نامونیشانو بابەتی: چێشما کەرد بەشێ جە ویرەوەری دوێ ڕچە ماڕ و پێشەنگا شیعرێ نەوەی هۆرامیێ 04
قەقنەس و کەیلاو
بەشو چواری
ئاادە کەردەی پەی کوردیپێدیای: #جەلیل عەباسی#
واتێوە جە ئامادەکاری:
تاریخو ئەدەبیاتو هەورامانی نەنویسیانۆ، تۆمار نەکریان. پی بۆنۆ بەشی فرەو سامانی ئەدەبیما وڵاویان. فرەو کەسایەتییەکاما مەژناسمێ و مەزانمێ چکۆ و چەنی ژیوێنێ و بەرهەمشا کامە بیەن و چ سەروەتێوەشا پێشکەشو وڵاتی و خەڵکو وەڵاتی کەردەن. بەڵام ئارۆ هامکێشەکە جیاوازا، ئارۆ ئامێر و هۆکارێ پەیوەندی و هەرپاسە تۆماری فەتوفراوان هەنێ وەرو دەسیمانە و ئێتر مەتاومێ بەهانێ نەبیەی ئا ئیمکانات و ئا دەرفەتا گێرمێ. ئیسە ئێتر پەنەوازا گردما هەوڵو تۆمارو بەشێ جە تاریخو ئەدەبیما بدەیمێ و پەی سەوای و ئایەندەی پارێزنمێش. بە تایبەتی ئەدەبو ئارۆیما و بەتایبەتیتەر ئەدەبی تازە و مۆدێڕن کە چرکە بەچرکەش ئەشۆ تۆمار کریۆ. ئی دەقە هەر پی بۆنۆ نویسیان تا بەشێ جە تاریخو ئەدەبیما پارێزیۆ.
ئی ویرەوەریێ بەشێنێ جە مێژوو ئەدەبیاتو هۆرامانی بەتایبەت جە ژانرو شیعرێ نەوەی هەورامیێ کە دوێ پێشەنگا ئی ڕەوتیە (جەلیل عەباسی/ قەقنەس و ڕەوف مەحمودپوور/ کەیلاو) پێوەرە نویستەن تا بۆ بە بنەمێوە پتەوە پەی وشکنای و کونجکۆڵی و نویستەی سەرو مێژوو ئەدەبو هەورامانی.
***

ئەنجومەن جۆرە بشێونێوەش کەوتەنە، سەرەنجام تاقمێ جیە بیێوە و ئەنجومەنێ تەرشا نیارە چەنی وڵاوکریەوە (میراجی). ئێدێ ئەنجومەنی وەڵینەنە مەنێ کە وێشا بەشێ بێنێ جە ئەرەمەرزنەکاش و جە هەمان حاڵەنە پەیوەندیە پتەوشا چەنی ئەنجومەنە تازەکەی بێ و فرەو جارا تاواشا وەرو ئاژاوێ گێرا، چۆلایچۆ هەر فرەوجارا تاواشا وەرو ئانیشا گێرا کە بەهەرجۆرێ گەرەکشا بێ ڕەوتە ئەسڵیەکەی وزانە لاڕا.
کریۆ واچیۆ: ئی دوە هامفەردە بە پاو سەنگەو وێشا تاواشا ڕەوتەکەی پاڕێزنا وفرەتەر وزاش وەڵێ.
قەقنەس دلێ سێاسەتیچەنە بێ، بەڵام کەیلاو خدێش دێبێنە هەرمانە فەرهەنگیەکێ و قووڵ بیەبێرە دلێش. بڕێ چێوێ ڕوەشا دا کە ڕەوتە ئارامەکەشا شێونا... قەقنەس چەنی دەسێ جە هامویرە سیاسیەکاش (جم جم ک)شا مەرزنارە کە بزووتنەوێوە (سیاسی/مەدەنی) بێ و بی بە (قسەکەر)و (جەبهە/بەرە)کەی. پەی ئی کاریچە داواش کەردە ئەو کەیلاوی، بەڵام کەیلاو نەلانە چێروباری و ئینە یەکەم هەرمانە بێ کە هەردوێش پێوە نەبێنێ چەنە!
بارودۆخی سیاسی پەی قەقنەسی خرابیا، ناچار بی دادیۆنە بزیۆرە و چیلایچۆ کەوت وەرو هەڕەشا و ئێتر ڕاو ئاوارەییش گرتەنە وەر.
