ناونیشان: ئێران و حکومەتەکەی ئیتار!
نووسەر: #عادل باخەوان#
ڕۆژی دەرچوون: #16-07-2023#
هەفتەی ڕابردوو، ئێران بەشێوەیەکی کاتی هەناردەکردنی گازی سپی بۆ ئێراق، کە کارەبای پارێزگاکانی باشووری ئێراقی پێ دابیندەکرێت، ڕاگرت و نزیکەی پەنجا لە سەدی کارەبای کۆی ئەو پارێزگایانە بڕا، لەکاتێکدا پلەی گەرما لە پارێزگای بەسرە گەیشتە پەنجا! بەڵام ئەم دۆخە بەخێرایی کۆتاییهات و ئێران و ئێراق ڕێککەوتنێکی نوێیان بۆ شەش مانگ لەسەر گۆڕینەوەی نەوتی ڕەشی ئێراقی بە گازی سپی ئێرانی واژۆکرد و لێرەوە هەناردەکردنی گاز دەستی پێ کردەوە.
بەڕاستی ئێران بۆچی لەم ساتەوەختە ناسکەدا ئەم هەنگاوەینا و لەبەرچی بەخێراییش چارەسەری کرد؟ ماناکانی پشت ئەم هەڵوێستەی تاران چی بوون؟ ئایا ئێراقییەکان، کەنداوییەکان، ئەمریکییەکان و ئەوروپییەکان بەباشی ئەو نامەیەیان پێگەیشت کە کۆماری ئیسلامی مەبەستی بوو؟
=KTML_Bold=ئێران و حکومەتەکەی ئیتار=KTML_End=
بۆ وەڵامدانەوەی ئەو پرسیارانەی سەرەوە، پێویستە ئێمە تەنیا لەسەر لێوارەکان و ئەم دیوی پەردەکان و لەنێو ڕووناکییەکاندا نەوەستین، بەڵکوو دەبێت بڕۆینە قوڵاییەکان و ئەودیو پەردەکان و نێو زۆنە تاریکەکان، چونکە بەشێکی زۆری ئەو بڕیارە ستراتیژییانەی لە ئێراقدا دەدرێن، سەرەتا لە ڕووبەری دووەمدا گەڵاڵەدەکرێن، پاشان دەگەنە ڕووبەری یەکەم و خۆیان بە دەرەوە دەناسێنن.
نزیکەی نۆ مانگ لەمەوپێش و لەژێر سەرپەرشتیی ڕاستەوخۆی کۆماری ئیسلامی ئێران، چوارچێوەی هاوئاهەنگی حکومەتێک درووستدەکات و سوودانی وەک سەرۆکوەزیران دەستنیشان دەکات. ئەو هەلومەرجەی نۆ مانگ لەمەوپێش حکومەتی تێدا درووستبوو، هەمان ئەو هەلومەرجەی ئێستا نییە و گۆڕانکاریی زۆری بەسەردا هاتووە.
سەرەتا خودی چوارچێوەی هاوئاهەنگی بەسەر دوو بلۆکدا دابەشبووە، بلۆکێک کە مالیکی سەرپەرشتیی دەکات و بلۆکێکی دیکەش عامری نوێنەرایەتی دەکات. جیاوازییەکانی نێوان ئەم دوو بلۆکەش زیاتر لەسەر سیستمی مەمەڵەکردنە لەگەڵ ڕەوتی سەدر، هەرێمی کوردستان، دابەشکردنی پۆستە ئەمنییەکان، گرێبەستە گەورە ئابوورییەکان، پەیوەندی لەگەڵ وڵاتانی کەنداو، لەگەڵ ئەمریکا و ئەوروپا. جیاوازییەکانی نێوان ئەم دوو بلۆکە، واقیعێکی کۆنکرێتیی هەیە و تەنیا بیناکردنێکی خەیاڵی نییە. تەنانەت لەنێو بلۆکی مالیکیشدا، جیاوازیی گرنگ و بەهادار لەنێوان عەسائیبی ئەهلی حەق و دەوڵەتی قانووندا، لەسەر کۆمەڵێک بابەتی جەوهەری لە ئارادان. بۆ نموونە، سەرکردەیەکی گەورەی چوارچێوەی هاوئاهەنگی بە خودی خۆمی گوت: ئەگەر کات گەڕابووایەوە بۆ نۆ مانگ لەمەوپێش، هەرگیز قەیس خەزعەلی ڕازینەدەبوو بەوەی سوودانی ببێتە سەرۆکوەزیران و لە چەندین کۆبوونەوەدا گوتوویەتی، زۆر پەشیمانە لەوەی واژۆی لەسەر سوودانی کردووە!
