$کۆمەڵگەی کوردی لەژێر هەڕەشەی کۆمەڵگەی سیاسیدا$
#زوبێر رەسوڵ#
#03-08-2018#
کۆمەڵگەی کوردی لەڕووی سۆسیۆلۆجیەوە، بە پێچەوانەی کۆمەڵگەی کوردی لەڕووی سیاسیەوە زۆر بە کەمی توێژینەوەی جددی لەسەر کراوە، ئەو چەند نووسینەی کە تا ئێستاش بەردەستن‌ بەشی هەرەزۆریان هی گەڕیدە و ڕۆژهەڵاتناسەکانی وەک (باسیل نیگتین)، (هاملتون)، (رۆس)، (مینۆرسکی)، (والتەر هاریز)، (فریزر)، (ریچ)، (هوبارد) و (ئادمۆندز) ن کە مێژوویان دەگەڕێتەوە بۆ سەدەکانی نۆزدە و بیست. لە دوای ڕاپەڕینی 1991 کۆمەڵگەی کوردی لەڕووی سیاسی و کۆمەڵایەتی و ڕۆشنفکریشەوە پێی ناوەتە قۆناغێکی دیکە کە چیتر ناچێتە ژێرباری شرۆڤە کۆنەکانی گەڕیدە و ڕۆژهەڵاتناسان. بەداخەوە توێژینەوەکانی سۆسیۆلجیستی گەورەی ئێراقیش (عەلی وەردی) کۆمەڵگەی کوردی خستووەتە دەرەوەی چوارچێوەی کارەکانی.
لە دوای ڕاپەڕینەوە تا دەگاتە ئێستا، کۆمەڵگەی کوردی چەندین هەوراز و نشێوی بینیوە و بەر چەندان تەنگەژەی سیاسی، ئابووری و تەندرووستی و.. تاد کەوتووە، ئەمە تا دەگاتە کاریگەریی جیهانگیری و کۆمەڵگەی زانیاری و شەپۆلە خێراکانی تەکنەلۆژیا کە کاریگەریی بەردەوامیان هەیە لەسەر سەرلەبەری ژیانی پێکهاتەکانی کۆمەڵگەی کوردی. ئەمە لە کاتێکدایە بەبێ ئەوەی پلانێکی پەروەردەیی یان خەمێکی گشتی هەبێت بۆ چۆنێتی مامەڵەکردن لەگەڵ ئەم پێشهاتە نوێیانەدا. ئەو بوارەی کە‌ من زیاتر دەمەوێت لەم نووسینەدا تیشکی بخەمە سەر، ئەو پەراوێزبوونەی کۆمەڵگەی کوردی (Kurdish Society) یە لەبەرانبەر کۆمەڵگەی سیاسی (political society) . دیارە جیاوازیی سەرەکی کۆمەڵگەی سیاسی لەگەڵ کۆمەڵگەی مەدەنی ئەوەیە کە کۆمەڵگەی سیاسی ئامانجی سەرەکی دەستگەیشتنە بە دەسەڵات و حوکمڕانی، لە شێوەی پارتە سیاسییەکان و دامەزراوە سیاسییەکانی تری کۆمەڵگە، بەڵام لەڕاستیدا بەهۆی ئەو ململانێ نادرووستەی نێوان لایەنەکان لە هەرێمی کوردستان، کەس ئاگای لە کۆمەڵگەی کوردی و کێشەکانی نەماوە، هیچ پڕۆژەیەکی جددیش بۆ پەرەپێدان و گەشەکردنی، یاخود هیچ نەبێت ناسینی کۆمەڵگەی کوردی لە ئارادا نییە. کەس نازانێت دۆخی چینەکانی کومەڵگای کوردی لە چ ئاستێکدایە، چینی نزم و ناوەڕاست و بەرز گەیشتوونەتە چ ئاستێک؟ ئایا هاوسەنگیی نێوان چینەکان چۆنە؟ ئاستی هۆشیاریی چینایەتی چۆنە، توێژەکانی کۆمەڵگەی کوردی لە چ دۆخێکدان.