ئا شەوە کە بە ڕای قاچاخە و تاریکی شەوێ وێش یاونا دزڵیە، چۆ پەڕو دەگێوە بەردشانە یانێوە، کەیلاو وێش یاونا لاش. ئاشەوە پێوەرە گرەوێ.. گرەوێ... گرەوێ، شیوەنو دووریەوەشا کەرد کە زانێنێ فرە دوورودرێژا، فرە کەسکونا، فرە تاڵا.
شیعرێشا پەی یۆترینی وانێوە، پاسە زانێنێ ئاخرین ئەرەنیشتەی و ئاخرین شیعر وانایۆن چەنی یۆی و پەی یۆی. ئا شەوێ، یوە بێ جە تاڵتەرین شەوەکا تەمەنەو هامڕاییشا.
کەیلاو شیعرێ پەڕ ئاخ و داخ و حەسرەتەش پەی ڕاو هاتونەهاتو قەقنەسی واتێبێ، ئاخروئۆخرەکا شەوێ بەدڵی پەڕجەکوڵ پەیش واناوە و دیسان گرەوێ. باوشیشا کەردە یۆیرە: ماچێ و هەرسێ تەڕێ چەما هەردوی پەی دما ماڵاوایی. ئێتر کەیلاو بەدڵێ پەڕخەمۆ گێڵاوە و قەقنەس بە خیاڵێ پەرێشانۆ کەوت ڕا، ڕای سەخت و هەڵەتەش تاریکولێڵو بەیانینە بڕیە ڕوەو نادیار.
فرەش پۆشی تا تاواش یاگێوە غەریبانێنە سەیۆوە، جە بێتاقەتینە کاغەزە لۆچ بیەکەش کیسەنە بەرئارد و شیعرەکێ کەیلاویش جارێتەر و جە ئاوارەیینە پەی دڵی خەمبارو وێش واناوە:
فەڵەک چەنی من خاس بەستەن کەڵەک
مەر من سەنگم دان وە مینای فەڵەک ؟
پایز، دڵوەش
شەختە
قریوە
کەڵێ چەرمە، کەوتەن گەلش
ئێساڵ ویار .
ئا….خ خ …
چی سەر دەمنە
مەرگ حەز و
ئازیز مەلوول
ڕۆ، شرێخە…و
تیکە، پیسەڵ
زڕ بازارنە
تمەن گەنان
کناچڵەییش
قەڵایێوە قیزەونە چێرو چنگو شەرەفیەنە.
ور گێڵەوە ئەرواحەکەم
ور گێڵەوە
تاسە ماڕێت
بەهەشتێوەن
هەناسێوەت
وەهارێوە و
چرپێوە نەرمت
گیانێتەر
ئازیزە گیان
زەمان چوار خاڵ
بۆغز چەتەو ڕاو سەربەرزی و
ڕاویار
چنگێ ولەگڵاوی و دەمەبەیان .
کاکەلێگیان
دەسێکوڵ و
دڵێ پەڕ و
نیمە شەوێ…
حەوت هەزار جار درێژتەر جەوێش.
چەنی وانایۆ هەر بڕگێوە جە هەناسە حەزینەکەو کەیلاوی، قەقنەس غوربەتەنە گرەوا و هەرسیش متێرە سەرو نیمکەتەکاو (مەچکۆ)ی. هەرچاگە و هەر پا حاڵە شڕوخەمبارۆ جوابێ شیعرەکێ کەیلاویش داوە:
ڕا …
هەر ئاژەڵە ڕێوەنە
سەرەو لێژە.
زەمان…
زڵماتە شەوێنە
بێبەرایی و
لووتەوانەش
لوورەو وەرگێکەڵبە تێژین.
چەنی…؟
چکۆرە ورگێڵوو وە
ئەرواحەکەم
ئا…خ خ
چی سەردەمنە؟
نا…گیانەکەم
هەی هوو…
هەر سەر دەمانێن... و
شەرەف
گەنان !
چەنی…؟
چکۆرە ور گێڵوو وە ئەرواحەکەم ؟
(داڵانی)…؟
داڵا دانەنە!
(تەتە)…؟
کریان تاتە شۆر... و
(قەڵا خانی)چ…؟
بیەن پەردەو
دەس گرتەی کناچڵە وەیوەکێ
(شاهۆ)ی مل بەرزو جارانی
چێرو
س
ۆ
کە
شێتانەکاو
گمێگەنێو
(شارەزوور)و مەینەتیەنە!
