بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی
ئاماڎەکەرڎەی و هۊرئەوەگېڵنای: #ئەسعەد ڕەشید#
بەشۍ پەنجا و یەرەمە
هۆرامان جە بوارو کومەڵایەتینە:
بوارو کومەڵی، بوارێ گرنگەن جە ژیوای مروڤینە، کە چن لایەنێ جە ژیوای خەڵکەکەی ڕۊشنکەرۊوە.
چېگەنە، گەرەکمانە بە کوڵی ئیشارەت دەیمۍ بە چن لایەنێ ژیوای خەڵکو ناوچەو هۆرامانی:
-خېڵ و خېڵگەری:
ئەقڵیەتو خېڵگەری جە هۆرامان، لاوازەن، یام هەر نېیەن، هۆرامییەکۍ دۆر و پەشت و خېڵ و سەرخېڵینە گلېرۍ نەبیېنێ، ئەقڵی خېڵگەریشان ماڕان، ئانەیچ مەگېڵۊوە پەی:
-کاریگەری ئایینو زەردەشتی و ئیسلامی، ئایینە ئاسمانیەکۍ پەیامشان داڎوەری کومەڵین، بەڼایەتی پەی خوڎای تاک و تەنیای، دوور جە بەڼایەتی پەی خەڵکە دەسەڵاتدارەکا، دەرەبەگ و سەروک خېڵەکا، دماتەر پەروەردەکەرڎەی خەڵکەکەی پەی ژیوایێ ئاشتیانەی، کە هیچ کەس بە ناهەق مافو براکەیش نەوەرۊن. دیسان مەدرەسە دینیەکۍ تەریقەتو نەقشبەڼی جە هۆرامان، ڕاو سوفیگەریشان نیشانەو خەڵکی دێنە، پەی پاککەرڎەیۆ دەرونیشان، کە سەرەنجام تاکێ تەندرووسی بە خزمەت درووس بۊن کە بېژگە خوڎای، پەشتی بە کەسی نمەبەسۊن.
-خەڵکو هۆرامانی، فرە زوو وازشان جە ژیوای کوچەری ئاردەن و نیشتەجایۍ بیېنۍ، گرڎکەسێ پەی وېش بېیەن بە خاوەنو باخ و مڵک و ماڵ و وېش، ئینەیچ مەڵامەتێ بېیەن پەی ئانەی خەڵکەکە خەریکو ژیوای وېش و خانەواڎەکەیش بۊن، خزمەتکاری پەی هیچ کەسێ، خېڵێ نەکەرۊن، ئیتر خېڵ و خېڵگەری لاواز بییەن.
خەریک بییەی خەڵکی بە هەرمان و کارو ڕوانەیش، باخڎاری و کشتیاری و ئاژەڵداری، یانی دوورکەوتەیۆش جە گرفت و جەنگ و جەڵەبەی.
-ژیرلۍ مەرۍ، ئەنجومەنەکۍ، خانەقاکۍ، وانگاکۍ، هەم پەی ڕۊشنکەرڎەیۆ ویر و ئاوەزو خەڵکی، هەم پەی چارەو گرفتکاشا، تاکۍ هۆرامیشان جە بەڼایەتی خېڵی و عەشرەتی دوور وستەنۆ.
هوزگەری جە ناوچەکانو تەرو کوردەسانینە هەن، چن دەگێوە دلۍ یەک هوزینە گلېرۍ مەباوەو پابەڼېنۍ بە کوت و بەڼ و ئا هوزەیۆ، بەڵام جە هۆرامان هەر دەگێوە ئەنجومەنێ، یام چن ڕیش چەرمێ وېش هەنېش، کە پەی چارەو گرفتەکا مېیانیشان، پەرسوڕاشان پەنەکەران.
