بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی
ئاماڎەکەرڎەی و هۊرئەوەگېڵنای: #ئەسعەد ڕەشید#
بەشۍ نەوەڎ و پەنجەمە
خەڵکو دەگاکۍ (زیاتەر ژەنی و کناچۍ) چیڎەس و چۆڎەسۆ مدرانو ئاوپاشی (ئاوەڕشین)شا کەرانو ئاوی مجا ملشارە، ئیتر ۋێوڵەکۍ بە تەمامی فیسیۊن، بەعزێ ژەنیچ وەختێ ۋێوڵەکۍ وەردەمو یانەیشارە تېپەڕەبۊن (ۋەزی، هەچکوچی) شانا ملشەرە.
شېعرە دیارەکۍ سرووتەو (ۋێوڵەباڵۍ) جە هۆرامان ئینېنە:
ۋێوڵە باڵۍ سەرو پیرا
ۋاران ۋارۊ پەی فەقیرا.
ناوچەکانو بەرو هۆرامانی، شېعرەو سرووتەکۍ ئینېنە:
بووکە بە بارانێ
سەعاتی جارانێ
ئاوی بن دەغڵانێ
گەنم و جۆ هەرزانێ
هەیاران و مەیاران
یاخوا داکاتە باران
بۆ فەقیر و هەژاران.
گەر بە ۋردی جە سرووتەو (ۋێوڵەباڵۍ) ۋردۍ بیمێ، پەیمان بەرمەگنۊن کە ئی سرووتۍ گەرچی مۊرێ کۊمەڵیش پۆنە، چەنی ئانەیچە بنەمێوە ئایینی و چینایەتیش هەنە، بنەما دینیەکېش چانەیەنە وەرجەسە بېیەن هەکە بەشدارەکۍ جە خوڎای لاڵیاوە پەی ۋاران ۋارای، دماتەر ڕوە مەکەران مەزارو یۊ جە پېیا دیندار و خاسەکا.
چن ڕازێ دەماودەمیېم ئەژنەویېنۍ گوایا هۆرامییە وەڵینەکۍ جېیاتی وەشکەرڎەی ۋێوڵۍ، کەسێشا جە بنەماڵەو پیر و پېیاخاسا ئاوەردەنو دمای مەراسیمەکەی وستەنشا دلۍ حۆزێ ئاوۍ، بە چەمۍ وېم دېیەنم جە ساڵەو کەم ۋارانیەنە، کەسێ بە نامۍ (سەی محەمەڎی) جە نەوەو کەڵە شاعېرو ناوچەکەی (سەیدی هۆرامی)شا ۋستەن دلۍ حۆزو مزگی و خانەقای، تاکو ۋاران بوارۊ.
توانستە جوگرافییەکانی دروستکردنی پارێزراوی سرووشتی لە ناوچەی هەورامان.
ڕێباز لوقمان مصطفی
ناوچەو هۆرامانی خاوەنو چڼین توانێ جوگرافی سرووشتی و مرۊیی بە قیمەتەن پەی وەشکەرڎەی پارېزیێ سرووشتیەکا، پېسە (یاگۍ جوگرافیە، بەرزی و نزمی و دیمەنی سەرنج کېشی پېسە تاڤگە و قەڵوەزەکا و مەڕەکا، دەرامەتو ئاوۍ، چڼین هاناوۍ سازگارۍ و تەندرووسۍ و ئاو و هەوای فېنک و وەش، درەختۍ سرووشتیۍ و دارەسانۍ و ئاژەڵ و باڵڎارۍ کۊیۍ (نیشتەجایۍ و کۊچەرۍ)، شۊنمێ تاریخیۍ و کۊنۍ، خانەقێ و مەدرەسە ئایینیەکۍ، ڕاو بان و زانکۊ و پێمانگا و پیشە دەسییەکۍ، شېوازی تاییبەتتی بیناسازی، پۊشاکۍ وېشانۍ، ...هتر.
*هۆرامان جە ڕوەو جوگرافیۆ: پېکئامان جە (چەقو ناحیەو بېیارۍ و خورماڵی و شارەدەگاو تەوېڵۍ، (29) دەگێ سەربە قەزاو هەڵەبجەی، (22) دەگێشا ئینێ سنوورو کارگېڕی ناحیەو بیارېنە و (7) دەگێشا ئینێ سنوورو کارگېڕی ناحیەو خورماڵینە.
*هۆرامان جە ڕوەو ئەسترۆنۆمی (گەردوونی) و ڕووبەری و ژمارەو نیشتەجایاوە پېک ئامان:
1-یاگۍ ئەسترۆنۆمی (گەردوونی) ناوچەو هۆرامانی: ناوچەو هۆرامانی یاگۍ گەردوونیەش مەگنۊنە مېیانو هەر دوە بازنەو پانی (935-941، 43/23، 35. 3، 796) سەرنیشتو هەر دوە هېڵەو درېژی (26، 908، 046) : (55، 405، 11: 46)وەرکۆتی، نەخشەو (1)، یانی (14خولۍ) بازنەو پانی و (11خولۍ) هېڵەو درېژی مەگېرۊوە، ئی پاگا مەگنۊ پانیشتو ناوچەو مېیانو سەرنیشتی، هەژموونش سەرو گۊشەو کۆتەی لیشکەو ڕۊجیاری و درېژی شەو و ڕۊی جە ناوچەکەنە هەنە، ئینەیچ کارمەکەرۊنە سەرو ڕەگەزەکا تەرو ئاو و هەوای.
2-ڕووبەرو ناوچەو هۆرامانی: سەرجەمی گرڎینەو ڕووبەرو ناوچەو هۆرامانی ساڵەو (2019ز)ی 216، 5 کیلومەترۍ چوارگۊشە بېیەن، نسبەتو (20، 99%) ڕووبەرو پارېزگاو هەڵەبجەیش پېکئاوەردەن کە (1031، 7کلم دوەجان).
ئی ڕووبەرە (137، 7) کیلومەتر دوەجاش مەگنۊ دلۍ سنوورو کارگېڕی ناحیەو بېیارۍ، کە 63، 60% سەرجەمو ڕووبەرو ناوچەکەی مەگېرۊوە، (78، 8 کلم دوەجا)ش مەگنۊ دلۍ سنوورو کارگېڕی ناحیەو خورماڵی کە مەکەرۊ (36، 40%).
3-نیشتەجایۍ ناوچەو هۆرامانی: ژمارەو نیشتەجایا ناوچەو هۆرامانی ساڵەو (2012ز.)ی (18636) کەسۍ بیېنۍ، کە (18، 91%) نیشتەجایاو پارېزگاو هەڵەبجەیش پېکئاوەردېنۍ، کە (98539) کەسۍ بیېنۍ، (ڕاوەبەری ئامارو هەڵەبجەی شەهید، ئامارو دەگایەکا پەی ساڵەو (2012ز.). بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی، نویستەی: هیدایەت گوڵپی، فاڕای پەی سەرو زوانی هۆرامی: ئەسعەد ڕەشید.[1]