بەڵام ئەوەی هەموو ئەم ئەکتەرە جیاوازانەی کۆکردووەتەوە و گەرەنتیی پێکەوەبوونیانە؛ کۆماری ئیسلامی ئێران و ئەو کارتانەیە کە وەک فشار، چ لەسەر چوارچێوەی هاوئاهەنگی و چ لەسەر حکومەتەکەی سوودانی، بەکاریاندەهێنێت. ئێران وشیارە بەوەی، لەگەڵ سەردەمدا هەم جیاوازییەکان لەنێو چوارچێوەی هاوئاهەنگی سەرئاودەکەون و هەم ئاڕاستەکانی حکومەتیش، لەنێو هاوکێشە نێودەوڵەتییەکاندا گۆڕانکارییان بەسەردا دێت.
لێرەوە، سیستمی مامەڵەکردنی کۆماری ئیسلامیی ئێران، چ بەرانبەر ئیتار و چ بەرانبەر حکومەتەکەی، بریتییە لە چاودێریکردنێکی بەردەوامی هەموو جوڵە و دۆخەکان و ئاگادارکردنەوەی هەردووکیان لە کات و شوێنی خۆیدا و بەڕێگا و شوێنی جیاوازدا و تێگەیاندنیان لەوەی لە هیچ هەلومەرجێکدا و بەهیج بیانوویەک، نابێت و بۆیان نییە ئەو پەراوێزانە بەجێبهێڵن کە بۆ جوڵە و مانۆڕەکانیان دەستنیشانکراون، ئەگەرنا لە هەر ساتێکدا بیەوێت، دەتوانێت (کەڵەکەکەی) ئیتار بڕووخێنێت.
=KTML_Bold=هەڵوێستی ئێران لەسەر گرێبەستەکەی تۆتال: نۆ ملیار دۆلار ساڵانە زیان دەکات!=KTML_End=
لە سەردەمی حکومەتەکەی کازمییەوە تاوەکوو ئەمڕۆ، دانووستانێکی چڕ لەنێوان بەغدا و کۆمپانیای تۆتالدا بەردەوامە و لە کۆتاییەکانی مانگی سێی ئەم ساڵیشدا، ئەم گرێبەستە واژۆکرا. دۆڕاوی یەکەمی ئەم گرێبەستە بریتییە لە کۆماری ئیسلامیی ئێران، ئەگەربێت و وەک خۆی جێبەجێ بکرێت، چونکە ئەو نۆ ملیار دۆلارەی لە فرۆشتنی گازەکەی بە ئێراق دەستی دەکەوێت، کۆتایی پێدێت. لەدەستدانی نۆ ملیار دۆلار، بۆ وڵاتێکی وەک کۆماری ئیسلامی ئێران، کە ئەژنۆی ئابوورییەکەی لەسەر زەوییە، زیانێکی یەکجار گەورەیە و قبووڵکردنی زۆر ئەستەمە.
لە هەمان کاتدا، عەقڵی ساردی دەوڵەتی ئێرانی تەواو وشیارە بەوەی نابێت، بەلای کەمەوە لەسەر ئاستی ڕێککەوتنە تیۆرییەکان، گرفت بۆ حکومەتەکەی چوارچێوەی هاوئاهەنگی درووستبکات، بەپێچەوانەوە دەبێت ئەو وەهمە لای وڵاتانی سیستمی هەرێمایەتی و نێودەوڵەتی درووستبکات، کە ئێراق وڵاتێکی سەربەخۆیە و دەتوانن مامەڵەی لەگەڵدا بکەن.
لەدەرەوەی ئەم وەهمە، ئێران ڕێگە بەهیچ شتێکی دیکە نادات، بەپێچەوانەوە، بەهێزترین گریمانە ئەوەیە؛ هەموو میکانیزمەکانی بەکاردێنێت بۆ ئەوەی شکست بەو گرێبەستە بهێنێت و هەلومەرجێک درووستبکات، کە خودی کۆمپانیای تۆتال گرێبەستەکە هەڵبووەشێنێتەوە و ئێراق بەجێبێڵێت.
