Reng di hişyarî û ramana #gelê Kurd# de diyar bû

Reng di veguhastina têgînên dîtbarî de yek ji hêmanên herî girîng e, û ev girêdana dîtbarî dikare peyaman, têgehên hestyarî û hestan veguhezîne deverên cihêreng. Wateyên vê wergirtinê yên gelemperî hene ku carinan bi komî têne pejirandin, û carinan jî wateyên wê yên sembolîk hene.
Her kes rengê xwe li gorî çêja xwe, hestên netewî yên kesane û çandî hildibijêre, û bi hilbijartina vê yekê re cîhanek têgehan radigihîne.
Kurd di demên herî pêşîn de, li deşta mezin a Iranianranê, di avakarên herî pêşîn ên bajarên pêşeng, berbiçav û kûr ên sivîl de ne. Ew xwedan huner, çand, kevneşopî, adet û pîşeyên pêşîn ên hevpar in, û ew di bawerî û ramanên xwe de bi dîmenek taybetî ya diyardeya xwezayê têne xuyang kirin, û reng di wê de jîngeha herî girîng a vê diyardeyê ye. Di derbarê rengê Kurdan de di warê dîrokî, siyasî û civakî de xwediyê dîtin û ramanên kûr, berbiçav. Ji ber ku diyardeya wî di hemî hêlên jiyana wan de xwedan xuyangek berbiçav e, û ronahiyek geş li raman û ramanên beşên cihêreng ên civaka Kurd dide.
Gelek efsane û çîrokên kevnar hene ku şahidiya esîlbûn û orîjînaliya vî gelî dikin, ku ew şaxek ji reha Iranianranî ye, û di gelek xalan de bi gelên din ên commonranî re, ji hêla ziman, exlaq, urf û adetan ve, şêwazê jiyanê û ol, lê di heman demê de taybetmendiyek wê heye.De çav digire; Di encama bandora hawîrdora erdnigarî û yekeyên wê yên dîrokî li ser taybetmendiyên wê yên neteweyî; Da ku em bandora navborî ya li ser adet û baweriyên wî û bi giştî di dîtin û haydarbûna wî de bi zelalî bibînin, mînakî: Kawa hesinker, ku neh kurên xwe pêşkêşî zendê milê min kir, we rahijand; Ji koledariyê têr bû, Kiir ala hesinkar hilda, bang li mirovan kir ku rabin, paşê êrişa wan bir ser Qesra Azhdhak, û ew bi çakûçê xwe kuşt. Kurdên mayî bawer dikin ku ev bûyer roja pêşîn a Farvardînê di sala 612 berî zayînê de qewimiye, ango di sala ketina Nînewa de li ser destê Babîliyan bi piştgiriya Med (bav û kalên Kurdan) Ji wê demê ve wan dest bi pîrozkirina salane ya wê rojê û pîrozkirina şahiyan kir, û wan jê re digotin cejna (Nûroz) ku wî li ser helbestvanê Kurd Hazar digot:
“Roja Sersalê, Newroz
Ji bo Kurdan rojek şad
Di destpêka biharê de mihrîcanek kevn
Ji hêla Hammerê Kawa ve hatî afirandin.
Mîtos li aliyekî, û vedigerin rastiyê.
