پەرتووکخانە پەرتووکخانە
گەڕان
  

کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!


بژاردەی گەڕان




گەڕانی ورد      کیبۆرد


گەڕان
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆمارکردنی بابەت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
ئامرازەکان
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
Dark Mode
زمانەکان
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
هەژماری من
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
گەڕان تۆمارکردنی بابەت ئامرازەکان زمانەکان هەژماری من
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
Dark Mode
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2025
 دەربارە
 بابەت بەهەڵکەوت
 چالاکییەکانی ڕۆژی
 ڕێساکانی بەکارهێنان
 ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
 بیروڕاکانتان
 دڵخوازەکان
 کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
 چالاکییەکان - کوردیپێدیا
 یارمەتی
بابەتی نوێ
ڤیدیۆ
کامێرای شاراوە یان شەڕ فرۆشتن لەگەڵ تیپی مۆسیقای ئێراق
13-01-2025
ڕۆژگار کەرکووکی
ڤیدیۆ
کامێرای شاراوە یان شەڕ فرۆشتن لەگەڵ نەوزاد ڕەمەزان
13-01-2025
ڕۆژگار کەرکووکی
ڤیدیۆ
کامێرای شاراوە یان شەڕ فرۆشتن لەگەڵ هەڤاڵ و ئومێد
13-01-2025
ڕۆژگار کەرکووکی
ڤیدیۆ
کامێرای شاراوە یان شەڕ فرۆشتن لەگەڵ قادر قوربانی
13-01-2025
ڕۆژگار کەرکووکی
ڤیدیۆ
کامێرای شاراوە یان شەڕ فرۆشتن لەگەڵ عوسمان عەبدوڵڵا
13-01-2025
ڕۆژگار کەرکووکی
ڤیدیۆ
کامێرای شاراوە یان شەڕ فرۆشتن لەگەڵ فەرهاد حەمەسەعید
13-01-2025
ڕۆژگار کەرکووکی
پەرتووکخانە
ڕۆڵی دیپلۆماسیەتی پەرلەمانی لەسەر پێگەی هەرێمی کوردستان لەدوای ساڵی 2005 خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان بەنمونە
13-01-2025
شادی ئاکۆیی
ڤیدیۆ
کامێرای شاراوە یان شەڕ فرۆشتن لەگەڵ پەروین شازادە
13-01-2025
ڕۆژگار کەرکووکی
پەرتووکخانە
قوتابخانەی هۆزەکان لە ئەستەنبوڵ
13-01-2025
شادی ئاکۆیی
پەرتووکخانە
ڕێگای ئاوریشمی نوێ؛ هەنگاوەکانی چین بۆ دروستکردنی هەژموون
13-01-2025
شادی ئاکۆیی
ئامار
بابەت
  534,359
وێنە
  114,093
پەرتووک PDF
  20,742
فایلی پەیوەندیدار
  110,226
ڤیدیۆ
  1,843
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
293,530
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
91,236
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,500
عربي - Arabic 
33,271
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
20,633
فارسی - Farsi 
11,750
English - English 
7,877
Türkçe - Turkish 
3,697
Deutsch - German 
1,846
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,144
Français - French 
349
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Polski - Polish 
56
Español - Spanish 
55
Italiano - Italian 
52
Հայերեն - Armenian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
7
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
109,151
ژیاننامە 
27,131
پەرتووکخانە 
26,213
کورتەباس 
19,547
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
15,151
پەند 
13,754
شوێنەکان 
12,324
شەهیدان 
11,941
کۆمەڵکوژی 
10,927
هۆنراوە 
10,504
بەڵگەنامەکان 
8,460
وێنە و پێناس 
7,682
ئامار و ڕاپرسی 
4,628
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,571
ڤیدیۆ 
1,710
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,473
فەرمانگەکان  
1,118
پۆلێننەکراو 
989
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
826
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
783
کارە هونەرییەکان 
775
شوێنەوار و کۆنینە 
639
گیانلەبەرانی کوردستان 
439
یارییە کوردەوارییەکان 
279
ئیدیۆم 
274
نەخشەکان 
205
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
187
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
101
خواردنی کوردی 
83
زانستە سروشتییەکان 
80
دۆزی ژن 
57
مۆزەخانە 
50
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
28
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
551
PDF 
32,680
MP4 
3,005
IMG 
210,446
∑   تێکڕا 
246,682
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
ژیاننامە
جەلال میرزا کەریم
ژیاننامە
ئیبراهیم فەتاحی
ژیاننامە
تەڵعەت سامان
ژیاننامە
محەمەد قازی
ژیاننامە
غەزاڵە حدوودی
نزیکی پێنج سەد ساڵ لەمەوبەر دۆزینەوەی ڕێگای دەریایی ئەفریقا چۆن بووە سەرەتای مایەپووچی کوردستان و بوژانەوەی ئەوروپا؟
هەر وێنەیەک بەرامبەر سەدان وشەیە! تکایە پارێزگاری لە وێنە مێژووییەکان بکەن..
