Kürt Teavün ve Terakki Cemiyeti ve Gazetesi (1908-1909)

Kürt Teavün ve Terakki Gazetesi, Kürdistan gazetesinden on yıl sonra İstanbul’da yayımlanmaya başlar. Gazete aynı adı taşıyan cemiyetin yayın organı olduğundan, burada cemiyeti kısaca tanıtmak önem taşımaktadır. Kürt entelektüellerin kurdukları ilk dernek 1900 yılında açılan ve hakkında yeterince bilgiye sahip olmadığımız Kürdistan Azm-î Kavî Cemiyeti’ydi. Kürt Teavün ve Terakki Cemiyeti (KTTC) ise 19 Eylül 1908 tarihinde kurulan ikinci cemiyettir ve 25 Eylül’de Veznecilerde siyasi bir kulüp açar. Celilê Celil, açılışa beş yüzden fazla insanın katıldığını yazar.1 Cemiyetin kuruluşundan birkaç ay sonra çıkan ve cemiyetin yayın organı olan Kürt Teavün ve Terakki Gazetesi’nin ilk sayısında Kürt “erbab-ı fikir ve kalemine” hitap eden bir çağrıda, bu cemiyetin şubelerinden “Kürdistan’ın ilk gülbang-ı maarifi” diye söz edilir. 2İkinci Meşrutiyetin ilanını takiben sürgünde yaşayan veya benzer siyasi sebeplerle Osmanlı payitahtı dışında olan Kürt entelektüelleri İstanbul’a döner. İkinci Meşrutiyetin ilanı istibdat rejimini sonlandırınca çok kısa bir zaman içinde gerek yayıncılıkta gerek cemiyetleşmede adeta bir patlama olur.3 KTTC, İstanbul’a dönen bu sürgünler ve farklı birçok Kürt aydının katılımıyla meşrutiyete destek sunmak ve Kürt toplumunun sesi ve temsilcisi olmak için kurulur. Malmîsanij’a göre Arnavut ve Kürt dernekleri meşrutiyet sonrası kurulan ilk derneklerdendir.[1]