(کەڵەلان) و سەر دەمینە
تەرسەو شرێخەو بڕنەوو
تفەنچی بۆسەو قینێنە
وێش قوتار دان
کەڵی چەرمە.
بیەن دامگا، ئیلیانەکێش
کاوەتری و
بە هەناسە نزیک بۆوە
شەقەو باڵاو
پیرە دێزە داڵو دروێ.
باوانەکەم
تاسەمەندیم
ژەرەژڵێوە باڵا سۆتێنە
جە قەفەزێ چوار بەرەنە.. و
هەر
چوار
بەرێچ
بزمار ڕێژێ!
خەمباریە تاڵەکەو گیانیم
ئاسکێسرکەو هەوارینە.. و
هەوارە ڕێچ
دێڵێتێژێ!
زەینی مانیام
پا سۆتەڵەو وەیلی وێڵو دەشتەکیەکان !
چەمێلێڵێم
دووکەڵ ئاژەنێ ئایێرگای
کۆرۆ بیەو شعووریەنێ.. و
ئی سەرەوسەر
هەر بەڕەهووت
هەر
بە
ڕڕڕە
هوووووت !
هام ویرەکەم،
قازانێ قووڵەو خەمینە قوڵێ وەرۆ
تا نیمە شەو
ویری تووڕەم
هۆشم چەپۆکانیشەنە… و
یادە وەریم
کزەش بەرزا .
بەڵام…
چەنی هەر قوڵێوە
هەر کزێ
هەر
چەپۆکانێ
دڵۆپێزووخاو
مجادلێ
گوڵدان و ویرە سوورەکات :
وانەزانی دەستی خەم یادت لە دڵدا دەر ئەکا
ئەشکی خوێنینم دەلیلە بۆ کەسێباوەڕ نەکا
گیانەکەم بەو تیشکی چاوەی شەڕ لەگەڵ ئەختەر ئەکا
دڵ دەبێتە قەترەیە خوێن و لە دیدەم سەر ئەکا
هەرکە ڕابوورێ بە دڵما سوحبەتی جارانی شەو
ئا…خ خ
دیدەکەم
ئەونەسایا یا
مانیاییم
پاورا و تەژنەن …
هەر، ئاوراییم
نەک خوا زلەکەو لا وێما
گرد خوا گەورە و گولانەکا
سەردەمی ویژدان تۆپایچما
دهۆڵێنێ… و
هەر
هیچی تەر.
خەم وەرەکەم ،
من ئاوارەو
دەشتێ وشک و بەرینێنا.. و
هەرچوار دەورم
تا چەم بڕ کەرۆ هەر دروێ:
زلێ…
گولانێ…
چەرمێ…
سوورێ…
سەوزێ… و
گردیچ
قیزەونێ!
من، ڕاویارو
لێژە ڕێوە کورۆ بیێنا:
ئیلاش، دەڵەوێوە کۆرە
ئەو لاش
وەرگێکەڵبە تێژا
وەردەمش
چاڵەو وەیلینە و
پەشتەسەرش
قەفەزێوە بزمار ڕێژا !
من…
مەلەوانو بەحرێنا:
ق
وو
ڵ
و
بێ بن
هەر چوار لاوە
نەهەنگە ماساوی زلێ و
کۆسێئاورێ و
شەتانەکڵێ و
ماراوییا
دەورە دانا !
من…
وامەندەو بەرزەخێنا:
چێرو پایمۆ
زەمین گڕە و
ئاسمانیچم
هەورە دێزی
داڵ ئاژەنا !
من…
چێر هاڕ و
ئاشەکۆن و گەردوونی گەورە گەڕینا
من…
قوربانی
ژاراوەو گرد دمارەکۆڵێ
چڵکنوو
بەحرو بەڕینا !
نە تامڵ
نە…ئەوەگێڵای
نە هەنگامەو وەریم هەنە و
ناڵەی مانیاو
دڵی تەنیاو کزۆڵەیم
هەر
دەنگ مدۆوە:
فەڵەک چەنی من خاس بەستەن کەڵەک
مەر من سەنگم دان وە مینای فەڵەک؟!
ئێتر ئی دوە هامڕا و هامدڵە، جەیۆی بڕیە و تا ماوێوە دوورودرێژ ئاگاشا جە یۆی نەمەن..[1]