Welatê Kurdan, wekî ku em dizanin, niha di nav pênc welatan de hatî dabeş kirin û belav kirin: ran, Iraq, Tirkiye, Sûriye, û hejmarek ji komarên (hilweşiyayî) Yekîtiya Soviyetê. Van tixûbên jeopolîtîk piştî Cîhana Yekem hatin xêz kirin ..Er..û dûv re gelek bûyer û rastiyên din ên bi dirêjahiya Dîrokê bandor li ser hebûna Kurd kiriye; Çawa ku di Adaij de taybetmendî û cûdahî û cûdahiyên wan peyda bûn, di nav de: devok, adet, kevneşopî û bawerî .. Bê guman, welatê Kurdan ne tenê bi welatên navborî re sînorkirî ye, lêbelê wê li deverên din ên dûrî Kurdistan, li her devera ku Kurd bi komî hatin dersînorkirin; Mînakî: Abbasah Abbas Al-Safawi (1571-1629 z.) Xapînokek kir ku gelek Kurdan ji welatê xweyê resen dersînor bike. Bi dagirtina wan li mêrgên kesk ên ku li (Ramîn) û derdora Tehranê ne, lewra wî hestên xweş û dilrakêşiya wan bikar anî; Ku wan, bi malbat û hespên xwe, ber bi Xurasan û Damghan û Semnan ve bikişînin; Ji bo ku bi Ozbekan re rûbirû û şer bikin û wan paşde bikişînin. Piştî serfiraziya Kurdan a li hember Ozbekan û aramiya wan li van herêman, dora Nadershah (1688-1747AD) bû ku gelek ji wan sirgûnî Kailan bike. Bermayiyên wan di rêwîtiya xwe ya dirêj de li dora xwe belav bûn: Ramîn, Damavand, Zanjan, Kailan û yên din ... Balkêş e ku meriv bibêje tevî ku mesafeyên mezin cîhwarbûnên Kurdan li Iranranê ji hev vediqetîne, di nav de: Azerbaycana Rojava, Azerbaycana Rojhilat, Kurdistan bixwe ( Wilayeta transranî / wergêr), Karmashan, Ramîn, Damavand, Xorasan, Kailan ... û hwd., Û digel sedsalan sirgûn û koçberiya wan, hîn jî gelek rehên hevpar hene ku wan di warê: reng, motîf, tevnê de dike yek. , tevn û karên hunerî. Bi rengek ku Kurdên Tirkiye, Yekîtiya Soviyetê, Sûriye, Iraq û Iranran bibe yek..divê vê yekê bê guman ji ber têkiliyên exlaqî û giyanî yên ku gelê Kurd dike yek û dike yek.
Pêdivî ye ku reng têkiliyek rasterast bi hest û hestên mirovî re hebe, û bi saya vê têkiliyê agahdarî û têgehên cihêreng bi peyaman têne veguheztin, ku ew dikarin asayî an sembolîk bin. Vermilion (mînakî), bi taybetmendiyên xweyên dîtbarî, fîzîkî û kîmyewî, têgehek fireh digire nav xwe; Ew sembolek hezkirin û hezkirinê, germî û germahiyê, zindîtiyê û jiyanê ye, û bi dehan têgehên din ên ku bi nifşan bi devkî hatine veguheztin, û dûv re ji hêla ceribandin û vedîtinên zanistî ve têne pejirandin û dabeş kirin. Rengê sor (sor) ji bo Kurdan ji bilî dîmena xweya rast û mecazî, dîmenek din a taybetî jî heye. Ji ber ku Kurdên Qizilbaşî (yên ku di serdema Sefewî de xuya bûn) li Kurdistanê, Karmashan, Kurdistan (parêzgeha Iranianranê), rehrzûr, Silêmanî, Kerkûk û Tirkiye hîn jî bendên sor (turban) li xwe dikin, û ew al û çirayên şewq di heman rengê de radikin , û ew vê rengê girîngiyek taybetî ya olî û mezhebî didin.