پۆل: کورتەباس | زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish
بەشکردن
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Messenger0
E-Mail0
Copy Link1
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)0
English - English0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Pусский - Russian0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0

نزیکی پێنج سەد ساڵ لەمەوبەر دۆزینەوەی ڕێگای دەریایی ئەفریقا چۆن بووە سەرەتا...

نزیکی پێنج سەد ساڵ لەمەوبەر دۆزینەوەی ڕێگای دەریایی ئەفریقا چۆن بووە سەرەتا...
نزیکی پێنج سەد ساڵ لەمەوبەر دۆزینەوەی ڕێگای دەریایی ئەفریقا چۆن بووە سەرەتای مایەپووچی کوردستان و بوژانەوەی ئەوروپا؟
نووسینی: سۆران حەمەڕەش

کوردستان بە گۆڕانکاری ئابووری گەورەدا ڕۆیشتووە و هەمیشە بەو جۆرەی ئەم چەند سەدەیەی ڕابردوو نەبووە. سەردەمانێک ئەو وڵاتە لە ڕووی ئابووریەوە زۆر بووژاوە بووە. یەکێک لەو سەرچاوە داراییانەی کە بۆ هەزاران ساڵ بووە خەڵکی کورد متمانەی کردبووە سەر، ڕێگای بازرگانی جیهانی ئاوریشم بووە. ئەم ڕێگایە وڵاتەکانی ئاسیا، بە تایبەت هیندستان و چین کە ناوەندی ئابووری و فەرهەنگیی گرنگ بوون، دەبەستەوە بە ئەوروپا. ئەم ڕێگا سەرەکیە جیهانیە بە کوردستاندا ڕۆیشتووە (بڕوانە نەخشەکەی دەستی چەپ). بەهۆی ئەوەی کوردستان لەسەر ئەو ڕێگا بازرگانیە بووە، چەنین شاری گرنگ بە تایبەت بۆ ئەو مەبەستە دروست بوو بوو. لە هەمان کاتدا گرنگی ئەو ڕێگایە تەنها ئاڵوگۆڕی بازرگانی نەبووە بەڵکو ڕێگاکە هۆکارێکی گرنگ بووە بۆ ئاڵوگۆڕی فەرهەنگیی نێوان ئەو وڵاتانەی لەسەر ئەو ڕێگا بازرگانیە بوون.
بەو جۆرە خەڵکی کوردستان بە درێژایی مێژوو لە ئاین و فیکری چین و هیند و ئەوروپا بێ ئاگا نەبووە. زۆر لە بەڵگە مێژووییەکان ئەو ڕاستیە دووپات دەکەنەوە. پیرشالیار لە هەوراماندا نزیکی هەزار ساڵ لەمەوبەر لە ڕووی فیکر و ڕوانگەی ئاینییەوە کاریگەری فەلسەفی و ئاینی چینیەکانی لەسەر بووە. یان فەیلەسوفێکی سەدەی دووەمی زاینی وەک بەردەیسان، لە کوردستانی باکور و سەدەی دووەمدا، هەر بەهۆی ئەو هۆکارەوە بووە کە کتێبی لەسەر هیندستان نووسیوە. مانی پێغەمبەر کە بنەچە هەمەدانی بووە، ویستوویەتی ئاینێک دروست بکات کە ناوەندگیری نێوان ئاینە گرنگەکانی وەک بودی، کریستیان و زەردەشتی بێت کە ئەو کات بەهۆی بەستراوەیی کوردستان بە ئەوروپا و ئاسیاوە، کاریگەری فیکری هەموویان لەسەر ئەو پێغەمبەرە هەبووە. بە هەمان شێوە سەرنج دەدرێت کە لە سەدەی نۆیەمدا تۆماس مەرگەیی لە کەرکووکدا ئاماژە بەوە دەکات کە خەڵک لە کەنیسەکانی کوردستانەوە ڕوویان کردۆتە چین بۆ بڵاوکردنەوەی ئاینی کریستیانی. بەو جۆرە ئەو ڕێگا بازرگانیە جیهانیە بۆ هەزاران ساڵ مایەی بوژانەوەی ئابووری و بەستنەوەی کوردستان بووە، لە ڕووی فەرهەنگیەوە، بە جیهانەوە.