ئێمە ئەگەر کۆمەڵگەی خۆمان نەناسین و بە دوای ئاریشەکانیدا نەگەڕێین، ناتوانین خاوەن ئاییندەیەکی گەش و نەوەیەکی تەندرووست و سیاسەتێکی سەرکەوتووش بین. سیاسی و حوکمڕان و پەڕڵەمانتارانی ئێمە، ئێوە ئەگەر ئاگاتان لە دۆخی کومەڵگای خۆتان نەبێت چۆن دەتوانن بانگەشەی چاکسازی و گەشپێدان و باشترکردنی گوزەرانی خەڵک بکەن! ئەم گلەییەی من تەنیا ڕووی لە نوخبەی حوکمڕان و دامەزراوە حکومیەکان نییە، بەڵکوو ڕووی ڕەخنەم ئاڕاستەی هەموو ئەو تاکانەشە کە لە بوارەکانی زانستی، تەندرووستی، دەروونناسی، فەلسەفە، ئەدەب، کیمیا، فیزیا، پەروەردە و فێرکردن و.. تاد خوێندوویانە، بەڵام ئەم بوارانەیان جێهێشتووە و بوونەتە پسپۆڕی سیاسی و خەتیبی بەڕێوەبردنی ململانێ سیاسییەکانی هەرێم. بەڕێزان کۆمەڵگەی کوردی چەند پێویستی بە بواری سیاسی هەیە، دوو ئەوەندە پێویستی بە قسەکردن‌ و گفتوگۆی جدی هەیە لە بوارەکانی ئەندازیاری و پەروەردە و تەندرووستی و ڕێگاوبان و ئاوەڕۆکان و کشتوکاڵ و.. تاد. بووژانەوەی ئەو بوارانەی ئاماژەمان پێدان ڕاستەوخۆ کاریگەریان دەبێت لەسەر هۆشیاریی سیاسی خەڵک و حوکمڕان، بۆ دەبێت پسپۆڕانی ئەو هەموو بوارە زانستیانە تەنیا قسە لەسەر سیاسەت بکەن کە بە زۆری بەتاڵن لە هیچ پێوەرێکی زانستی سیاسی، ئەرێ ئەو حەشاماتە نازانن زانستی سیاسیش وەک زانستەکانی تر خاوەن تیۆری و پرەنسیپ‌ و میتۆدی تایبەت بە خۆیەتی و لە زانکۆکانی دونیادا دەخوێنرێت؟
هەڵبەتە ئەوەی لە هەمووی ترسناکترە لەسەر ئاییندەی ئێمە و نەوەکانمان، ئەوەیە کە حکومەت و کۆمەڵگەی سیاسی ئەو بوارەی بە تەواوی پشتگوێ خستووە و جێی هێشتووە بۆ کۆمەڵێک گرووپ‌ و لایەنی پۆپۆلیست لە شێوەی پارتی سیاسی و دینی و گرووپی نامەدەنی کە بە کەیفی خۆیان بەربوونەتە وێرانکردنی کایەکانی کۆمەڵگەی ئێمە، مەگەر نازانن چارەسەرکردنی دەردەکانی کۆمەڵگە زۆر کوشندەتر و درێژخایەنترن لە کێشە سیاسەکانی و دابەشکردنی حوکمڕانی؟ دامەزراوەکانی حکومەت و ڕۆشنبیرانی ئێمەش بەهۆی نەبوونی هیچ گرنگیدانێک بە ئاریشەکانی کۆمەڵگە، بۆ نموونە نازانن گەنجی کورد لە چ دۆخێکی دەروونی و کۆمەڵایەتی ناهەمواردا دەژێت، کەچی لەبەرانبەردا ڕۆژانە لە شار و شارۆچکەکانی کوردستاندا فێستیڤاڵە خێڵەکییەکان و نوێکردنەوەی بەها شەڕانگێزییەکان نەک هەر بە بێدەنگی ئەنجامدەدرێن، بەڵکوو بانگەشە و شەرعیەتی شوێنکەوتنیشیان پێدەبەخشرێ و لە تیڤی و ڕۆژنامەکاندا پەخش دەکرێن، تەنانەت بەشێکیان بە سپۆنسەریی لایەنە سیاسییەکان دەکرێن و نوێنەرەکانیشیان بەشداری تێدا دەکەن‌ و سەپۆرتی ماددیشی دەکەن! بانگخوازەکان کام ئاوازەیان پێ باش بێت، ڕۆژانە بەگوێی ئەو کۆمەڵگە لێکترازاوەی ئێمەیدا دەچرپێنن و بەوەش زۆرینەی دەنگەکانی پەڕڵەمان بەدەستدێنن!
