بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی
ئاماڎەکەرڎەی و هۊرئەوەگېڵنای: #ئەسعەد ڕەشید#
بەشۍ: چل و دوەمە
ب/ پیشەسازی دەسی:
بە مەڵامەتو سەردی و ۋارای وەرۋۍ جە ناوچەو هۆرامانینە، فەسڵو زمسانی ڕابڕانەن، یانی ئاموشۊ سەختەن، پەوکەی خەڵکو ناوچەکەی یانەنە مەناوە، بەڵام نەک بە گۊشەگیری، بەڵکوم وېشان خەریک مەکەران بە هەرمانی دەسی، یام پیشەی دەسی، ئانەیچە زرنگی و وریایی ئا خەڵکەیە نیشانەمڎۊن. سوود وەرگېرتەی جە کاتە بەتاڵەکا، نیشانۍ زیڼەیی تاکی، هەم خانەوادەی و کۊمەڵین، خەڵکو هۆرامانی هیچ کاتێ بەتاڵۍ نەبیېنۍ، یانەیچەنە خەریکۍ هەرمانکەرڎەی بیېنۍ، ئا کارە دەسیۍ کە کەردېنېشا:
کڵاش چنیەی، مەوجەو جاجم کەرڎەی، چوخەڕانک ۋراستەی، تاشای و وەشکەرڎەی کاسە و چەمچە و شانەی جە داری، چنیەی کلیتۍ و کڵاوە و گۊرەوا، دمای گوزەرنای فەسڵو سەردای، ئا بەرهەمۍ کە کۊشاکەردېنێ، مەبەراشان پەی شارە نزیکەکاو ورەشاشان، پەی پەنەۋازیەکانو ڕوانەیشان.
پیشەسازیە دەسییەکۍ:
1-جە پەڕوە کۊنا و نەیۍ، کڵاشۍ درووسکەران:
چېرە کڵاشۍ، جە پەڕوە کۊنا درووسۍکریان، کە مادەی خامەن، مەشۊم جە لۊکەی وەشکریابۊ، کەرەسۍ تەرۍ بەکارمەیان، پېسە (پۊس، پۊسو گاوۍ کە تەمەنش جە 3 ساڵا کەمتەر نەبۊن، کېرکەڵەگا کە تەمەنش یەرۍ ساڵۍ زیاتەر بۊن، موۋۍ بزۍ، بزمارۍ پاڵەیا، نەی چەرمۍ جە لۊکەی).
کڵاش، ڕەنگە پەی یەکەمجاری جە شارەدەگاو (نۊدشە)ی وەشکریابۊ، بەڵام دماتەر جە تەوېڵۍ بە دەسڕەنگینی حاجی ئەبوبەکری خاستەرۍ و جوانتەرۍ کریێنۍ، بە تەرزێ، هونەرو کڵاش چنیەکەیش بی بە نامبانگێ پەیش، کڵاشۍ ئەبوبەکریۍ نامدارۍ و گرانتەرینەنۍ.
چن سەرنجێ چەربارەو کڵاشە هۆرامیا (چېر پەڕۋۍ، کڵاشۍ گیوەیۍ):
* کڵاش پاپۊشێ هامنیەن، پەی وشکانییەن، بە تەڕبییەی خرابیۊن (لار و گېڕ) مەبۊن، گەر پارېزگاریش چەنە کریۊن، وەرگەو چن هامنێ مەگېرۊن، گەر گیۋاو باری چېرەکەشەرە سافتەر و پتەوتەربۊن.
* هەر دوە تاکەکە چوون یەکېنۍ، گەر تاکەوتاک کریان، گرفت نییەن، بەیناو بەین گەر تاکەوتاک بکریانە، خاستەرەن.
کڵاش پاپۊشێ فېنکەن، قاچ بوە نمەکەرۊن، پا بە تەختی مەنریۊرە، گرفتو تووشبییەی فەقەراتی کەم کەرۊوە، ڕۆتش گورج و گۊڵەن.
* کڵاشی قەڵتاخ، پېسەنە قۊنەرا، سەرو چېرە لاسېقیۆ، یام قەڵتاخیۆ چنیان.
2. جە پەژمی (مەرەز)ی، چۊخەڕانک وەش کریۊن، پەژمەکە ڕېسیۊ، تاکو باریکتەر بۊ، چۊخەڕانکەکە جوانتەرەن، ڕەنگەی چەرمۍ و سیاوە و سوورەش هەنە، وەڵېنە پەژمەکە ڕېسیۊن، دمایی جۊڵا منیۊشۆو کۊتېش مڎۊ وەنە، چۊخەرانکو هۆرامانی زەریفەن، پېسە واچیان:
دەستی شکاوم بۆ پەژمەکانی
بۆ ڕانک و چۆخەی لای هۆرامانی
3. جە پەژم و مووی، جاجم، پۊپەشمین، مازڵۊخە، مۆجە، قالییە، بەڕۍ، نمەڎ، فەرەنجی، مېزەرە، گۊرەوۍ، پووزەوانۍ، دەسکېش، گڵېمە، وەرېسە، خورج و خەروار....هتر چنان و وەشکەران.
4. جە ئاسنی: خەنجەرە، کاردی، داسە، کرېڵ و قفڵ، تەوەرزین، ساج، سۊبە، ...هتر وەشکەران.
5. جە داری: قەڎو دارو (وەزۍ و تفۍ)، تەختۍ مارارە، پەی وەشکەرڎەی:
بەرە، پەنجەرە، دیمەکۍ پەی دلۍ دیواری، پنۍ، چەمچە، قاپ، شانە، ....هتر.
6. جە چڵو ئەرخەوانی و میکۊڵی (قوڵینە، تەیکە، نانەشانە، قەفەز، تەکەللە، چنگڵە، ..هتر) چنان. بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی، نویستەی: هیدایەت گوڵپی، فاڕای پەی سەرو زوانی هۆرامی: ئەسعەد ڕەشید.[1]