سامی عەوداڵ ناسناڤێ هەلبەستێن بندەستییا کورد (مەلا حسێنێ کوڕێ بابە ڕەسوڵ کوڕێ خەلیفە ئەحمەد) ە، ساڵا 1910دا ل باژێڕێ #کۆیە# ل ماڵباتەک هەژار و ئایین پەروەر و ئەدەب دۆست ژدایک بوویە.
خوەندنا فەقێیەتیێ ل مزگەفتێن کۆیە فێر بوویە و ژبو تمام کرنا خوەندنێ گەلەک باژێڕ و گوندێن کوردستانێ گەڕیایە و گەشتییە پلەیا مەلایەتیێ، لێ مەلایەتی نەکرییە و کەتییە بەر کار کرنێ و پیشەیا پنیدۆزێ گەڕۆک گرتییە بەر.
سامی عەوداڵ هەیا ساڵا 1950 ل باژێڕێ کۆیە دا ژیایە و پشتڕە بەرێ خوە دایە باژێڕێ #هەڤلێر# هەیا ساڵا 1972 هەر ب پیشەیا پنیدۆزیێ ژیانە خوە بوهراندییە، پشترە ڤەگەڕیایە باژێڕێ کۆیە و ژیانا خوە بڕێڤە برییە، ل ڕۆژی #20-12-1985# دە ل ژیێ 75 ساڵیادە وەغەرا داویێ کرییە و ل گۆڕستانا دەروێش خدر ل کۆیە هاتییە بخاک سپاردن. .=KTML_Photo_Begin=https://www.kurdipedia.org/files/relatedfiles/2008/372/0001.JPG=KTML_Photo_Alt=سامی عەوداڵ=KTML_Style=width:25%;height:20%;float:right;=KTML_Photo_Target_Link=https://www.kurdipedia.org/files/relatedfiles/2008/372/0001.JPG=KTML_Photo_End=
$سامی عەوداڵ و هەلبەست:$
سامی دەستپێکا ژیانا هەلبەستییا خوەدە وەکە شاعیرێ هەلبەستێن غەزەل هاتییە ناڤ مەیدانا هەلبەستێن کوردی، بو نموونە... ل هۆنراوەیەکە دلداریدە ب ناڤێ (یارەکەم) هەموو هەست و سۆزا دلێ خوە ژبو ئەوێ یارا نازدار دەردبڕیت و دبێژیت:
چەن جەزام دەی من ڕەزامە، هەر عەزیز و یارمی
کەی گوتوومە لای کەسێکی باعیسی ئازارمی؟
چونکە سوڵتانی لەبەر دڵا گاهی ڕیزوان و دەمێ
بۆ دڵی غەمگین و بێکەس بولبولی گوڵزارمی!
ل دوماهیکا غەزەلێ دە دبێژیت:
شیوەن و زاری کە (سامی) گرتووە هەرتۆی سەبەب
لەشکری تاتاری بەشمە چونکە خۆت سالارمی!
هەلبەستڤان ل هۆنراوەیەکە دن یا دلداری دە هەست و سۆزا خوە بڤی ئالییەی دەردبڕیت و دبێژیت:
وەک منداڵە بیروهۆشم، چاو لە دوو بەی مەمتەوە
بەس بەدوای زوڵفی تاتا بێ خەتابم بەستەوە!
شاعرێ دلدار ب بارێ هەژاری و نەداریا خوە و ل هۆزانەکە دندە دبێژیت:
من خەمم هەردەم خەماوی، کاروپیشەم هەر خەمە
بۆ هەژاریم دڵ بە تاوم غەیری زوڵف و پەرچەمە
من خەمم خوارد و خەمیش خوێنی سەرم دەخواتەوە
تاکوو سەد ساڵا بنووسم قەت خەلاس نابێ کەمە!
سامی پشتی غەزەلان بەرێ خوە دکەتە هەلبەستێن نشتیمانی .... بو نموونە: ل هەلبەستەکە خوەدە دبێژیت:
ئەی وەتەن تۆ چی لەبۆ من، خۆشی و شادی چیت هەیە؟
باغی پڕ گوڵ، دەنگی بولبول، سازی فیردەوسیت هەیە
هەندێک ئەرزی نێرگزین و سومبول و هەم یاسەمین
باسی ناکرێ گوڵا لە کێوان، خاوو نەسرینت هەیە
سێوەڕەووێنجە و شلێر و حاجیلە و ڕەیحانی دەشت
مەندیلانە و نەوعی هێرۆ، بۆنی بەیبونت هەیە!
خۆخ و سێو و ناسکە هەرمێ، هەم هەڵووژە و هەم گەراز
باخی پڕ میوە و تەعام و سێوی نەخشینت هەیە
پشتڕە شاعر ئەڤێ هۆزانا نشتیمانی تێکهەلی خەباتا چینایەتی دکەت و ڕولا کارگەران ل ڕزگار کرنا نشتیمان دەردخەت و دبێژیت:
چینی کارگەر، ئاشی ئازادی نەگێڕی گەر بە خوێن
بێ سەروپا هەر دەناڵێ خاکی غەمگینت هەیە!