بەداخەوە ململانێ سیاسییەکانی ئەم چەند ساڵەی هەرێم گورزێکی کوشندەیان لە کۆمەڵگەی ئێمە داوە، بە تایبەتیش لە بوارەکانی پەرەپێدان بەئازادیی تاک و بیروڕا کە هەوێنی پێشکەوتن و گەشەسەندنی دیموکراسی و مافی مرۆڤ و ئازادییە گشتییەکانن. لەم پەراوێزەدا دۆخی پەروەردە و فێرکردن لە هەرێمدا لایەنێکی تری ئەم قوربانیەی کۆمەڵگەی سیاسیە، خوێندنگا و زانکۆکانمان زۆر بەخراپی هەڕاج کراون بۆ پڕکردنەوەی ئەو کەلێنە داراییەی کە حکومەت لە جەستەی زانکۆکاندا جێی هێشتووە! کەچی قسەکردن لەسەر چاکسازی سیاسی و حوکمڕانی دوو فلس ناهێنێت بەبێ بواری پەروەردە و بەشداریی کارای زانکۆکانمان لە کۆمەڵگەدا.
بۆ نموونە کەس ئاگای لە ڕێژەی خۆکوشتنی ئافرەتان و ئاڵوودەبوون بە ماددە هۆشبەرەکان و ڕێژەی تەڵاق و قەیرەیی کچان‌ و کوڕانی کۆمەڵگەی ئێمە هەیە لە چ ئاستێکدایە‌؟ ئەم دۆخە سیاسیە داڕزیوەی کوردستانی پێدا گوزەر دەکات نەک حکومەت و دەزگا حکومییەکان، بەڵکوو پارتە سیاسییەکانیش خۆیان لە زۆر بابەتی هەستیاری کۆمەڵگە ناکەنە خاوەن؟ زۆربەی حیزبەکان کە سەردەمێک لافوگەزافی مۆدێرنە و ئازادیی تاک‌ و پەروەردەی ئازاد و یەکسانی نێوان نێر و مێیان لێدەدا، ئێستا ئەوەندە مونافیقن دەترسن باسی چەمکێکی وەک سیکۆلاریزمیش بکەن لەبەر خاتری بەشێک لە دەنگدەرەکانیان! لە ڕاستیدا حیزب لە وڵاتی ئێمە خاوەن هیچ مەبدەئێکی سیاسی و کۆمەڵایەتی و کولتووری نییە، خەمی سەرەکی ئەوەیە دەنگی ڕەش‌ و ڕووت و دەوڵەمەند، چاک و خراپ، زانا و نەزان بۆ خۆی ببات، لە حیزبی کوردی هەلپەرستتر و دووڕووتر نییە، بە تایبەتی لەو هەشت ساڵەی دواییدا، ئەی مەگەر حیزبەکان ئامرازی سەرەکی نین بۆ گۆڕانکاری و پێگەیاندنی کۆمەڵایەتی و سیاسی؟! باشە ئەگەر کۆمەڵگەیەک نە حکومەت و نە پارتە سیاسییەکانیشی خۆی لێنەکەن بە خاوەن و دامەزراوە پەروەردەییەکانیشی تا ئەوپەڕی وێران بووبن و دواتریش پلانی پەروەردەکردنی نەوەی داهاتوویان نەبێت، دەبێت چاوەڕێی چی بکەین نەک لە ئاییندەیەکی دووردا، بەڵکوو لە دوو دەیەی داهاتوودا! حکومەت‌ و حیزبەکان بە گشت تێکەڵە و پێکەڵەکانیانەوە وەک کارتی قومار و دروشمی چەواشەکار سەیری کۆمەڵگەی ئێمە دەکەن نەک وەک پڕۆژەیەکی ستراتیجی لە ئاییندەدا. ئێمە‌ دەبێت ئەو ڕاستییە باش بازانین کە هەر وڵاتێکی بەهێز لەڕووی سیاسیەوە، کۆمەڵگەیەکی بەهێز و تەندرووستی لە پشتەوەیە، کەچی دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆن تەنیا سەرقاڵی هەندێک بواری لابەلان کە دەکەونە سەرخانی کۆمەڵگە و ژێرخانیشیان داوەتە دەست هێزە نامەدەنی و خێڵەکییەکان.
لە دەرئەنجامدا، کۆمەڵگەی ئێمە بە دۆخێکی قەیراناوی و خراپدا گوزەر دەکات، ئەم خەمساردیەی کۆمەڵگەی سیاسیش تا ئاستێک ڕەشبینمان دەکات کە ئەگەر دۆخی ئابووری و سیاسیش لە کوردستاندا ئاسایی ببێتەوە، ناتوانێت ببێتە مایەی فەراهەمکردنی خۆشگوزەرانی و ژیانێکی باش بۆ تاکەکانی و دواتریش هێنانەکایەی حوکمڕانییەکی درووست. [1]