Li gorî têkiliyên olî yên Kurdan bi olên Qebbislamic re, nemaze (Mahrî), ew bi rêzdarî û baweriyek kûr a taybetî rengê zer dibînin. Ji ber ku ew zer û ronahiyê ji tîrêja rojê dihejmêrin; Ji ber vê yekê, ew bi ronahî û zer wekî totemek pîroz sond dixwin û sond dixwin, û ev bawerî di folklora Kurdî de taze ye, mîna vê beyta lîrîkî:
Li Mekke, Khater Zahra bersiva Khurawa da
Kirodawah min wî dirêj kir Awa '
- Ji bo zerya rojavabûnê min bibexşîne
Min neavêjin kûrahiya avê, ez êşiyam
Theagirtên olên kevnar, yên mayî mîna idiszîdî û Qizilbaşiya, hatina ronahî û zer di hilatin û rojavabûnê de, çavkaniya qencî, bereket û karekî baş dihejmêrin, û dema ku dustir dibe her xilasbûna rojê ji xatirê tavê dixwazin. Di vê wateyê de, helbestvan Berto Karmashani (ku bi felsefeya olên kevnar nas e) di yek ji xezalên xwe de bi Farisî dibêje:
“Dr Sinh Dalam Mai Rafatan Khorshid nîşan dide
Hir Shamkahan dozdeh W Damen Khorshid e.
Di sîngê de, dilê min her ku diçe roj lêdide
Her êvarê destê min bi rêzikên rojê ve zeliqî
Di vî warî de, (Iten) dibêje: ”Rengê zer di çavên reşbûna mirovan, raman û hişmendiyê de nîşana ronahî û ronahiyê ye. Zeriya zêrîn rengek ronahî ye ku bi şewqek guncan, bêyî giranî û têkçûnê. Vîzyon rastiyek ku berê hatibû veşartin fêr dibe. Dema ku tê gotin: Fîlan ronahî dibe; Ev diyar dike ku wan ew di dewra berê de li şûna ronahî û ronahiyê bikar dianîn, û feydeyên wê yên mezin hebû, wekî ku li qubên zêrîn ên dêrên Bîzansê û di nîgarên hunermendên mezin ên kevnar de, tîrêjê rojê wekî sembolek axiretê, heyranok, padîşahî û Sûltan. Di nav karanînên wêya herî ecêb de ev aurayên dorpêçkirî, serê pîrozan hene.Piştre rengê zer di perspektîfa xweya sembolîk de bi têgihiştin û zanînê re têkildar e, û ew nîşanek e ku ew her du jî nîşan dike.
Wekî şîn, ew li ser rêwiyên xwezayê rengek pir serdest e, û di perspektîfa exlaqî de xuya dike ku bandorek bi bandor heye, û pir caran bi giyan û hundur re têkildar e, û armancên giyanî yên cihêreng vedibêje. Blueîn dikeve nav hiş û giyan û bi giyan re têkildar dibe.Lê berevajî, ew digihîje dawiya û kûrahiya giyanê mirov.Di heman demê de wateya baweriyê jî dide, ku ev nîşana giyan û qada bêdawî ye. Ji bo Çîniyan, şîn sembolek nemiriyê ye. Li ku şîn tarî dibe; Ew hilweşe û dihele, û wate û wateyên wê hene: xapînok, tirs, fikar, xemgînî û tunebûn, lê ew her gav behsa ramana transcendent, transcendent û serwerî, û cîhana îdealên herî bilind dike. ”Li ber çavên Kurdan û baweriyên wan, em şîn wekî dij-şerm, xirab û xirab dibînin; Ew çavê xirab kor dike, çavnebariyê, cin û şeytan (Sateytan) derdixe, û hertim li hember: paqijî, bêgunehî, padîşahî û xweda ji zirar û xirabiya mirovan diparêze. Li ser navê (kujy) kevirek şîn a navdar heye ku ji heriyê serbilind hatiye çêkirin û bi şîna şilkirî hatiye boyaxkirin, û ew bi dest û stûyên zarokan ve, û bi stûyê çêlekên siwarî û hespên şor ve hatî girêdan, û dibe ku rawestandina wê bidome bi salan e ji zaroktiya zû heya ketina dibistanê, ku pêlek şîn bi kartek an qeflek ve girêdayî ye Ji porê pitikê; Ji bo ku wî ji çavê xerab, çavnebar û zirarê bide hêzên Ahremeniyan. This ev bawerî hîn jî di civaka meya îroyîn de derbasdar e, û em dikarin bibînin ku van bizêrên bi neynik ve li şofêrên otobusan li seranserê Kurdistanê hatine daliqandin.
