دەمەتەقێوە سەرو ڕۊمانەو چنارەی
بەشۍ: حۆتەمە
زوانو ئەوەگیٛلنای و ڕیتمی زوانەوانی:
زوان ڕوٙڵیوٙ یەکجار گەورەش هەن پەی ئەوەگیٛلنای یان حیکایەتکەردەی، گومانم نېیا کە نییەتو کاک ڕەزای جە هوٙرچنیه و زوانو ئەوەگیٛڵناو داستانەکا و دیالوٙگو کەسەکا، نییەتیٛوی عال بېیەن و گەرەکش بېیەن بەجوٙری قسیٛ کەروٙ کە گرد وانەریٛوی هۆرامی ویٛش جە ڕوٙمانەکیٛنە وینوٙوە و زوانەکە بوٙ بە زوانیٛوە ئاشنا پەی گردو وانەرەکا، بەڵام ئی کارە کارو ڕوٙمان نویسی نېیا کە بەی بنیشوٙرە زوانی ئیستاندارد یان زوانیٛو گردگیر دروسکەروٙ! ڕوٙماڼویس بەپاو جوغرافیا ی (لوکەیشن) جوٙرو دیالوٙگ و نەوعو لەهجەی دیاری کەروٙ، فره و ڕوٙمانە فارسییەکا بەلەهجەی لادەگایی یان مەحلی نوویسییەنیٛ، وەختیٛو ڕوٙمانه و تەنگیسری، یان کلیندەری، یان سوٙشوٙنی، وانیوٙ ئەجیوٙت ئینای دلیٛ خەڵکو بووشەهر یان شیرازی، بە ڕاو من ڕاوی پەیش نېیا لەهجه و پاوەی فەرز کەروٙ ملو شوٙشمیٛرە یان پیٛچەوانەکەش، چوونکای ڕوەداوەکیٛ و کاراکتەرەکیٛ موتەعەلق بە هەر یاگیٛ با مشوٙم تایوەتمەنیٛ ئا یاگیٛ پوٙشاوە دیار بوٙ، وەشتەربیٛ بە زوانو خودو ئاخەڵکیە قسیٛکەروٙ کە وانەر پەیوەندی عاتفیش چنی دروس کەردەن و چەمەڕاو ئانەی کەروٙ بەزوانو ویٛشا قسیٛ کەران، یان کریە بڕیٛجار واتیٛ لوڕی بەکار بەروٙ، پەی نموونەی وەحتیٛو (بەتوول خانمە) وینوٙ (ئیستوار مەحمودی) وەرەنیسکیٛ مدوٙ و گرەوای گرەوٙ، جیاتی ئانەی واچوٙ چیٛش بېیەن واتایش چە بییە، دڵم دەرهات، دڵم تەقی و چا بابەتە.
دلیٛ ئی ڕومانەینە بەدییه و بڕیٛ دەسەواچیٛ ئا تەسەورەما پەی وەشبوٙ کە ڕەنگە بەرو دەسەڵاتو ماموٙسا ڕەزای دەسکاری زوانەکەی کریابوٙ، چوونکە ماموٙسا ڕەزا جەمن خاستەر مزانوٙ ئا جوٙرە قسەکەردەیە باو نېیەن، پەی نموونەی
(ل22) کوٙرنیٛشاوە چەمیٛشەرە، بە ڕاو من کوٙڵنای دروستەرا.
یان (ل24) ماچوٙ: ئەنوەریچ مەوەرو چەنیو ویٛم؟ مشوٙم دقەت کەرمیٛ ڕستە متاووٙ زیاتەر جە مانایوٙما بدوٙ پەنە، ئەر هۆرامانو ئی دیمی ئی ڕستەیە بواناو ماناکیٛش فاڕیوٙ، تەنانەت فره و دەگاکاو هۆرامانی بەمەنفی چی ڕستەیە مەیاوانە، پەی ئی گرفتییە مشوٙم سوود جە خاڵبەندی هوٙرگیٛرمۍ یان چارەسەرش پەی بیٛزمیٛوە.