بەڵگەکان پێمان دەڵێن کە کوردستان لە چەند سەردەمێکدا تووشی گۆڕانکاری نەرێنی گەورەی ئابووری بووە. حەمدوڵای مستەوفی کە باسی کوردستان دەکات، دەڵێت “داهاتی لە سەردەمی سلێمان شادا [سەلجوقی]، دوو ملیۆن دیناری دراوی ئەمڕۆ بووە [مەبەستی دیناری سەردەی خۆیەتی] بەڵام ئێستا بڕەکەی بە تۆمارکراوی دوو سەد و یەک هەزار و پێنج سەد دینارە”. واتە داهاتی کوردستان لە ماوەی کەمتر لە دوو سەد ساڵدا دە هێندە دابەزیوە. مستەوفی لە بەشێکی هەمەدان و نەهاوەند و کرماشانەوە هەتاوەکو شارەزوور بە کوردستان دادەنێ و بەشەکەی تری لە هەولێر و موسڵەوە هەتاوەکو ڕەقە و ماردین و ئورفە، بە هەرێمی دیاربەکر دادەنێت کە ئەویش داهاتەکەی لە ماوەی کەمتر لە سەد ساڵدا لە نزیکی دە ملیۆن دینارەوە دابەزیوە بۆ کەمتر لە دوو ملیۆن دینار. بەڵام بە گشتی ئەو بەشەی دیاربەکری کوردستان کە مستەوفی ئاماژەی پێدەکات، دەوڵەمەند تر بووە و کەمتر تووشی نەهامەتی هاتووە وەک لە بەشەکەی تری کوردستان.
هۆکاری سەرەکی ئەو گۆڕانکاریە ئابووریە کە ئیبن مستەوفی ئاماژەی پێدەکات، هاتنی مەغۆلەکان بووە کە تێیدا کوردستان تووشی کاولکاریەکی گەورە هاتووە. ئەم زانیاریە هەندێک بەڵگەی تریش پشتگیری دەکەن. بۆ نموونە شارەزوور کە ناوچەیەکی کشتوکاڵی گرنگ و ناوەندێکی فەرهەنگیی گرنگی کوردی بووە، بەشی زۆری خەڵکەکەی بەجێیان هێشتووە. ئیبن خەلدون ئاماژە بەوە دەکات کە دوای هاتنی مەغۆل، دوو هۆزی گەورەی لوین و باپیر، شارەزووریان بەجێهشیتووە و ڕوویانکردۆتە وڵاتی مەغریب.
ئەمە گۆڕانکاریەکی مەزن وبەرچاوە لە ئابوری کوردستاندا. واتە ئابووری لەماوەی دوو سەد ساڵدا دە هێندە دابەزیوە. بە دڵنیایی ئەو گۆڕانکاریە گەورەیە کاریگەری خراپی هەبووە لەسەر هەموو لایەنێکی ژیان. لە دوای حوکمی مەغۆلەوە ئابووری کوردستان بەشێوەیەکی بەرچاو دابەزیوە و دواتریش لەسەردەمی حوکمی تورکە عوسمانیەکانیشدا ڕووی لە بوژانەوە نەکردووە. بەو جۆرە کوردستان لە سەدەی سیانزەیەمەوە ئابووریەکەی بەهۆی کۆمەڵێک ڕووداوی هەمەجۆرەوە تووشی نەهامەتی هاتووە.