Goethe dibêje: “Violet nîşanek û nîşana tirsek dijwar e, axiretê û axiriyê ye.” Rengê binefşî yek ji wan rengan e ku jinên kurd di çêkirina jajimê de (pêçek pêçayî ji têl / wergêrê hiriyê rengîn û kyoh (Cûreyek pevçûnê), gibet (têlek an doşek ji qamîş an papîrus / wergêr hatî pêçandin), xalîçe û kilîm (xalîçe). Wusa dixuye ku Kurdan ev reng ji mîratî ve mîratî girtine û bikar anîne, û ev delîla xweseriya wan e ku bi tecrîd, têkoşîn û azarên wan re rû bi rû dimîne di dijwarî, zor û koçberiyê de. Sorlet-binefşî ji rengên xwezayî yên herêmî tê. Encamên wê bi lêkolînên psîkolojîk têne zanîn. Ew bi piranî ji bo rengînkirina xalîçe û xalîçeyan, û xemilandina stûnên mîpên darîn û mizgeftan, li deverên cihêreng ên Kurdistanê tê bikar anîn. Derbarê rengê kesk, ew nîşana razîbûn, aramî û hêviyê ye, û ew têkeliyek zanist û baweriyê ye û vê rengê di nav gelê Kurd de cihekî taybetî girtiye; Li dû guhertinên dîrokî, nemaze piştî derketina Islamslamê; Ew berî û piştî Islamslamê di nav komên ku ji olên kevnar bûn de hevpar bû. Têgehên olî wekî (Sabzkurden: keskbûn, şînahî, geşbûn), (Sabschden: keskkirin) û (Sabzeboden: geşbûn) hevpar bûn. Dema ku serokek olî an mezhebî amade bû , wî taybetmendiyên serokatiyê hebû.Ji bo mala şagirtek an şagirtên wî, an kî bû mêvanê wan; Theagirt û şagirtan termînolojiya navborî bikar anîn, bawer kirin ku rêberê olî ew bi hebûna xwe çandiye û ew mîna xwezayê û darên ku di biharê de geş dibin kesk kiriye! After piştî ku xelîfeyên Abbasî rengê reş wekî dirûşma xwe girtin; Kurdên ku bi Abbasî re her gav di nav nakokî û pevçûnê de bûn, ji bo alayên xwe û karûbarên din rengê kesk hildibijêrin, da ku xwe ji wan cuda bikin, ji ber ku rengê kesk ji malbata Haşimî re taybetî bû, ji ber ku serokên olî yên Kurd her gav nêztir bûn ji elewîyan re.
Totemên olî li seranserê Kurdistanê timûtim bi çavên kesk re têkildar in, di çavê Kurdan de, ku wê wekî çavkaniyek hêz, ewlehî, ewlehî û rûmetê dibînin. Hûn dikarin diyardeya van rengan di: kinc, destanên destan, zêr, wêje û muzîka gelê Kurd de bibînin.
Jinên Kurd rengên xweyên bijarte bi xwe hildibijêrin; Ji bo têkiliyên xwe, hestên xweyên psîkolojîk, û tevgerên giyanî yên xwe nîşan bidin. Cil û bergên wan li gorî yên mêran, ji hêla hêja û rengên xwe ve pirjimar û cûrbecûr ve tê veqetandin. Ew hemî rengên xwezayî ji bo cilûbergên xwe hêmanên hêja û guncan dihesibînin, dibe ku rengên herî berbiçav sor û zer in. Bê guman, hilbijartina wan rengan pir cûda ye; Bi cihên erdnigarî ve girêdayî, wekî nimûne, em jinên ciwan dibînin ku li deverên sînorî yên ku Iraq, Tirkiye û Iranran ji hev vediqetînin dijîn, rengên tarî (şîna tarî û şîna tarî) tercîh dikin, ji bo pîr û kalan, rengê reş bandorê li ser bêbextiyên wan dike.
