Kutilkên Diya Min, Qeyda Fuad Onen û Biyopolîtîka Foucault
#Ferzan Şêr#
“Kesek ger tevnegere nikare hay ji zend û bendên xwe hebe”
Rosa Luxemburg
Rojekê diya min kutilk çê dikirin. Min dêhna xwe dayê, kutilkên di ava keliyayî de dema ku dipijin derdikevin ser rûyê avê, yek ji wan jî ji hev belav nabin. Min ji diya xwe pirsî bê çima ji hev nabin di nava avê de, savar e dawiya dawî. Diya min behsa xwêyê kir, mirov dema berî kutilkan bavêjê avê dikelînin xwê dixwin nav avê. Demên lîseyê de min ji zagonên kimya û fîzîkê sedema wê fêr bûbûya. Lê dê û dapîrên me, pêşiyên me qet hay ji wan zagonan nîn bû. Zagonên xwe bi xwe ditîbûn. Nexwe ilm û zanist tim bi awakî pratîkî di nav jiyana me mirovan de bi awakî hebûye.
Bîranîneke Fuad Onen ji bo fahmkirina kolonyalîzma biyopolîtîkî ya tirkan di warê teorî û pratîkê de bi awakî xwezayî dest nîşan dike. Ger ez neqil bikim ew ê tu carî nikaribim wekî wî xweş bilêv bikim, loma rasterast jê digrim, wiha dibêje Fuad Onen di pirtûka xwe ya bi navê Ray, Raman û Bîranîn de:
Wê çaxê, her çiqas nuha jî heye, gava ku tu diçî dibistanê tu qeyd dibî. Gava ku em zarok bûn li Dêrikê qeyd, me tenê ji bo hespan dizanîbûn, ew zincîrên ku tavêjin pêyên hespan. Îcar dema ku digotin “em ê te jî bibin li dibistanê qeyd bikin” yên hebekî ji me mezintir, xort an zilamên mezin henekên xwe bi me dikirin. Me nizanîbû ku qeyda mektebê tiştekî din e. Digotin hûn ê herin dibistanê wê lingên we qeyd bikin. Bi rastî min jî bawer dikir, lewra ew peyva tomarkirinê ango qeydkirin li cem min tunebû. Ne di zimanê min de, ne di mejiyê min de, gava ku tu diçî dibistanekê an daîreyeke resmî li wir navê te dinivîsînin, tesbît dikin ku te serî li dibistanê xistiye, ev jî qeydkirin e. Min wisa nedizanî, min digot qey wê wek hespan me jî qeyd bikin. Derveyî qeyda hespan min tu qeyd nizanîbû.
Di vê pasajê de sê xwendinên siyasî-civakî li ber me ne; berteke xwezayî ya dijkolonyalî, biyopolîtîka û bi jinûvexwendinê re îfşakirina dagirkeriyê.
Qeyda kurdî û qeyda tirkî ji hêla deng ve dike ku mirov kenên xwe bi hev du bike. Li vir em rabin bêjin ew yekem kurdên dijkolonyal bû bi zanîn têkiliyeke di navbera qeyda kurdî û qeyda tirkî de danîtin, helbet gotin dê cihê xwe negre bibe şîroveyeke çewt. Belê ew yekem kesên dijkolonyalbûn lewra kenê xwe bi tirkî dikirin. Dijkolonyalî wan tiştekî xwezayî bû, lerwa li dijî xwezeya wan karekî dihat meşandin. Ew ken jî wekî refleksek bû. Dûre çi bû, serweriya tirkan bi bi riya rê û rêbazên biyopolîtakayê “kurdên pirr modernnnn” ava kirin, ew kurd vê carê kenên xwe bi tirkiya “qebe” ya kurdan kirin.
