گالیلۆ گالیلی
گالیلۆ بە یۊ چا کەسایەتیا مژماریۆ کە شۆڕشو زانستیشا کەردەن جە سەدەو (16 و 17)ینە. جە(15_02_1564ز.) جە شارو پیززای جە ئیتاڵیانە ئامان دنیاوە، زیاتر بە بەشداریکەرڎەیش جە بوارەکانو فەلەکناسی و فیزیا و شېۋاری زانستینە ئەشناسیان.
یۆ جە هەرە دەستکەوتەکا گالیلۆی خاستەر کەرڎەو تەلیسکۆپی بېیەن، کە ئاسانکەر بې پەی چەمڎاریکەرڎەی جوڵە فەلەکیەکا. جە ساڵەو (1610ز.)ینە چوار گۆرەترین مانگەو هەسارەو موشتەریش دیێ، وە بەڵگەش هەن و پەشگیری بیردۆزەکەو کۆپەرنیکۆسی کەرۊ کە ماچۊ گرڎو هەسارەکا دۆرو وەرەتاویرێ دۆران کەرانە. گالیلۆ کۊمەڵێ تاقیکردنەوېش کەردۍ کە بنەماو فیزیای نویتنی بېنې.
تاوانش بەشداریێ وەرچەمش بۊ جە چەنەکۊڵیاکا چەربارەو جوڵەی. هەرمانەکېش کە چەربارەو میکانیک و یاساکا تەنەکانێ تەحەداو فیزیاو ئەرستۊیچ کەرد، یاوانێ تازەش بواروو جوڵەینە ئارد دلې زانستی.
سەرەڕاو هەرمانەو ئیستەیۆ گرنگەکېش، گالیلۆ دژایەتی کریێ جەلاو کەنیسەو کاسۆلیکیکاوە. ساڵەو (1633ز.) دەسبەسەر کریان و تاکو کۊتایی تەمەنیش یانەکەشەنە زیندانی کریان. گالیلۆ بەردەوامبی جە نویستەی و وەڵاوکەردەیۆ، میراتێوە گۆرەش جیا ئاست کە کاریگەریش بې سەرو فرەو زاناکا پەی یاردیدایشا جە گەردوونی. جە ساڵەو (1642ز.) کۊچی دمایینش کەرڎەن، بەڵام تاکو ئیسە بە نیشانێوە کېشمەکېشو میانو زانست و ئاینی مەنەنۆ.[1]