محەمەد عەلی عەونی ل ساڵا 1897ێدە ل کوردستانا باکوور، ل باژێڕێ سوێرەک یێ سەرب باژێڕێ #ئامەد#ێ، ژدایک بوویە، ژبو قوناخێن خوەندنا ئێکی و ددویان هەر ل تورکیایێ مایە و پشتڕە ژبو فێربوونا زانستێن ئایینی و زمانێ عەرەبی بەرەڤ وڵاتێ میسر و باژێڕێ قاهیرە یا پایتەختێ ڤی وڵاتەی کۆچ کرییە و لدویف هندێ ل ئەزهەر خوەندنا خوە تمام کرییە و کارنامەی یێن بڵند بدەست خوەڤە ئیناندینە.
زمانێ فارسی و زمانێ فەڕەنسی زور ب باشی فێر بوویە، تەڤی ماڵباتا #بەدرخانیان# ل دامەزراندنا کومەڵەیا خوەیبووندە پشکدار بوویە. ژبەر کوو مروڤەکێ کووردپەروەر بوویە حکومەت و دەسهەلاتدارێن تورک نەهێلایە ژبو نشتیمانێ خوە و زێد و باب و باپیران ڤەبگەڕت و هەر ل وڵاتێ مسڕێ ئاکنجی بوویە و ل دیوانا شاهید وەکە وەرگێڕێ زمانێن روژهەڵاتی هاتییە دامەزراندن..
#شەرەفنامە#یا فارسی ژبو جارەک دن چاپ کرییە و پێشەکی و پەراوێزێن گەلەک یێن هەژی لسەر نڤیسینە.
هەروەسا شەرفنامە ژبو سەر زمانێ عەڕەبی وەڕگێڕایە و ل پشتی مرنا وی ساڵا 1958 شالیارێتیا پەروەردەیا مسڕێ ئەو شەرفنامە چاپ کرییە.
مەسەلەیا کورد (القضیة الکردیة) یا بلەچ شێرکۆ وی ب زمانی عەڕەبی نڤیساندییە. پوختە و کورت کریا دیروکا کورد و کورستان و دیروکا وەلاتان و میرنیشینێن کوردی یا کوو ماموستا #محەمەد ئەمین زەکی بەگ# نڤیساندییە وی وەرگێڕ کرییە بو سەر زمانێ عەڕەبی و هندەک ژانیاری یێن زێدە و ب پیت ژێڕە داناینە. هەروەها پشکا ددوویان یا مشاهیر الاکراد یا ئەمینێ زەکی بەگی چاپ کرییە. زور دەست نڤیسێن بپیت لسەر کورد و کودستانێ هەنە کو هەیا نها نەهاتینە بەلاڤ کرن.
ل #11-07-1952# ل باژێڕێ قاهیرەیا پایتەختێ وڵاتێ مسڕێ وەغەرا داویێ کرییە، ل تەکیەیا شێخ مغاوی کو ک جەبەل مەقطەم یا نێزی گورستانا عومەر ئیبن ئەلفارض هاتییە بخاک سپاردن.[1]