بەڵام لە سەدەکانی دواتردا ئەوە تەنها هۆکار نەبووە. داهاتێکی گرنگی تری کوردستان، ڕێگەی ئاوریشم بووە کە پشێتر ئاماژەی پێکرا. هەتاوەکو نزیکی سەدەی پانزەی زاینی ئەوروپیەکان نەیاندەتوانی بەشێوەیەکی ڕاستەوخۆ دەستیان بە ئاسیا بگات، بۆیە دەبوو لە ڕێگای زەویەوە، بە ڕێگای بازرگانی ئاوریشمدا، کە بەشێکی بەشێوەی کاروان بە کوردستاندا تێپەڕیوە، کەلوپەلی بازرگانیان بە دەست بگات. بەڵام لە سەدەکانی چواردەی زاینیەوە سەردەمی بوژانەوەی ئابووری و فەرهەنگی ئەوروپی دەستپێکردبوو. وەک بەشێک لەم بوژانەوەیە، ئەوروپیەکان خەریکی دۆزینەوەی ڕێگای بازرگانی نوێ بوون بۆ فراواناکردنی ئابووریان. بۆیە لە سەدەی پانزەیەمی زاینیدا ڕێگەی ڕاستەوخۆی دەریاییان لەگەڵ ئاسیا لە ڕێگای ئەفریقاوە دۆزیەوە (بڕوانە نەخشەکەی دەستی ڕاست). ئەو ڕێگا دەریاییە هێندە مایەی هیوا بوو بۆ ئەوروپیەکان، بۆیە ناویان نا “The cape of Good Hope” واتە “سەری هیوای باش”. خاڵەکە سەری ئەفریقا بوو و لەهەمان کاتدا مایەی هیوایەکی گەورە بوو بۆ ئەوروپیەکان. بۆیە ناوەکە پڕ بە پڕی خۆی مانای هەبووە بۆ ئەوروپیەکان. لە ڕاستیدا سەرەتای کۆڵۆنیالیزمی ئەوروپی هاوکاتە لەگەڵ دۆزینەوەی ئەو ڕێگایەدا. بەهۆی ئەو ڕێگایەوە ئەوروپیەکان ڕاستەوخۆ دەستیان بە ئاسیا گەیشت و کەلوپەلیان زۆر بە هەزرانتر لە ئاسیاوە هێنایە ئەوروپا و بە پێچەوانەوەشەوە. دواتریش بەهۆی ئەو ڕێگایەوە بەشێک لەو وڵاتانەی ئاسیایان خستە ژێردەستی خۆیان.
بەو جۆرە ئەو ڕێگا دەریاییە بووە هۆی بوژانەوەی ئابووری ئەوروپا و لە هەمان کاتدا کزبوونی ڕێگای بازرگانی ئاوریشمی جیهانیی کە بۆ هەزاران ساڵ بوو بە کوردستاندا تێدپەڕی و بوو بووە سەرچاوەیەکی گرنگی ئابووری بوژانەوەی چەندین ناوەندی فەرهەنگی خوێندنگەی زانستی. وردە وردە ڕێگاکە بایەخی خۆی لەدەستدا و لە سەدەی هەژدەیەمەوە ئەو ڕێگا جیهانیە تەنها بووە ڕێگایەکی ناوچەیی و بە تەواوی بایەخە بازرگانیەکەی لە دەستدا.
ڕاستە هاتنی مەغۆلەکان بووە سەرتای پوکانەوەی ئابووری کوردستان بەڵام دۆزینەوەی ڕێگای دەریایی ئەفریقا لەلایەن ئەوروپیەکانەوە، بووە هۆی پەراوێزخستنی تەواویی کوردستان و پوکانەوەی ئابووری ناوچەکە. من پێم وایە، هەر چۆن سەدەی چوارەدەیەم بە نزیکی سەرەتای دەستپیکردنی بوژانەوەی ئەوروپایە، سەدەی پانزەیەم سەرەتای سەردەمی تاریکیی کوردستانە و سەرەتای نەهامەتیە بۆ کورد. لەو سەدەیەوە ئابووری کوردستان تووشی نەهامەتی هاتووە و لە هەموو ڕوویەکەوە لە جیهان دابڕاوە و بە سەردەمێکی تاریکیدا تێپەڕیوە. لە ڕاستیدا ئێمە لە سەدەی بسیت و یەکدا میراتگری ئەو هەلومەرجە ئابووری و وکۆمەڵایەتییەن کە لە ئەنجامی دۆزینەوەی ئەو ڕێگا دەریاییەیە هاتۆتە کایەوە و هەتاوەکو ئەمڕۆ بە دەستیەوە دەناڵێنین.