(ل33) دەروېش میران بە ئەنوەری ماچوٙ: کناچەکیٛم خەریکەنە جە دەسمەنە بەرمەشوٙ، باوەڕ مەکەرو هیچ یاگیٛ هۆرامانی ئی ڕەستە پیٛسە بکار بلوٙ.
لانیکەم ماچمۍ خەریکا کناچەکیٛ دەسەنە بەر مشوٙ.
یان (ل34) ی ماچوٙ: ئەنوەر لوانە چیٛرو لاشەیش و گرتەش باوەشیٛو. ئەر گرتیٛبوٙش باوەشیٛ ئیتر لازم نمەکەروٙ واته و بلوٙ چیٛرو لاشەی بەکار بەری، بەڵام ئەر پاسەیچ بوٙ ئانە چیٛرو باڵی دروستەرا.
(ل74) ئامان: دەی کناچەکیٛ چا وەختەنە ڕازییە پا کاریە نەویٛ، ڕاوی مشوٙم کورتەرین و شېیاوتەرین دیکلەمە ئینتخاب کەروٙ، جیاتی ئی ڕستە دریٛژ و ناموٙیە متاوی واچی کناچەکیٛ ڕازیە نەبیٛ.
نویسەر یاگیٛنە ماچوٙ زاروٙڵەکەیش بەدنیا باروٙ کە دیسان ڕەستیٛوە ناموٙ و بیٛ یاگیٛن، چوونکوم گرد یاگیٛ هۆرامانی ماچمۍ زاروٙڵەش بېیەن یان زاروٙلەکەش پیٛدا بوٙ ئیتر بەدنیا چیٛویٛ زیادەن، چنی ئانەیچە نویسەر بڕیٛ هونەری زوانەوانی یان سەنعەتیٛ هونەرییەش دلیٛ نەسرەکەینە بەکاربەردیٛنی کە نەسرەکەش دەوڵەمەن کەردەن چانانە:
ئیدیوٙم: یوٙ جەخاڵە ئەریٛنییەکا چنارەی بەکار بەردەو ئیدیوٙمیا کە ڕاوی هەم پیٛسە هونەریٛوی زمانەوانی و هەم پاریٛزاناو دەسەواچە فوٙلکلوٙریەکا بەیاگیٛ ئیشارەش پەنە کەردەن و بەکارش ئاوردەن، پەی نموونەی: (قووشش نېیا چنە) هەڵبەت خاستەر بیٛ واچوٙ (قووش مەوانوٙ) کە ئیشارەن پەی چوٙل بییەی، یان (ئەجیٛ نەیجه و شەمیٛرانی) کە ئیشارەن پەی باڵابەرزی و جوانخاسی.
فوٙلکلوٙر: گیٛڵایوٙ پەی فوٙلکلوٙری کە دلۍ (لای لایەکه) و پەروانەی پەی (وڵکڵە) ی ڕەنگش دانوٙ دیسان یوٙ جە خاڵە وەرچەم و ئەریٛنییەکا ئی ڕوٙمانەینە کە بەحەق یاگیٛ دەسوەشیکەردەیا
نوٙستالوٙژیا: نوٙستالوٙجیا پیٛسە عونسریٛوی ڕوٙمانسی دلی ڕوٙمانه و چەنارەینە ویٛش وزوٙ بەر و وانەر نمەتاووٙ بە ئاسانی چنەش وییەروٙ، وەختیٛو فەرهاد درود و حشمەت ئاوانە چەمش گنوٙ بە ئەسپی چەرمەی چڵەکیوٙرە و گنوٙ یادو لای لایەو ئەڎایش، لای لای ڕوٙڵەی شیرینم، جگەرگوٙشەکەم، بابەت لوان پەی سەفەریٛوە دووری ئەسپی چەرمەت پەی بارۊ.
ڕەفعەت مورادی.[1]