=KTML_Bold=ئەمریکا لەژێر چاودێریی تاراندا=KTML_End=
هاوکێشەیەکی دیکەی ستراتیژی بریتییە لە جووڵانەوەی ئەمریکا لە سەردەمی حکومەتەکەی چوارچێوەی هاوئاهەنگیدا. با ئێمە لە دوو بەڵگەنەویستەوە دەستپێبکەین. یەکەمیان بریتییە لەوەی کۆماری ئیسلامی ئێران لەژێر زنجیرەیەک سزای ئابووریی ئەمریکادایە و هیچ کۆمپانیایەک ناتوانێت لەدەرەوەی ئەو سزایانە مامەڵە لەگەڵ کۆماری ئیسلامیدا بکات. دووەمیشیان بریتییە لەوەی چیدیکە کۆشکی سپی ڕاستەوخۆ ئیدارەی دۆسیەی ئێراق ناکات، بەڵکوو کۆی دۆسیەکەی بە ئەلینا ڕۆمانۆوسکی، باڵوێزی ئەمریکا لە بەغدا سپاردووە.
لێرەوە، کەم هەفتە هەیە کە ڕۆمانوۆسکی لەڕێگای چەندین میکانیزم و ستراتیژیی ماکرۆئاڕاستەوە، هەوڵنەدات حکومەتەکەی سوودانی لەژێر هەژموونی کۆماری ئیسلامی نەهێنێتە دەرەوە. دوو ڕۆژ لەمەوبەر، کەسایەتیێکی گەورەی واشنتۆن، زۆر نزیک لە ئیدارەی بایدنەوە، پێیوتم ئەوەی ڕۆمانۆوسکی دەیکات کارکردنە لەسەر (تاقیکردنەوەی) حکومەتەکەی سوودانی و درووستکردنی هەلومەرجێکی بابەتیی وا، کە سوودانی ناچاربێت، بە نەرمی و دوو لە زەبروزەنگ، خۆی بدات بە دەستەوە.
کۆماری ئیسلامی ئێرانیش بەوردی چاودێریی ئەم پڕۆسەیە دەکات و هەوڵدەدات هەمان میکانیزم لەبەرانبەر ئەمریکا و حکومەتەکەی سوودانیدا بەکاربهێنێت. واتە دوور لە زەبروزەنگی فیزیکی، هەلومەرجێکی بابەتیی وا درووستبکات، بە نەرمی و ئارامی ئەوەی کە خۆی دەیەوێت، بەسەر ئێراق و ئەمریکا و ئەوروپا و وڵاتانی کەنداودا فەرزی بکات.
لەراستیشدا، ئەو ڕێککەوتنەی هەفتەی ڕابردوو لەنێوان ئێران و ئێراقدا واژۆکرا، سەرکەوتنێکی ڕێژەیی ئەجێندای ئێرانییە نەک ئەمریکی، چونکە بەپێی یەکێک لە بەندەکان، ئەگەر کۆماری ئیسلامیی ئێران، لەبەر هەر هۆیەک نەتوانێت پابەندبێت بە ناردنی گاز بۆ ئێراق، بەغدا دەبێت ئەرکی سەرشانی خۆی جێبەجێبکات و لە هەموو دۆخەکاندا دەبێت ئەو ڕێژەیەی لە نەوتی ڕەش بۆی دیاریکراوە لە گرێبەستەکەدا، بۆ کۆماری ئیسلامیی بنێرێت.
لەنێو ئەو هاوکێشەیەدا، من پێم وایە کۆماری ئیسلامی شانسی بردنەوەی زۆرترە لە ئەمریکایەک کە لەیەککاتدا دەیەوێت ئامادەبوونی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا کاڵبکاتەوە و خۆیشی بەسەر کۆماری ئیسلامیدا فەرزبکات. کارتەکانی ئێران لە ئێراقدا، زۆر بەهێزتر و کاراتر و دەوڵەمەندترن تا کارتەکانی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکایەک کە تەنانەت ئامادەنییە بەرگری لە دۆستە هەرە نزیکەکانیشی بکات. بۆ نموونە کاتێک دوانزە مووشەکی بالیستکی زیرەک بەسەر هەولێردا بارین، بەرپرسێکی باڵای کۆشکی سپی بە ئەکتەرێکی باڵای هەرێمی کوردستانی گوتبوو: ئێران پەلاماری ئێمەی نەداوە تاوەکوو کاردانەوەمان هەبێت!
ئەمریکییەکان هەمان مامەڵەشیان لەگەڵ سعودیەی محەمەد بن سەلماندا کرد، کاتێک میلیشیاکان بە درۆن پەلاماری کێڵگە نەوتییەکانیان دا. لە دۆخێکی ئاوادا، کێ دەتوانێت جارێکی دیکە متمانە بە ئەمریکا و سیاسەتەکانی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بکات و، کێ دەتوانێت بێباکبێت لەبەرانبەر کۆماری ئیسلامی ئێران؟ [1]