هیچ گومانێک لەوەدا نیە کە لە ڕابردوودا کوردستان لە سەردەمیکی تەواو جیاواز لەمڕۆدا ژیاوە. هۆکارەکەشی بۆ هەلومەرجی ئابوری و پەیوەستبوونی بووە بە جیهانەوە و بەڵگە مێژوویەکانیش پشتگیری لەوە دەکەن. بوونی زانای گەورەی بواری جیا لە ڕابروودی کوردستاندا، بۆ ئەو هەلومەرجەی ڕابردوو دەگەڕێتەوە کە بۆ هەزاران ساڵ بوو بەردەوام بوو. بۆیە زانایەکی کوردی وەک ئەبوحەنیفەی دینەوەری، لە سەدەی نۆیەمی زاییندا جگە لە مێژووی کورد، کتێبی لە بوارە جیاوازەکانی وەک ماتماتیک، ئەستێرەناسی، کەشناسی، زمان، مێژووی جیهان… هەبووە. یان زانایەکی کوردی وەک ئەبو فیدای ئەیوبی، باشترین کتێبی لەسەر جوگرافیا هەبووە کە ئەوروپیەکان وەک سەرچاوە سوودیان لێ وەرگرتووە. هەروەها مۆسیقاناسی وەک زریاب کاریگەری لەسەر ئەوروپا بەجێهشیتووە.
ئەم بابەتە بابەتێکی گرنگە و دەبوو دەیان دکتۆرا و ماستەرنامەی لە کوردستاندا لەسەر بکرایە لەبەر ئەوەی بەهۆیەوە بە گۆڕانکاریە گرنگەکان ئاشنادەبین کە بەهۆیەوە لە کۆمەڵگەی کوردەوارییدا لە بوارەکانی ژیاندا ڕووی داوە. تێگەیشتن لەو گۆڕانکاریە زۆر گرنگە بۆ تێگەیشتن لەمڕۆی کورد و کوردستان. بەتایبەت لەبەر ئەوەی کە ئەو هەلومەرجەی ئەم چەند سەد ساڵەی دوایی وایکردووە کە کورد بۆچوونێکی زۆر نەرێنی لەسەر مێژووی خۆی لەلا دروست ببێت کە بەڵگەی مێژوویی نیە. کوردستان زۆر دەوڵەمەند بووە لە ڕابردوودا و بەڵگە مێژوویەکان پشتگیری لەوە دەکەن، دۆزینەوەی ڕێگای “سەری هیوای باش” ی دەریاییە لە ئەفریقا کە بووەتە هۆکاری سەرەکیی سەرەتای مایەپووچی کوردستان و بوژانەوە و هیوای گەورە بۆ ئەوروپیەکان.

سەرچاوەکان:
.ابن خلدون (2000)، تاریخ ابن خلدون، دار الفکر، بیروت.
.الدینوري، ابو حنیفة احمد بن داود (1888) الاخبار الطوال، مطبعة بریل، مدینة لیدن.
-Al Mistawfi, H. A (1919) The Geographical Part of the Nuzhat Al Qulub, Brill, Leyden.
-Chin, T (1877), The Invention of the Silk Road,Critical Inquiert, Vl. 40, No. 1 (Autumn 2013), The University of Chicago Press.
Christian, D (2000) Silk Roads or Steppe Roads? The Silk Roads in World History, Journal of World History, Vol. 11, No. 1, University of Hawai’i Press.
Liu, X (2011) A Silk Road Legacy: The Spread of Buddhism and Islam, Journal of World History, Vol. 22, No. 1, University of Hawai’i Press.
Sze, A (1990) The Silk Road, Manoa, Vol. 2, No. 2, University of Hawai’i Press.[1]

کوردیپێدیا بەرپرس نییە لە ناوەڕۆکی ئەم تۆمارە و خاوەنەکەی لێی بەرپرسیارە. کوردیپێدیا بە مەبەستی ئەرشیڤکردن تۆماری کردووە.