سام و هێزی کارگەرانە بۆتە کۆمونەی فەرەنگ
قاڕڕەکان هەر پێنج ئەڵێن تۆ توڕڕەیی خوێنت هەیە
$سامی عەوداڵ شاعیرێ کوردێن بندەست بوو:$
سامی شاعیرێ ڕاست بێژێ بندەستان بوو، ئەگەر قانیع شاعرێ بندەستێن گوندێن کوردستانێ بیت، لێ سامی شاعرێ بندەستێن باژێڕ بوو و ل ڕییا هەژاری و نەدارییا خۆە هەلبەستێن پڕ هەست و سۆز بو داناینە و تابلۆیا ئێک ب ئێکا هەلبەستێن نازک ژبو مە کێشاینە.. بو نموونە: ل هەلبستەکێ دەربارێ ژیانا هەژارییا خوە دبێژیت:
من فەقیر و دڵ حەزینم بۆ هەژاریم خەم دەخۆم،
ڕووت و برسی و دەردەدارم، ساڵا جارێک خۆم دەشۆم!
سابوونم گڵە حەمامە دەچمە ناو مزگەوتەوە
هەر بە نینۆک پارە پارە و شەق شەقم کرد قەلبی خۆم
خۆم بسووتێم بە سووتان، با بسووتێم چاکترە
لەو ژیانەی وا بە تەنگی حەسرەتی یەک نانە جۆم
ئەگەر مە بڤێت (سامی عەوداڵ)ێ شاعێر باشتر بناسین، دکارین ب تێڕامانا هۆزانا سیاسی یا بەرنیاسا (قەلبی من) بناسین و ب شاعێرێ بندەستان ل قەڵەم بدەین. ئەو دڤێ هەلبەستێ دە دبێژیت:
قەلبی من گەر چەشنی لالە بێتو نەوتی تێبکەن
ئاگری دوژمن بێتە گیانم وەک چرا من پێ بکەن!
شەق شەقی کەن گۆشت و ئێسقان یەک بە یەک خوێی تێبکەن
بێ ترس من دێمە مەیدان حوکمە ئازادیم دەوێ،
گەر نەسووتێم و نەخنکێم چۆن هەژارم سەرکەوێ؟
نەچمە ناو جەرگەی هەژار و شان بەشانی وەک برا
ڕوح و لاشەم ئیش نەکا بۆ میللەتێکی حەق خورا
بۆ شەوی پڕ ترس و تاریک من نەسووتێم وەک چرا
کۆمەڵی دامای هەژاران چۆن دەبینن بچنە پێش؟
لێم گەڕێن من با بسووتێم ببمە خاک و خۆڵەمێش!
ببمە خاک و خۆڵەمێش تاکوو هەژارم پێ بگا
با بسووتێم بەڵکوو گەنج و لاوەکانم تێ بگا
بێتە مەیدان خوێن بریژێ تا حەقی پێ بگا
با بزانێ غەرقی خوێنە کێ هەقی وی خواردووە؟
با لە بۆ هەق خوێن بڕێژێ، دەرچێ دوژمن تازووە!
سامی لڤێ هۆنراوەیێدە، ئیلهام ل دێڕە هەلبەستەکە شاعرێ تورک (نازم حیکمەت) وەرگرتییە کو دبێژیت: (ئەگەر من نەسووتێم و تۆ نەسووتێی، کێ ئەم میللەتە ڕزگار بکات) ، ئەڤ کارەژی درستە و ب تێڕامانا ئەدەبی یا بەراودکار یا دناڤبەرا ئەدەبا نەتەوەیان نرخێ خوە هەیە.
شاعر ل دوماهیکا هەلبەستا بەرنیاسا خوە دبێژیت:
(سامی) قوربانی گەلت بە قەت مەژی بەو زیللەتە
هەر کەسێ بمرێ لە ڕێگای نیشتمان و میللەتا
نامری هەردەم دەمینێ چونکە خاوەن غیرەتە
خۆت بە قوربانی گەلت کە، فەرزە قوربانی لەبۆ
نیشتمانی حوڕ و سەربەت ئوممەتێکی سەربەخۆ!
بڤی ئالیەی سامی عەوداڵ تاقیکردنەوەیەک سەرکەتی ل هەلبەستێن سیاسی یێن کوردیدە کرییە، هەرچەندە پێدڤی بوو ل دوماهیکێ دە گووتبا:
(ئوممەتێکی بەختیار و نیشتمانی سەربەخۆ)
چونکی ئەو ب خوە دگەل حزبا شیوعی بوویە وەکە ئەندامەکێ چالاک.
ل دوماهیکێ دبێژیت: پێدڤییە ئیماژێ ژبو ڤێژی بکەین کو ل ساڵا 1983دا چەپکەک ل هەلبەستێن سامی عەوداڵ ل ئامادەکرن و پێدا چوونا نڤیسەرێ ئەڤی باتەی ژئالێ ئەمیندارێتیا ڕەوشنبیری و لاوان هاتییە چاپ کرن.[1]