Bi gelemperî axaftin, dikare were encam kirin ku Kurdên li wan herêman neçar maye van rengan hilbijêrin û bikar bînin û bi wan ve girêdayî ne. Ji ber ku ew bi berdewamî li ber êrişên welatê xwe ne, û ji helwesta parastina xwe ji êrişkaran, rewşên awarte û bûyerên ji nişkê ve wekî êrişên şevê, êrişên dijmin û dorpêçên mayînde ne; Ew hewce ne ku wan rengan bi zorê hildibijêrin, lê berevajî, hilbijartina wan rengan azad e. Ku ew ji sînoran dûr bûn û li her devera ku ewlehiya leşkerî û civakî lê serdest bû, û li cîhê hatin veguhestin; Cewhera rastîn di kinc û rengên wan de diyar e, ji ber vê yekê em dikarin bi rastî li van deveran bijartina rengên wan ên azad hîs bikin, berevajî herêmên sînor, ku hilbijartin mecbûrî û mecbûrî ye û pêdivî ye. Li piraniya deverên Kurdistanê, em dibînin jinên Kurd (temenê wan di navbera panzdeh û çil û pênc de ye) rengên sor û zer hildibijêrin. Rengê zer di têgiha sembolîk de bi germbûna rojê, hilkişîna pêxemberan, şahî û dilşahiyê ve tête girêdan, û têgihîştina wê ya baş ji me re hêz, yekbûn û naveroka hestyarî, ku tê de daxwaz û azadî ye, ji me re vedibêje, wekî em dikare bi analîzkirina psîkolojîkî pîvana her du rengan ji ber ku ew rengên bijarte yên jinên kurd in. Ku bi moral û veavakirina kesane ya wan baş bizanibin. Bi gelemperî, dikare bêje ku jinên Kurd di warên cûrbecûr ên jiyanê de, di kinc, tevn, tekstîl, alav û hewcedariyên malê de rengên bi bandor, jêhatî û guncan bikar anîne. Bi reh û kokên xweyên çandî re lihevhatî.
Heman tişt ji bo zilaman jî, ku rengên xwe bi ahengê jîngeha xwezayî re hilbijêrin derbas dibe. Li gorî cîhê erdnigarî, ku ew hewce dike ku ew welatê xwe û kamuflaja xwe biparêzin û ji çavên dijminan veşêrin. Ew rengên berbiçav in ku ji wan re dibe alîkar ku dema ku bi dijmin û ajalên kovî re rûbirû dibin û di dema şeran de xetereyên ji xwe dûr bixin; Qubeyek sûfî ya stûr (mîna bank / Franji) bi rengê xweyê spî heye (ji xeynî rewşên taybetî), û ew pir caran qehweyî ye, û ew laş ji çeng û zendên nêçîrvanan diparêze.
Karê sembolîk ê rengê di nav Kurdan de tê zanîn. Lêbelê, her qebîle, qebîle, an qatek civakî ji hêla rengên xweyên bijarte ve tê terîf û şexsîkirin. Themamên mizgeftan her gav kefen li xwe dikin, û her weha tûnikên bêvilahî bi pêlavên teng ve girêdidin, û tûrikên wan bi piranî qumaşê spî ne. Birêzên wan bi şal û bergên xweyên kesk têne nas kirin, û hecîyên Mekkeyê tûr û şalikên zer bi nivîsên spî li xwe dikin. Wekî din, peyrewên mezheb, mezheb û ferman û derwêşên Sufî rengan baş û bi zanebûn li gorî têgihiştina nêzîkbûn û tevgera xwe ya di rêça xwe de bikar tînin, û di nav wan de derwêşên fermana Qadiriya, ku rengan bikar tînin: , spî û kesk, dema ku Neqşbendî bi spî ya geş ve tixûbkirî ne, nemaze ji bo tûrikên xwe. Nîşanek rêbaza wan.