Li gor Foucault du awayên îqtîdarê hene. Yek jê xwe bi riya erka “mirinê” li ser mirovan ferz dikir ku jê re digot “îqtîdara serdema împaratoriyê”. A din li şûna mirinê dabînkirina jiyanê û domandina jiyanê bi cî dike. Navê vê teknolojiya îqtîdarê jî biyopolîtîka ye. Bi riya jimartina nifûsê, bi zanîna rêjeya zayîn û mirinan, bi riya genetîkê, bi riya xwînê û seksuweliyê, bi riya gelek normên dîtir îqtîdar xwe di nav civakê de bi cî dike, xwe di bedena takekesan de saz dike. Her kes bi zanîn an na, dibe polîsê xwe. Piranî jî bi nezanînî ye. Em vê dikarin li ser meseloka Fuad Onen jî rave bikin. Demên berê dewlet ango em bêjin îqtîdarên wê demê dema davêtin ser gund û bajaran bi fermana padîşah û şahînşahan mirov dihatin kujtin. Bes fermanek bû. Îro di serdema biyopolîtakê de qeyd hene, qeydên nexuyayî. Hûn li lingên xwe binêrin tiştek tune ye, rihetî hûn dikarin bimeşin, bifikrin û di gelek warên civakî de tercîhan bikarbînin, li gor wan tercîhan bijîn. Hûn dikarin dijî îqtîdarê jî şer bikin. Lê ew qeydên îstîdarê bi têgînên Foucaultî di lingên we de ne, di mejiyê we de ne. Îqtîdar bi îhtîmalên bêjimar dikare van qeydên nexuyayî bişopîne.
Lê mirov her çiqas xwedî qeydên nexuyayî bibe jî dikare wan îfşa bike, wan têkiliyên îqdarê, şêweya xebitînî îqtîdarê deşîfre bike. Bîranîna Fuad Onen vê jî li ber me dixe.
Çawa?
Bi ya min Fuad Onen wekî zarokê objeya wê kenê, mezin bû, bû kirdeya îfşakarê etimolojiya kolonyalîzmê. Fuad Onen di pirtûka xwe ya qalkirî de diyar dike ku bîranîn bi tevahî ne objektîv e, bîranîn tiştên ku mirov dixwaze wiha be jî dihundirîne. Dema mirov behsa bîranên xwe dike, di heman demê de behsa tiştên ku dixwaze wiha be jî dike. Bîranînên Fuad Onen hem wekî rastiyek, hem jî wekî ku ew di kitêba xwe de diyar dike hinekî çêkirî ye. Em ji kamerayê nikarin li rabirdûya Fuad Onen binêrin û wê meseleko ku vedibêje teqez bikin. Em ji devê Fuad Onenê kurd, rewşenbîr, komînîst û berî van tevan mirovekî dijkolonyal guhdarî dikin. Lewra kesekî ku bi van karan rabûbe, bêjinga bîranînên wî jî li gor van esasan form digre. Loma ji nav gelek bîranînên xwe ji me re qala “qeydê” dike. Ev ne bi zanînî be jî, wekî şêweya xebitîna biyopolîtîkayê û dijberî wê biyopolîtîkayê rastiya wê deşîfre dike.
Em vegerin ser çîroka xwe ya destpêkê. Dema mirov tiştekî xwezayî bibîne, heya ku laqê tiştekî ne xwezayî (zanîna fîzîk û kimyayê) neyê li ser têkiliya wê ya xwezayîbûn û nexwezaybûnê nafikre. Ango girîngiya zanîna xwe ya pratîkê heya ku bi teoriyekê teqez neke pê bawer nabe. Di nav jıyana asayî de jî teori he ye, jıyana asayî bi xwe teorîk e. Çawa ku kurdên “nezan” kenê xwe bi peyveke tirkî ya Fuad Onenê zarok kiribin, Fuad Onenê mezin jî bi “zanayî (bi arasteyên teorîkî)” şêweya xebitîna kolonyalîzmê berbiçav dike. Her du kirin jî biqasî hev nirxdar û bi qîmet in. Belkî bertekên xwezayî û jixweber hebkî qîmettir be jî.
Çavkanî: http://www.bas-haber.com/ku/article/2765/kutilken-diya-min-qeyda-fuad-onen-biyopolitik[1]