#دیاکو#، بنیان گذار و نخستین شاه حکومت #ماد# بود. نام او در منابع گوناگون، به صورت های مختلفی ذکر شده است، از جمله هرودوت مورخ یونانی که نام وی را به صورت (دیوکس) نوشته است. نام دیاکو برگرفته از واژه ی (دهیوک) به معنی سرزمین است.
هرودوت می‌گوید که دیاکو مدت 53 سال حکومت کرده است، اما به نظر می‌ رسد که گزارش هرودوت بر مبنای روایتی شفاهی باشد. پژوهشگران از روی گزارش هرودوت به این نتیجه رسیده‌اند که دیاکو بنیانگذار خاندان سلطنتی ماد و همچنین نخستین پادشاه ماد بوده است.
دیاکو به قدری مشهور بود که ابتدا اهالی روستایی که در آن زندگی می کردند و بعد از آن تمامی افراد قبیله اش برای رفع دعواهایشان به وی مراجعه می کردند.
در زمانی که مردم ماد در روستاهای گوناگون بطور پراکنده به سر می بردند، مرد دانایی به نام دیاکو فرزند فرارتس در یکی از این روستاهای ماد بود، که به درست رای و انصاف در قضاوت، در روستای خود شهرت داشت. سرانجام دیاکو بخاطر کارش به قدری مشهور شد که مردم روستاهای دیگر هم به هنگام احتیاج، تنها رای دیاکو را قبول میکردند. دیاکو بخاطر این موقعیتش، با این بهانه که به دلیل کثرت مراجعه به کمبود وقت روبرو است، عاقبت مردم سرزمین ماد تصمیم گرفتند تا با انتخاب کردن دیاکو به عنوان پادشاه، مشکل دادرسی در سرزمینشان را اینگونه حل کنند. دیاکو هم پادشاهی را پذیرفت و از مردم ماد تقاضا کرد تا برای او دژی لایق پادشاهی بسازند و نیزه داران از جایگاهش محافظت کنند و خود مردم هم به داخل دژ کوچ کنند. از این رو (شهری برای همه) یا #هگمتانه# (به معنی محل تجمع) به پایتخت ماد درآمد.
نخستین اقدام دیاکو بعد از اینکه به پادشاهی رسید، گذاشتن نگهبانانی برای خویش و نیز ساخت پایتخت بود. شهری که دیاکو برای پایتخت خود برگزید در زبان فارسی باستان (هگمتانه) و به زبان یونانی (اکباتان) خوانده می شود که امروزه به آن #همدان# میگویند. هگمتانه به معنی (محل اجتماع) یا (شهری برای همه) است و به گرد هم آمدن طوایف مادی که قبلا پراکنده بودند اشاره دارد.
دیاکو در اواخر قرن هشتم قبل از میلاد، فرمان داد تا بر روی تپه ای در شهر هگمتانه یک دژ مستحکم ایجاد شود تا در آن همهٔ امور نظامی، دولتی و خزانه داری انجام گیرد. هرودوت توضیح می دهد که این مجتمع پادشاهی، به وسیله هفت دیوار متحدالمرکز که هر دیوار داخلی از دیوار بیرونی بلندتر بود و بر آن اشراف داشت، ساخته شد.
برخی پژوهشگران بر این عقیده هستند که آنچه در منابع تاریخی در مورد دیاکو گفته شده است با دادەهای که فردوسی از هوشنگ پیشدادی به دست آمده یکی هستند. از این رو، دیاکو را با هوشنگ پیشدادی که عنوان اولین قانون گذار را دارد، یکی دانسته اند.
سارگون دوم، شاه #آشور# در سال 715 پیش از میلاد، متوجه شد که دیاکو با (روسای اول)شاه اورارتو متحد شده است. او دیاکو را زیر نظر گرفت و در طی جنگ خود با منائیان، (که از خویشاوندان نژاد مادی بودند و در آذربایجان و جنوب دریاچه اورمیه سکونت می کردند)، بار دیگر وارد ماد شد تا چنان که مدعی بود، به (هرج و مرج) آن جا پایان دهد. انها در نهایت دیاکو را اسیر کردند ولی برخلاف عادت همیشگی آشوریان جانش را به او بخشید و در نوشتەای تشریفاتی در کاخ خود در (خورس آباد) اعلام می کند (دیاکو را به همراه خانواده اش به حمات (سوریە امروزی) تعبید کرد.
پس از دیاکو، پسرش #فرورتیش# جانشین او شد و مدت 22 سال حکومت کرد هرچند که برخی از پژوهشگران بر این باورند که او پنجاه و سه سال حکومت کرده‌است (از 678 تا 625 قبل از میلاد) وی در دوران حکومتش، پارس را به‌اطاعت درآورد و به جنگ با دیگر مردم فلات ایران پرداخت. او به آشور حمله برد، در این حمله مادها شکست خوردند و فرورتیش نیز در میان جنگ کشته شد.
امادەکردن: #سارا سردار#
[1]