بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی
ئاماڎەکەرڎەی و هۊرئەوەگېڵنای: #ئەسعەد ڕەشید#
بەشۍ نەوەڎ و یەکەمە
شارەکڵۍ و دەگێکۍ هۆرامانی:
وەڵۍ ئانەی بلمېنە دلۍ باسەکەی، قسۍ سەرو ئانەیە کەرمۍ هەکە دلۍ چڼین سەرچەمانە نامۍ شارەکڵا و دەگایەکا هۆرامانی جە هەر دوە دیمو ئێراقی و ئێرانی ئامێنە، بەڵام بڕێ تېکەڵی و پېکەڵی جە نامەکانە کریان، پەی نموونەی باعزە یاگێ نامېشا بە دەگا ئامێنە، کە نە وەڵتەر دەگێ بیېنۍ و نە ئیسەیچ، بەڵکوم هەوارگا، یام سێرانگا.
(هادی بەهمەنی) دلۍ نامۍ دەگایەکا هۆرامانو ئی دیمی (دیمو ئێراقی) نامۍ (مېشلە و گەناوڵە)یشش پېسە دەگێ ئاردەن. (بڎیە هادی بەهمەنی، پەیامی هۆرامان- لاپەڕەکا{229، 230}).
(مېشلە) یۊن جە سێرانگا کۊنەکا دەگاو بەڵخەی، سەردەمو حوکمڕانی (بێگە بەگی ئەردەڵاڼی)نە یاگۍ ۋچان دای و ئیسراحەتو دەسەڵاتدارا (ئەردەڵان)ی بېیەن، سەردەمێ فرەیچ چایخانێ گۆرەش چەنە بېیەن، پېسە کاروان سەراو ڕاویەرا و کاروان چیەکا بېیەن، سەبارەت بە (گەناوڵە)ی گوڕستانو خەڵکو دەگاو سۊسەکانۍ بېیەن، بەڵام دمای خېزیاکەو ساڵەو (1991ز.) گېڵایۆ چن خانەواڎێ سۊسەکانېیەکا پەی زېدو وېشان، ئیسە چن یانێش چەنە کریێنێ و پېسە گەڕەکێ گولانۍ جە دەگاو سۊسەکانۍ.
دیسان نامۍ چن دەگێوە ئامێنە کە نېیەنۍ سنوورو هۆرامانینە، بەڵکووم کاتو وېش سانەکا هۆرامانی حوکم کەردېنۍ، کە ئانەیچە دەلیل نېیەن پەی هۆرامان بییەی ئا دەگایا، تەنیا چن نەوێ سانەکاشا چەنەنۍ و چاگە مژیوان، پەوکەی چېگەنە ماچمۍ هەقەن ئا ئېژێ کە تاریخ منویساوە بۍ لایەنۍ بان و حەزو وېشان تېکەڵ بە زانیاریەکا نەکەران، مەشۊم بە پەشت بەستەی بە بەڵگە تاریخیەکا تاریخ بنویساوە.
-شارەکڵۍ و دەگایەکۍ هۆرامانو ئی دیمی (دیمو ئێراقی):
(شارەکڵەو تەوېڵۍ، شارەکڵەو بېیارۍ، شارەکڵەو خورماڵی، سۊسەکانە، بەڵخە، دەگاشېخان، بنجۆدڕەی، نارنجڵە، گەچینە، باخەکۊن، گوڵپ، سەرگەتە، هانەو دڼۍ، دەرەو مەڕۍ، ئەحمەڎ ئاوا، ئاوایی ڕۊسەم بەگی، زەڵم، هانەو قوڵی، ئېڵانپۍ، خارگېڵانە، خەرپانی، زەردەهاڵە، دەرەقەیسەر، جاور، دۆڵبیان، پاڵانیا، هاوار، هەوارەکۊن، دەرەتفۍ، گرییانە).
سرووتە کۊمەڵېیەکۍ خەڵکو هۆرامانی:
ئاشکەران سرووتە کۊمەڵېیەکۍ دلۍ هەر پېکئامێ کۊمەڵینە، بەشێنۍ جە باوەکا ئا پېکئامایە، باوەکۍ دلۍ کۊمەڵیچ بنەمێوە سەرەکیەو درووسبېیەو نەتەوەی، لایەنێ ئەهمیەتدارو پېکئامای کەلتووریشەن، یاگۍ دیارەش دلۍ ویرو هزرو تاکەکانە هەن، باوەکۍ و شېوەو ژیوای و ویرو باوەڕو (تیرە، هوز، خېڵ)ە کوردەکاچ بە (نیشتەجا و کۊچەر)شاوە وېناکەردێوە ئەنتوگرافییانەو کۊمەڵی کوردەوارین، پەوکەی پېویسەن گېڵای و عەوداڵبییەی شۊنەو کەلەپوورو نەتەوایەتیمارە بایەخش پەنە دریۊ، جەلاو چن کەسێوە ۋانایۆ هەڵە پەی (باوەکا)کریۊن، تەنانەت نام بەردەیچشان بڤەن، ڕەنگە سەرێشەرە پاسە بۊن، کە دلۍ کۊمەڵە دماکۆتەکانە کە تەمام پابەڼېنۍ بە باوەکاوە (نەریت)و دلۍ ئەقڵیشانە ڕەگېش کوێنېرە، جاری چامنە هەن هېزو یاسای ماڕۊن و هیچ ویرێ تازەیچ نمەتاوۊ بە ئاسانی وەرش بگېرۊن، ئەچی جۊرە کۊمەڵانە ئایدولوژیا وەردەمو هېزو خېڵینە مەنۊرە، بەڵکوم وېچش بۊن بە بەشێ چا واقیعەیەو تەواناو هیچ تەقەیۊرێش نمەمەنۊ.
دیارەن (باو و برەوەکۍ) بەشێشان کۊنۍ بیېنۍ و سەردەمی جېیائاستېنۍ، چوونکوم دەردەو ئی سەردەمەیە نمەوەران، بەڵام بڕێشان پەڕېنۍ جوانی و کریۊ چەنی ڕۊحو سەردەمی گونجیان، پەوکەی نەفرەت کەرڎەیشان کارێ خاس نېیەن و ملۊنە دلۍ تاو ترازیاو پابەڼ بییەی کۊرانەی پۆشاوە.
چوونکوم ئی سەردەمە زەمانەو جەهانگیری و توروقی زانستی و تەکنەلوژیایەن، گېرە باسکەرڎەی جە باوەکا لاو چن کەسێوە، بە بېبایەخ قەڵەم دریۊ، بەڵام مەشۊم ئا کەسۍ بزانا کە هەر نەتەوێوە تېکەڵاو بە دنیاو جەهانگیری بۊن، پېویسەن خاوەنو گوتارەی نەتەوەیی وېش بۊن، ئەگینا ناسنامەو وېش جە دەس مڎۊن، چا دنیێنە بە تەمانی گۊم بۊن، هەر پېسە (باو و برەو) بەشێن جە ناسنامەو نەتەوەیی، چېگۆ ئەهمیەتو باو و برەوی بەرمەگنۊ. بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی، نویستەی: هیدایەت گوڵپی، فاڕای پەی سەرو زوانی هۆرامی: ئەسعەد ڕەشید.[1]