ئەم بابەتە 828 جار بینراوە
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
هاشتاگ
سەرچاوەکان
[1] ماڵپەڕ | کوردیی ناوەڕاست | kurdia.net
فایلی پەیوەندیدار: 1
بابەتە پەیوەستکراوەکان: 2
1. ژیاننامە سۆران حەمەڕەش
1. ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 12-01-2022
زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست
ڕۆژی دەرچوون: 12-01-2022 (3 ساڵ)
پۆلێنی ناوەڕۆک: مێژوو
پۆلێنی ناوەڕۆک: ئابووری
جۆری دۆکومێنت: زمانی یەکەم
زمان - شێوەزار: کرمانجیی ناوەڕاست
وڵات - هەرێم: کوردستان
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
کوالیتیی بابەت: 99%
99%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( ڕاپەر عوسمان عوزێری )ەوە لە: 04-04-2022 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە لەلایەن: ( زریان سەرچناری )ەوە لە: 04-04-2022 پێداچوونەوەی بۆکراوە و ئازادکراوە
ئەم بابەتە بۆ دواجار لەلایەن: ( ڕۆژگار کەرکووکی )ەوە لە: 18-05-2024 باشترکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە بەپێی ستانداردەکانی کوردیپێدیا هێشتا ناتەواوە و پێویستیی بە داڕشتنەوەی بابەتی و زمانەوانیی زۆرتر هەیە!
ئەم بابەتە 828 جار بینراوە
QR Code
فایلی پەیوەستکراو - ڤێرشن
جۆر ڤێرشن ناوی تۆمارکار
فایلی وێنە 1.0.180 KB 04-04-2022 ڕاپەر عوسمان عوزێریڕ.ع.ع.
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
پەرتووکخانە
بوڵتەنی مێهرەجانی شانۆی کوردی سەقز؛ خولی یەکەم 1999
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )
پەرتووکخانە
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
ژیاننامە
پڕشنگ توانا
کورتەباس
ژووری پیشەسازی و بازرگانیی ئامەد: پڕۆسەی ئاشتی سوودی بۆ ئابووری، گەشەپێدان و بازرگانی دەبێت
کورتەباس
هونەرمەندێک پەیکەر دەکاتە ڕەمزی ئەنفال
پەرتووکخانە
ڕۆڵی ڕووداوەکانی شنگال لە پێشخستنی دۆزی کورد
وێنە و پێناس
کۆمەڵێک منداڵی بنەماڵەی جەعفەر خان، شاری سەقز لە ساڵی 1984
شوێنەوار و کۆنینە
پردی قەڵاتاسیان
شوێنەوار و کۆنینە
قەڵای میرزا
پەرتووکخانە
قوتابخانەی هۆزەکان لە ئەستەنبوڵ
ژیاننامە
ئاواز حەسەن
شوێنەوار و کۆنینە
پردی کەڵهۆرت
کورتەباس
کەرەستە و شمەکی بەشێک لە ئەنفالکراوان کە زۆرینەیان منداڵن لە گۆڕە بەکۆمەڵەکانی سەماوە
ژیاننامە
نەبەز بازیانی
وێنە و پێناس
چەند پیاوێکی دانیشتووی شاری سلێمانی ساڵی 1953
وێنە و پێناس
شاری سەقز، بەفربارینی زستانی ساڵی 1954
پەرتووکخانە
ڕۆڵی دیپلۆماسیەتی پەرلەمانی لەسەر پێگەی هەرێمی کوردستان لەدوای ساڵی 2005 خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان بەنمونە
شوێنەوار و کۆنینە
نەخشی بەردینی ئەشکەوتی سەلمان، یان پەرەستگای تاریشا
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
کورتەباس
بەرپرسێکی ئیتاڵیا لە یەکێتیی ئەوروپا بۆ ڕووداو: دامەزراندنی دەوڵەتی کوردی دەبێتە هۆکارێکی دیکەی سەقامگیریی ناوچەکە
کورتەباس
ناوی کاتەکان لە زمانی کوردیدا
ژیاننامە
سووسەن ڕازانی
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
پەرتووکخانە
بەستی شەرغە لە دوای ئەنفالی چوار
ژیاننامە
سەید خالید حسێنی
