ ژوورەکا بە گڵگەچ و هېڵەساوی، کارێ زەریف و هونەری بیەن، کە کوردستانەنە دەنگېش دێبېنێ، دیسان وەشکەردەی پلەکانە پېچاوپېچا، پەی یانە چن قاتا، کە تەمامو مەرجە ئەندازیاریەکاشا چەنەبیېنۍ، پېسە پانوپۊڕی، ڕۊشنی، فراوانی، کە بە ئاسانی پەی ئاموشۊی و فاڕایۆ کەلووپەلی گونجیێبېنۍ.
کەرەسۍ ئوسابەنای، چەکوشو تەوەن وەشکەردەی، گرۊڵییە بەڼێ یان تەنافێ، شاۋڵ(شاقۊڵ)، یەرەگۊشە، ترازیۍ(کومپاس)، کە پا کەرەسە ساڎا، تاوانشا هونەرێ ئەڼازەیی، جە بینانە خولقنا.
دیوار نیای، بە پاو شارەزایی کەسەکا، بەشکریان، پەی نموونەی ئۊسادیوار، چین و دیمو بەریش نیان، خەلفەکەش چینو دلېش نیان، کەسێتەر دلەکارەکەش کەردەن.
تەونگەری جە هۆرامانەنە، کارێ دەسی پېویسەن، چونکم کەرەسەکېش وەردەسېنۍ و هەنۍ، چەنی ئانەیچە پېویسیۍ خەڵکەکەینۍ، نموونەشان(جاجم، مەوجە، لباڎ، گڵېمە، قاڵییە، لەی)، کە هەریۊشان بە ئامېرێ جیاواز وەشکریۊن. پەی نموونەی ئامېرو وەشکەردەی قاڵیۍ و لەیۍ، جیاوازەن چەنی ئامېرو وەشکەردەی جاجمی، دیسان دەزگاو هەڵاوۍ و مەوجکەردەی، جیاوازەن.
بەهەرحاڵ، دەزگاو(قاڵیۍ، لەی، جاجم)، تەونکەردەیەن، بەڵام(هەڵاوۍ و مەوجە و خەرار و چۊخەڕانک و پۊپەشمین) جۊڵاکەرین.
مەشۊم جۊڵا، جاو ڕێوەش بۊن، پەی نیارەی دامو دەزگاو جۊڵاییش، تەونکەریچ مەشۊم یاگێش بۊن پەی نیارەی دامو دەزگاو تەونەکەیش، یاگۍ جاجمکەردەی مەشۊم فەرەحەو درېژەبۊن، پەوکەی جە وەرزو وشکینە، بەرو یانەی، یان دلۍ باخی،یاگێ تەختەو درېژکۊلۍ.
جۊڵایی و تەونگەری و جاجم، هەریۊشان دەزگێوە تایبەتییەشان هەنە، کە چڼین ئامېرۍ جیاوازۍ بەکارمەیان بە چن نامێ جیاوازېوە.
یاگۍ جاجمکەردەی، هەریاگێ بۊن، گەر مەرجەکېش چەنەبان کریۊن، بەڵام دەزگاو(جۊڵایی و تەونکەردەی)، مەشۊم جاگیرۍ بان، چونکم قاڵییە، یان مەوجە، یان ڕېسیا،پېوەسېنۍ بە دەزگاکېوە، تا نەتەمامیا نماراشارە، پەوکەی فاڕایۆشان زەحمەتەن. دیسان ئا جۊرە دەزگێ، یاگەپاشا گەرەکەن(پاچاڵ)، پەی جموجووڵ و پەیا.
بە هەرحاڵ، دامودەزگاو جوڵایی و ئامېرەکېش، یاگۍ گونجیێشا گەرەکەنە، کە پەی ئاموشوی و یاگێ تەختانییە پەی چاڵکەردەی یاگەپای دەسبڎۊ.[1]