تارېخو ئەدەبیاتو یارسانی
بەشۍ سی و یەکەمە
ئا شېعرۍ ئینێ دلۍ دەفتەرو (دەورەو قرمزی) ، بە نامۍ قرمزی وېش و یارەکاشۆ تومارۍ کریێنۍ، فرېشان جە واتەو گۊشگېرتەی مېیانو قرمزی و یارەکاش بەرمەگنان بە مەبەسو ڕوشنکەردەیۆ ۋیرو باوەڕە پراکتیکیەکا ئایینو یارسانی ئامێنۍ دلۍ، ئی واتەو گوشگېرتەیە بە شېوە بەند (کوپلە) ی یەرە نیمە دېڕە شېعرییە، دە سیلابی و یەک قافیەیی وېشان بەرمەوزان.
هەر چا وەختەنە کە قرمزی سەرو زەمینیۆ پېڎابېیەن، کاکە پیرە واتەنش:
بلا مار بووریم، ئەو یانەی یاری
پادشاهان ئاما، گەنج کەفت شاری
ئەی داد سوارن، نوورش کرد داری
کاکە عەرەب جوابش دانۆ:
هاکما ندار من مۆ، ئەو کەمان سەختی
غولام ئەو کەسەن، بشناسۆ وەقتی
خواجەمان ئاما، ئەو سەر سەختی
ئینجا کاکە ڕەحمانی واتەن:
عەممەمان دانا، تاها تەبارەک
بیدی پردیوەر، ئاما دلارەک
خوا جەمان ئاما، یوورتش مبارەک
عەممەمان دانا، تاها تەبارەک: مەبەسش جزمەکا (عەممە، تەها، تەبارەک) و قورئانی پیروزیەن.
دماتەریچ خاتوو زەڕبانووی واتەن:
کارخانەی خواجەم، کرد بەینی ڕیزوان
ئیدا و سواران، شېتش کەرد خەزان
نە پردیوەر دارست کەس نەزان
واتەو گوشگېرتەی قرمزی و یاراش، چا وەختەنە ڕوەشدێنە کە چەنی مەسەلێوە ڕووگیرۍ بیېنۍ، زیاتەریچ ئا مەسەلۍ کە پېوەڼیشا هەن بە ئایینو یارسانیۆ، چن مەسەلێ چانېشا:
یەکەم: کومەڵێ جە خەڵکا جە ناوچەو کەشو شاهوی، بەرازە ڕاوە کەرانو گۊشتەکەیش بە کەباب کەران و ۋەراش، وەختێ ملانە خزمەتو قرمزی شاو گەردوونی، پەنەشان ماچۊ: بوۋەو حەرامیشا وەنەمێ، ئاڎییچۍ ماچان بەڵۍ پاسەن، ئینجا قرمزی ماچۊ؛
یاران ئاشناسان، ئاهۆنی ئاهۆ
هەر کەس گۊشت گلە چنش مەیابۊ
زەمین و ئاسمان، بارەش تەنابۊ
ماناش:
ئەی یارا، یۊ بە یۊ شمەم ئەشناسێندۍ، هەر کەسێ گۊشتش ۋاردەبۊ بوۋەش مێ، خەریکەن زەمین و ئاسمان بەیاوە یۊ.
کاکە پیرە ماچۊ:
قرمزی ئاما ئەوسەر تا سەری
ڕەوشان ئاوور، جە تەنگە بەری
گلکش بنیامین، وە یار بشکری
قرمزی ئاما چیسەر تا ئەوسەر، ڕۊشنایی ئاییرەکەیش تەنگیبەرش ڕۊشنکەردۆ، پەنجۍ بنیامینی دلۍ یارېنە ئاشکەرا بییە.
قرمزی جوابش مدۊۋە:
یاران ئاشناسان، نیۊ بۍ بە سەر
شک باران میۊ، وە تېغی دوو سەر
گاوی بنیامین، مار خون ماری خوەر
ماناش:
ئەی یارا، شمەم ئەشناسێندۍ، چېو نېیەن بەبۍ سەر، ۋاران مەبۊن بە شمشېری دوە سەرە (زولفەقار) ، جارێ بنیامینەن، جارێ خاوەن مار و مارگر.
دیسان ماچۊ:
کووچە سایی کەرد، ئەی مردار هوری
جە شەرت بنیامین، بیا نام بەری
پەریشان کیانا، گۊشتی ئەستری.[1]