ژیاننامە
خاکاو دڵشاد
ژیاننامە
حەبیبوڵڵا کەریمی
پەرتووکخانە
ڕێگای ئاوریشمی نوێ؛ هەنگاوەکانی چین بۆ دروستکردنی هەژموون
پەرتووکخانە
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
ژیاننامە
مزەفەر ساڵح نیا
وێنە و پێناس
شاری سلێمانی ساڵی 1925
ژیاننامە
غەزاڵە حدوودی
وێنە و پێناس
هەردوو کەسایەتی کورد شێرکۆ بێکەس و ئازاد بەرزنجی
ژیاننامە
کاوە شێخ

ڕۆژەڤ
ژیاننامە
جەلال میرزا کەریم
07-11-2008
هاوڕێ باخەوان
جەلال میرزا کەریم
ژیاننامە
ئیبراهیم فەتاحی
10-11-2008
هاوڕێ باخەوان
ئیبراهیم فەتاحی
ژیاننامە
تەڵعەت سامان
26-03-2009
هاوڕێ باخەوان
تەڵعەت سامان
ژیاننامە
محەمەد قازی
18-08-2019
زریان سەرچناری
محەمەد قازی
ژیاننامە
غەزاڵە حدوودی
10-01-2025
سروشت بەکر
غەزاڵە حدوودی
 چالاکییەکانی ڕۆژی
بابەتی نوێ
ڤیدیۆ
کامێرای شاراوە یان شەڕ فرۆشتن لەگەڵ تیپی مۆسیقای ئێراق
13-01-2025
ڕۆژگار کەرکووکی
ڤیدیۆ
کامێرای شاراوە یان شەڕ فرۆشتن لەگەڵ نەوزاد ڕەمەزان
13-01-2025
ڕۆژگار کەرکووکی
ڤیدیۆ
کامێرای شاراوە یان شەڕ فرۆشتن لەگەڵ هەڤاڵ و ئومێد
13-01-2025
ڕۆژگار کەرکووکی
ڤیدیۆ
کامێرای شاراوە یان شەڕ فرۆشتن لەگەڵ قادر قوربانی
13-01-2025
ڕۆژگار کەرکووکی
ڤیدیۆ
کامێرای شاراوە یان شەڕ فرۆشتن لەگەڵ عوسمان عەبدوڵڵا
13-01-2025
ڕۆژگار کەرکووکی
ڤیدیۆ
کامێرای شاراوە یان شەڕ فرۆشتن لەگەڵ فەرهاد حەمەسەعید
13-01-2025
ڕۆژگار کەرکووکی
پەرتووکخانە
ڕۆڵی دیپلۆماسیەتی پەرلەمانی لەسەر پێگەی هەرێمی کوردستان لەدوای ساڵی 2005 خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان بەنمونە
13-01-2025
شادی ئاکۆیی
ڤیدیۆ
کامێرای شاراوە یان شەڕ فرۆشتن لەگەڵ پەروین شازادە
13-01-2025
ڕۆژگار کەرکووکی
پەرتووکخانە
قوتابخانەی هۆزەکان لە ئەستەنبوڵ
13-01-2025
شادی ئاکۆیی
پەرتووکخانە
ڕێگای ئاوریشمی نوێ؛ هەنگاوەکانی چین بۆ دروستکردنی هەژموون
13-01-2025
شادی ئاکۆیی
ئامار
بابەت
  534,359
وێنە
  114,093
پەرتووک PDF
  20,742
فایلی پەیوەندیدار
  110,226
ڤیدیۆ
  1,843
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
293,530
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
91,236
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,500
عربي - Arabic 
33,271
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
20,633
فارسی - Farsi 
11,750
English - English 
7,877
Türkçe - Turkish 
3,697
Deutsch - German 
1,846
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,144
Français - French 
349
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Polski - Polish 
56
Español - Spanish 
55
Italiano - Italian 
52
Հայերեն - Armenian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
7
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
109,151
ژیاننامە 
27,131
پەرتووکخانە 
26,213
کورتەباس 
19,547
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
15,151
پەند 
13,754
شوێنەکان 
12,324
شەهیدان 
11,941
کۆمەڵکوژی 
10,927
هۆنراوە 
10,504
بەڵگەنامەکان 
8,460
وێنە و پێناس 
7,682
ئامار و ڕاپرسی 
4,628
