تۆفیق وەهبی بەگێ کوڕێ مەعرووف ل #01-01-1891# ل باژێڕێ #سلێمانی# ژدایک بوویە.
دەمێ کوو بابێ وی وەغەرا داویێ کر زاروک بوو، خوەندنا دەستپێکی ل باژێڕێ خوە تمام کر و ل ساڵا 1904دا چوویە بەغدا و خوەندنا ناڤەندیی و ئامادەیی و سەربازی ب زیرەکی تمام کرییە.
پشتڕە بەرێ خوە کرییە باژێڕێ #ئستەمبۆڵ# یا پایتەختێ وڵاتێ عوسمانی ژبو تمام کرنا خوەندنا باڵا و ل کۆلێژا ئەرکان هات وەرگرتن و بوویە ئەفسەرێ ڕوکن ل سوپایێ عوسمانی.
دەمێ کوو جەنگێ ئێکەمێ جیهانی ل ساڵا 1914دا ڕوودا، بەشدارییا شەڕێ چەنە قەلعە ل دەردەنیل دا کر و پشتڕە ژبوو خارێ ئیراقێ هات ڕێکرن بو بەشداری کرن ل بەرەیێ جەنگ دژبەری هێزێن بەریتانیا ل شعێبە و ل دەمێ ڤەکشانا سوپایێ عوسمانی هەنبەری هێزێن بەریتانیا ل مەها ئەیلوولا 1917دا بەشداریی کرییە و ل شەڕێ ڕومادی و دەمێ کو ئەڤ باژێڕە کەتییە دەستێ هێزێن ئینگلیز ئەو ب خوە و لەشکری ڤە بەرەڤ باژێڕێ هیت ڤەگەڕیاینە .=KTML_Photo_Begin=https://www.kurdipedia.org/files/relatedfiles/2008/341/0002.JPG=KTML_Photo_Alt=تۆفیق وەهبی=KTML_Style=width:30%;height:20%;float:right;=KTML_Photo_Target_Link=https://www.kurdipedia.org/files/relatedfiles/2008/341/0002.JPG=KTML_Photo_End=
ل ساڵا 1918دا هاتییە ڤەگوهاستن ژبو بەرەیێ جەنگێ فەلستین و پلەیا سەربازی یا وی بەرز بوویە ژبو ڕائید و مەدالیایا قارەمانیط ل سەکردەیێ ئەڵمان وەرگرتییە و جهێ ئیماژێیە زوربەیا سەرکردەیێن تیپا سوپایێ عوسمانی ژەنەڕاڵێن ئەڵمانی بوون، چونکی لڤی شەڕەیدە عوسمانی و ئەڵمانیا هەڤپەیمان بوون دژبەری بەریتانیا و فەڕەنسا و ئیتاڵیا و ئەمەریکا شەڕ دکر.
دەمێ کوو شەر ب شکانا دەوڵەتی عوسمانی و هەڤپەیمانێن وێ ل مەها تشرینا دووهەم یا ساڵا 1918دا دوماهیک هات، تۆفیق وەهبی بەگ ڤەگەڕیا کوردستان و پشتڕە چوویە بەغدا و بوویە ئەفسەرەکێ دیارێ کورد ل دامەزراندنا سوپایێ ئیراقێ ل ڕوژا #06-01-1921#.
دەمێ کوو شێخ مەحمودی حەفید ل ساڵا 1922دا ل هیندستان ڤەگەڕێا سلێمانی و بوویە پاشایێ کوردستان، تۆفیق وەهبی بەگ ل مەها تشرینا ئێکەما وێ ساڵێ 1922دا چوویە گەل بزووتنەوەیێ.