Bê guman, Kurd li gorî hewcehiyê, û ji bo xweseriya xwe û nebûna hewcedariya wan a cîranên xwe di çend astan de, yekem avakerên civakên şaristanî bûn; Bi bicihanîna hewcedariyê, wan karîbû nûve bikin û tiştê ku di warên cihêreng ên hewce de balê dikişîne biafirînin, û nûbûnên wan paşê bûn stûnên gelek nûbûn û dahênanên li civakên payebilind; Di warê pîşesaziya destan de, ew gihîştine astek estetîkî ya bilind. Ji bo vê bedewiyê, wan hemî alavên hewce ji bo karên destan ji xwezayê deyn kirin, reng jî tê de, ku di hunerên destan de hêmanên estetîkî yên herî girîng in, û ew bi afirîneriyek mezin jê re pêşeng bûn. Kurdan hewl dan ku kevneşopî û baweriyên bav û kalên xwe di tekstîl, zêrfiroş û tevnên xwe de, ji nifş bi nifş, heya roja îro, wekî: xalîçe, jajim, kilim, sendel (salona nimêjê) û doşikên hirî, û belge bikin û nemir bikin. piraniya wan bi destên Kurd têne hilberandin. Bi kurtahî, dikare bêje ku rengên moda Kurdî ne wek moda Kurdî ye. Li cihê ku mêr ne bi gelemperî rengên xwerû (xwezayî), lê bêtir ber bi rengên têkel û ne-heyecan ve dibin; Cilên wan rengên qehweyî û xakî serdest in. Sedema vê hilbijartinê, wekî ku li jor hate behs kirin, di hewcehiyên veşartinê de dema parastin û rûbirûbûnê ye, û ev her du reng di nav berteka herêmên sînor de hevpar in, û her gava ku Kurd dûrî herêmên sînor bin; Rengên tarî ji bo rengên siviktir an siviktir cihê xwe dihêlin. Faktorek din jî heye ku bandor li hilbijartina rengên moda Kurdî dike, ew jî hebûna domdar a Kurdan di hembêza xwezayê de, û pêkanîna nêçîrê ye. Ji bo birêvebirina rizqê.
Piraniya deverên jîngehê ji bo Kurdan çiyayî, daristanî û deştî ne; Li gorî vê yekê, kamûflaj û naskirina reng bi xwezayê re rengên mîna rengên kevir û qirêj hewce dike, û jê rengê qehweyî ji ber taybetmendiya xweya pejirandina ronahiyê ji yên din bêtir serdest e, û ne mimkûn e ku li wê derdorê were dîtin. Ji aliyek din ve, em rengên cilûbergên jinan dibînin, ji bilî rengên xwerû, bi rengên sor û zer serdest dibin, ku pir têr in, ji ber ku jinên Kurd bi xwezaya xwe rengên sade û balkêş digirin. Digel tercîha xwe ya ji bo rengên saf, ew dixwazin zêr û zîvê li hev bikin. Dê ev pêkhateyek bibe xwedan roniyek zêde.

Çavkaniya mijarê:
- Kovara (Zaribar) Shamara (2) 1998, Mariwan - Rojhilatê Kurdistanê / Iranran.
- Wergera ji Farisî / Celal Zinkabadi / Gilgamesh
Çavkaniyan:
1- Mihemed Elî Sultanî / erdnîgarê dîrokî û dîroka berfireh a Kirmaşanê /
Weşanxane: Baha, Gap Awal 1370 U, Çerm (1) Ta (5)
2- Johannes Itten / Renk /
Wergerandin: Mihemed Huseyîn Halîmî /
Farnak û rêbernameya Islamicslamî / Bayes 1374 belav dike û ziyaret dike
Tags
[1]