هۆزانڤان و ڕەوشنبیرێ مەزنێ کورد.
خانی ناڤێ وی ئەحمەد بوویە، کوڕێ ئەلیاس کوڕێ ڕۆستەم، ناسناڤێ هونەری ل هۆزا خانیان وەرگرتییە، بەشەکە ڤێ هۆزێ ل دەردۆرا دەڤەرا #بۆتان# بوونە، لێ ماڵباتا هۆزانڤانی بار کرییە ژبو باژێڕێ بایەزید .
ئەحمەدێ خانی ل ساڵا ژ1650 ل باژێڕێ بایەزید ژدایک بوویە، وەکو ل چاڤکانی یێن ژیان و کردەوەیێن ئەدەبی یێن هۆزانڤانی دەردکەڤێ باب و باپیرێن وی ل ڕوویێ داراییەڤە ژیانا وانا یا سانا بوویە. ئەحمەدێ خانی هەموو ژیانا خوە ژبو خوەندنێ و بەڵاڤ کرنا ڕەوشنبیری و هوشیارییا سیاسی خەرج کرییە ل کومەڵگەها کوردەواریدا. ئەڤ دوو ئالیێن ڕووناکیا وی بووینە، ئێکەم بەرهەم ئانینا داهێنانا ئەدەبی ئانکو شیعری، دووهەم فێرکرن و پێگەهاندنا زاروک و لاوێن کورد لڕوویێ خوەندەواریێ ڤە.=KTML_Photo_Begin=https://www.kurdipedia.org/files/relatedfiles/2009/1750/0003.JPG=KTML_Photo_Alt=ئەحمەدێ خانی=KTML_Style=width:25%;height:20%;float:right;=KTML_Photo_Target_Link=https://www.kurdipedia.org/files/relatedfiles/2009/1750/0003.JPG=KTML_Photo_End=
هۆزانڤان، ل مەڵبەندا دایکبوونا خوە، باژێڕێ بایەزید، ل ساڵا 1707 وەغەرا دوایێ کرییە و هەر ل وێرێش هاتییە بخاک سپاردن. ژبو پشت ڕاست کرنا ڤان دیرۆکان مە پشت ب جەند چاڤکانیێن باوەڕپێکری بەستییە کو دبێژن ساڵا (1119ه)، ئەڤ ساڵە هەمبەری ساڵا 1707ی زایینییە و کەتییە دناڤبەراهەردوو ساڵێن 1707 و 1708یا زایینی.
کوردایەتی و زمانێ کوردی:
ل پەرتوکا (دیالۆگ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست)دا هاتییە نڤیسین: ئەحمەدێ خانی هەر ل دەستپێکدە دزانی کوو کەلووپەلێن کوردی بازاڕ نینە و ئەو پەرتوکێن کو ب کوردی دنڤیسین نەدکارین بگەهنە هەژمارەکە زور یا خودەندەڤانان، ئەڤەش بو دوو ئەگەران ڤەدگەڕیا، ئێکەم ئەو کومەڵگەهێ کو ئەحمەدێ خانی تێدا دژیا و یا ددویان ژی زمانێ نڤیسین و خوەندنا وی سەردەمەی پتر زمانێ عەڕەبی و فارسی بوون، نڤیسەرێن ڕوژهەڵاتا ناڤیینیش ب نڤیسەرێن کورد ژی بڤان زمانان پەرتوک نڤیسینە.
ئەحمەدێ خانی ئێکەم هۆزانڤانە کو گلەیی ل سەرۆک هۆزێن کوردان دکەت ل هەمبەر ئێک نەگرتن و پشتبەستنا وانا ب نەیارێن گەلێ کورد، ئەو دبێژیت:
گەر دێ هەبوا مە ئیتیفاقەک
ڤێگرا بکرا مە ئینقیادەک
روم و عەرەب و عەجەم تەمامی
هەمیا ژ مە تا دکر غولامی
تەکمیل دکر مە دین و دەولەت
تەحلیل دکر مە عیلم و حیکمەت
ئەحمەدێ خانی، گرنگییەکیا زور ب زمانێ کوردی دایە و دەمێ کوو ب زمانێ کوردی هۆزان دنڤیسین، بەس بەر هندێ نەبوو کو کوردی بنڤیسێت، بەلکی بەکوردی نڤیسینا وی وەکە هەلویستەک بوو دژبەری دەسهەڵاتداران، د هەمان دەمدە وەکە ڕەخنەیەکێش ل کوردان بوو، چونکی زور خوە ددەنە دەستێ ئاغاو دەسهەڵاتدارێن بیانی.
$بەرهەمێن وی:$
عەقیدەیا ئیمانێ، ب پەخشان و هۆنراوە ەەربارێ پێنج بنەمایێن ئیمانێ ل ئیسلامێدە. ساڵا 2000 ل سوید چاپ بوویە.
نووبەهارا بچووکان، 1683، فەرهەنگا عەرەبی کوردی کو ب هۆزان، ژبو زارۆکێن کوردان دانایە کو فێری زمانێ عەڕەبی ببن کو وی دەمەی زمانێ دین و زانست بوویە. ئێکەمجار ل ساڵا 1926 ل #ڕەواندز# چاپ بوویە.
مەم و زین، ساڵا 1692، ئێکەمجار ل ساڵا 1919 ل #ئەستەنبوڵ# چاپ بویە.[1]