تۆفیق وەهبی بەگ بو ماوێ 42 ڕۆژان دەستەسەر بوو و دەمێ کو ئازاد بووی پشتی ساڵا 1923دا بوویە کارگێڕێ بزووتنەوەیێ ل وەزارەتا بەرگری یا ئیراق و ل مەها ئابی 1925 یشدا بوویە ڕێڤبەرێ قوتابخانەیا سەربازی ل بەغدا و پلەیا سەربازی یا وی بوویە موقەددەم و ل ساڵا 1929 دا ژبو ئینگلتەرە هنارتن ژبو بەشداریی کرن ل خولەکە بەرزکرنا شارەزایێن سەربازی و ل ساڵا 1930دا پلەیا عەقیدی وەرگرت و بوویە موتەسەریفێ پارێزگەها سلێمانی، لێ بەری قەومانا شەڕێ #06-09-1930# یێ بە دەرکێ سەرا یا سلێمانی ل کاری هات دەرکرن، ساڵا 1931 پشتی شەڕی شێخ مەحموود ل ئاوباریک دژبەری دەسەڵاتدارێن فەرمانڕەواییا ئیراقی هەیامەک دەستەسەر بوو و تاوانی هاندان خەلک بو داخاز کرنا فەرمانڕەوایەک کوردی ژبو چێکر پشتڕە ل ساڵا 1946 ئەڤ کەسایەتیێ کورد کرە ئالیکارێ ورزیرێ ئابووری یێ ئێراقێ و ساڵا 1958 گەلەک جاران ب ناڤێ کورد بوویە وەزیرێ بەرگری و مەعاریف.
ل ساڵا 1958دا بوویە ئەندام ل ئەنجوومەنا ماویلێن ئیراقێ ل مجلس الاعیان و پشتی شۆڕەشا #14-07-1958# ئیراق بەرەف باژێڕێ لەندەن بجی هێلا و ل ڕوژا #1984.01.05# دا لوی باژێڕێ وەغەرا داویێ کر و تەرمێ وی ئانی ژبو سلێمانی و لسەر وەسیەتا وی ل چیایێ پیرەمەگروون، ل تەنشت گۆڕێ چاکەکارەکێ کورد ئێ پیرەمەگروون هات بخاک سپاردن.
بەرهەمێن تۆفیق وەهبی بەگ:
ماموستا تۆفیق وەهبی گەلەک پەرتووکێن ب نرخی دەربارێ زمان و دیروکا کوردستانێ یا کەڤن ب زمانێن کوردی و تورکی و عەرەبی و ئینگلیزی داناینە و زوربەژی چاپ کرینه.
$ئێکەم: بەرهەمێن کوردی ئێن چاپ کری:$
1- دەستووری زمانی کوردی-بەغدا 1928، 114 لاپەڕەیه
2- خوێندەواریی باو-بەغدا 1933، 44 لاپەڕەیه
3- قسنێک ل کوردستان-بەغدا 1947، 18 لاپەڕەیه
4- فەرهەنگی کوردی-ئینگلیزی (هەڤبەش) ، لەندەن 1965، 179 لاپەڕەیه
$دووهەم: بەرهەمێن چاپکری ب عەرەبی:$
1- ڕجعیة المانیا و عبادة القوة-بەغدا 1942، 36 لاپەڕەیه
2- الاصل و الاستطراد فی اصل معنی بەغداد-بەغدا 1950، 51 لاپەڕه
3- قواعد اللغة الکردیة ج (1) بیروت 1956، 112 لاپەڕه
4- قواعد اللغة الکردیة ج (2) بیروت 1956، 55 لاپەڕه
5- التون کوپری-بەغدا 1956، 28 لاپەڕه
6- سخرة من دربند بازیان الی تاسلوجة-بەغدا 1956، 36 لاپەڕە
7- حول مقال مسئوولیة الادیب الکردی للاستاذ عبدالمجید لطفی-بەغدا 1973، 15 لاپەڕه
$سێهەم: بەرهەمێن چاپکری ب ئینگلیزی:$
1- ئەشکەوتی گندۆک-بەغدا 1949
2- پاشماوەی میسرازئیەکان (ئێزدییەکان) لەندەن 1962
3- خوێندنی کوردی-بەشا ئێکێ لەندەن 1968
جهێ ئیماژێیە ماموستا تۆفیق وەهبی بەگ، پشتی دامەزراندنا کۆڕا زانیاری یا کورد ل ساڵا 1971دا ب ئەندامێ شانازی هات هەڵبژاردن و گەلەک ڤەکۆلین د گۆڤارێن کۆڕدیدە نڤیسین.[1]