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,571
ڤیدیۆ 
1,710
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,473
فەرمانگەکان  
1,118
پۆلێننەکراو 
989
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
826
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
783
کارە هونەرییەکان 
775
شوێنەوار و کۆنینە 
639
گیانلەبەرانی کوردستان 
439
یارییە کوردەوارییەکان 
279
ئیدیۆم 
274
نەخشەکان 
205
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
187
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
101
خواردنی کوردی 
83
زانستە سروشتییەکان 
80
دۆزی ژن 
57
مۆزەخانە 
50
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
28
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
551
PDF 
32,680
MP4 
3,005
IMG 
210,446
∑   تێکڕا 
246,682
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
پەرتووکخانە
بوڵتەنی مێهرەجانی شانۆی کوردی سەقز؛ خولی یەکەم 1999
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )
پەرتووکخانە
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
ژیاننامە
پڕشنگ توانا
کورتەباس
ژووری پیشەسازی و بازرگانیی ئامەد: پڕۆسەی ئاشتی سوودی بۆ ئابووری، گەشەپێدان و بازرگانی دەبێت
کورتەباس
هونەرمەندێک پەیکەر دەکاتە ڕەمزی ئەنفال
پەرتووکخانە
ڕۆڵی ڕووداوەکانی شنگال لە پێشخستنی دۆزی کورد
وێنە و پێناس
کۆمەڵێک منداڵی بنەماڵەی جەعفەر خان، شاری سەقز لە ساڵی 1984
شوێنەوار و کۆنینە
پردی قەڵاتاسیان
شوێنەوار و کۆنینە
قەڵای میرزا
پەرتووکخانە
قوتابخانەی هۆزەکان لە ئەستەنبوڵ
ژیاننامە
ئاواز حەسەن
شوێنەوار و کۆنینە
پردی کەڵهۆرت
کورتەباس
کەرەستە و شمەکی بەشێک لە ئەنفالکراوان کە زۆرینەیان منداڵن لە گۆڕە بەکۆمەڵەکانی سەماوە
ژیاننامە
نەبەز بازیانی
وێنە و پێناس
چەند پیاوێکی دانیشتووی شاری سلێمانی ساڵی 1953
وێنە و پێناس
شاری سەقز، بەفربارینی زستانی ساڵی 1954
پەرتووکخانە
ڕۆڵی دیپلۆماسیەتی پەرلەمانی لەسەر پێگەی هەرێمی کوردستان لەدوای ساڵی 2005 خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان بەنمونە
شوێنەوار و کۆنینە
نەخشی بەردینی ئەشکەوتی سەلمان، یان پەرەستگای تاریشا
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
کورتەباس
بەرپرسێکی ئیتاڵیا لە یەکێتیی ئەوروپا بۆ ڕووداو: دامەزراندنی دەوڵەتی کوردی دەبێتە هۆکارێکی دیکەی سەقامگیریی ناوچەکە
کورتەباس
ناوی کاتەکان لە زمانی کوردیدا
ژیاننامە
سووسەن ڕازانی
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
پەرتووکخانە
بەستی شەرغە لە دوای ئەنفالی چوار
ژیاننامە
سەید خالید حسێنی
ژیاننامە
خاکاو دڵشاد
ژیاننامە
حەبیبوڵڵا کەریمی
پەرتووکخانە
ڕێگای ئاوریشمی نوێ؛ هەنگاوەکانی چین بۆ دروستکردنی هەژموون
پەرتووکخانە
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
ژیاننامە
مزەفەر ساڵح نیا
وێنە و پێناس
شاری سلێمانی ساڵی 1925
ژیاننامە
غەزاڵە حدوودی
وێنە و پێناس
هەردوو کەسایەتی کورد شێرکۆ بێکەس و ئازاد بەرزنجی
ژیاننامە
کاوە شێخ

Kurdipedia.org (2008 - 2025) version: 16.17
| پەیوەندی | CSS3 | HTML5

| کاتی ئافراندنی لاپەڕە: 2.219 چرکە!