چن تیرێ جە هۆرامان، وەڵێ بیېنێ پیلاو پۆلارە، پەی یاگەکاو تەرو کوردەسانی، پەی نموونەی تیرەو ئاغەلەرا تەوېڵۍ، دمای شېخ عثمان سیراجەدینی، نەوەکېش بڵاوەشان کەرڎەن پەی ئیرشادی و یاونای زانست و زانیاری بە ناوچەکانو تەرو کوردەسانی. چن دەگاو ناوچێنە نیشتەجایۍ بیېنۍ، پېسە (بېیارۍ، باخەکۊن، گوڵپ، بیاوېڵە، ئەحمەڎئاوا، هەڵەبجە، سلېمانی، خانەقین، هەولېر، بەغڎا، سنە، دوڕۊ، بانە، جوانڕۊ، خانەگا، وەڵاتەکاو سوریا، تورکیا).
فرەو جاری هەڵێوە کریۊن دلۍ خەڵکینە، پی تەرزە:
بە هۆرامیێ ماچان چ عەشرەتێنی؟ سەر بە چ خېڵێنی؟، یام ماچان عەشرەتو هۆرامی.
هۆرامی نە عەشرەتەن، نە خېڵەن، بەڵکوم میللەتەن، پېسە سورانی و کرمانجی و لۊڕی و کەلهوڕی، زوانش جیان، بەشێن جە زوانو گورانی.
-پېکئاماو خەڵکو هۆرامانی:
خەلکو هۆرامانی پېکئامان جە:
-بەگ یام ئاغا:
بەگزاڎەکۍ هۆرامانی فەرمانداری هۆرامانیشان کەرڎەن، چونکوم خاوەن دەسەڵاتۍ بیېنۍ، گۆرەییشا ئەرمانان ملو خەڵکیرە، ملو چین و تۊکا کومەڵیرە، بەڵام دمای نەمەنەی دەسەڵاتیشان و هۊشیار بییەیۆ خەڵکی، ئاڎیچۍ وەستېرە پەی ئاستو خەڵکەکەی. دەسەڵاتو بەگزاڎەکا یاوان بە پلەو (سان) و (خان)ی.
-پیر یام شېخ:
پیر و شېخەکۍ، خەریکۍ ئیرشادی و خوڎاپەرەسی و یاونای عیلم و ماریفەتی بیېنۍ جە فرەو سەرزەمینو کوردەوارینە، شېخەکۍ هۆرامانی چا بوارەنە پلێوە باڵاشان بېیەن، پەوکەی دلۍ خەڵکی و کۊمەڵینە، یاگێ بەرزەشان بیېنە، یاگۍ حورمەتی بیېنۍ. شېخەکۍ هۆرامانی جە لاو دەسەڵاتدارەکایچۆ حورمەتشان گېریان، پەی مەشوورەتی و هەم جە چارەو گرفتکانە پەرس و ڕاشان پەنە کەردېنۍ.
مەڵڵێ یام زانێ:
مەڵڵێ و زانێکۍ جە هۆرامان، خاوەن زانست و ماریفەت بیېنۍ، خەڵکشان فېر کەرڎەن، دلۍ مەدرەسە دینیەکانە تەلەبۍ و فەقیېشا یاونێنۍ پەنە، پەی گرفتەکاشا و داواکاریەکاشا پەرسوڕاشان پەنە کەردېنۍ. هۆرامان چڼەها مەڵڵێ ئایینیېش چەنە هۊرکەوتېنۍ کە جە تەمامو کوردەسانینە، یاگە دەسشان دیارەن.
-سەیېڎ:
سەیېڎەکۍ هۆرامانی، وەرو وەڵینەو خانەوادەیشان، دلۍ خەڵکینە ڕېز و حورمەتێ فرەشان بېیەن و هەن، فرېشان بیېنۍ بە مەڵڵێ و زانێ ئەشناسیێ.
ئی چوار تۊ کۊمەڵیە (بەگ و شېخ و سەیېڎ و مەڵڵا) جە ڕیزو وەردەمو کومەڵینە نیشتېنېرە، هەرچن بە ژمارە کەمېنۍ، بە ڵام دۆرو هەژموونشان دلۍ خەڵکینە دیار بېیەن، ژەن و ژەن واستەی فرەتەر دلۍ وېشانە بییەن، بە کەمیچ چەنی خەڵکە عامیەکەی. بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی، نویستەی: هیدایەت گوڵپی، فاڕای پەی سەرو زوانی هۆرامی: ئەسعەد ڕەشید.[1]