بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی
ئاماڎەکەرڎەی و هۊرئەوەگېڵنای: #ئەسعەد ڕەشید#
بەشۍ حەفتا و ششەمە
15. هەسسو هۆرامیبییەی:
هۆرامییەکۍ دلۍ وېشانە، هەسسێ ناوچەیی و زوانیی فرە گەرم و گوڕشان هەن، گېرە شانازیچش پۆوە کەران، چ خوڼەوارشان، چ بۍ سەوادشان، بەڵام هەسسێ پاک و بېگەرد، دوور جە گرڎ دەمارگیرییێ بېفەڕی.
کاتێ هۆرامییەکۍ باس جە جوانیەکا هۆرامانی کەران، دلۍ شېعرەکاشانە، دلۍ گۊرانی و سیاوچەمانەکاشانە، کاتو واتەو گوشگېرتەی مېیانو وېشانەو خەڵکی تەرینە، کاتێ شانازی کەران بە زوانەکەیشاوە، کاتێ کە وینمۍ هۆرامییەکۍ پارېزگاری جە باوە وەڵینەکاشا کەران، بەرمەگنۊ تاکو چن ئا هەسسەشا پەی هۆرامانی هەن.
هۆرامیۍ گەر بەراشان پەی وەشتەرین و ڕەنگینتەرین یاگو دنیێ، گەر تەمامو پەنەۋازیەکاشان پەی فەراهەم بکەران، گەر یاوان بە چڵەپۊپەو وەشی، هەر خېیاڵشان ئینا لاو هۆرامانییۆ، هەر گۊرانیۍ ماچان ملوو باڵاو هۆرامانیرە.
ئا باو و ئاداب و نەریتۍ کە جە باوانیشاوە پەیشان مەنېنێ، بە ڕاسۍ و پاکۍ و شیرینېشان مەزانا، پاڕەویشان کەران، وۍ لادای چەنەشان بە تاوان و ناپاکی مزانان، هەرگیز جە وېشان نمەفاڕیان، دەسگېرتەی پۊشاوە بە ڕەسەنایەتی و وەفاڎاری تەماشەکەران و بە ئەرکو سەرو شانەو وېشان مەزانان.
هۆرامییەکۍ، هەرپېسە نیشتیمانەکەیشا بە جوان و زەریف و ڕەنگین مزانان، هەرپاسەیچ زوانەکەیشا بە دوڵەمەڼ و ناسک و پەڕ واچەو سەربەۋۍ مەوینان، شانازیش پۆوەکەران، هەمیشە پارېزگاریش چەنەکەران و نمازان ویرشان بشۊۋە، گەر تەمامو زوانەکا دنیێ بزانان، بە بۍ هاگا مەیاوە سەرو زوانەکەو وېشانو واتەو گۊشگېرتەیش پەنەکەران، جە هەر یاگێنە، یام کۊنیشتێنە گەر دوۍ هۆرامیۍ بگنا یۊترینی، بەبۍ مدرای زوانەکەیشان فاڕان و بە هۆرامی واتەو گۊشگېرتەی کەران، ئانەیچ ئا نەستە قووڵەیە بەرمەوزۊ کە دلۍ ناخو گرڎ تاکێ هۆرامینە هەن.
مەر بە مەڵامەتو زیندەگی، یام بەهانێوە پەسەڼۍ، ئڼا هۆرامییەکۍ هەرگیز هۆرامانی جیانمازان، نەک هەر ئانە، بەڵکوم دوورکەوتەیۆ جە هۆرامانی بە تاوان مزانان، خۊ ئانە وازئاردەی جە زوانەکەیشان تاکو ڕادەو حەرامییەن، گەر دوۍ هۆرامیۍ مېیانو وېشانە بە زوانێ غەیرەی واتەو گۊشگېرتەی کەران، هۆرامییەکۍ تەرۍ بە چەمێ تەر تەماشەشان کەران، یەکسەر ئا ئیدیۊمەیە ماچاوە کە باوەن (هەرە کەوە لوا بەغڎا، بی بە هەسەرە)، یام (ڕواسە ۋڵەو وېشەنە هۊرگېڵاوە، گەڕە بییە).
جە بەرو هۆرامانیۆ هەس بە غەریبی مەکەران، هەر پەوکەی پەی گولانەتەرین فرسەتی گېڵان بگېڵاوە پەی هۆرامانی. نموونەو هەرە بەرزو (مەڵڵا حەسەنو دزڵیۍ) دیارەن، کە کاتێ جە زانکۊ ئەزهەری خەریکو دەرسە شەرعیەکا بۍ، کە کاتێ جە شارو بەغڎای خۊڵکەی شاهانېشا کەرد کە پېسە موفتی دەسبەکاربۊن، بەڵام ئاڎ نەتاواش جە کوتوبەڼو خېیاڵەکا هۆرامانی، جە ڕەنگینی باخەکاش، بەرزی کەشەکاش، سافی شەماڵەکەیش، سازگاری ئاوەکېش، وېش ڕزگارکەرۊن، هەر پەوکەی وازش جە غەریبی ئاردو گېڵاوە پەی ماواو وېش.
16. ئەدەبییاتو هۆرامیی:
پېسە مەزانمۍ سەرچەمەو ئەدەبیاتی، یام هونەری، تەنیا عەشق و ژاندارین (معانات)، چوونکوم هیچ چېوێ تەر بېجگە عەشقی و ژانداری نمەتاوان دڵ کەران بە سەماوەرەی جۊشدریێ و دەروون کەران بە تەنوورەی گڕدارە، دەربازەو ۋیری واڵاکەران و مەلو خیاڵی پەروازکەران و هانەو سوزێ هەرەقەتینی تەقنان.
ئەر عاشق نەبان یەکسەر مەڵڵا و شېخ
فتوا بۊ سەیدی سەربڕان بە تېخ
هۆرامیۍ بە ماناو واچۍ (عەشق)ی، ئەویندارېنۍ، عاشقۍ خوڎاوەندی (سبحانە) و یەکتاپەرەسینۍ، عاشقۍ ژیوایێ پاکو مەردانەینۍ، عاشقۍ ڕەفتاری جوانی و باوە خاسەکانۍ، عاشقۍ ئاسمانی سافی و ژیوگای قەشەنگینۍ، عاشقۍ ئاو وهەوای و چۊڕەو ۋەرۋاۋا و هاژەو تاڤگەی و گرمەو دەرەی و قوڵپەو هانە تەقایاو قاسپەو ژەرەژاو پېقەو کەڵە کۊییا و باڕەو باعەو ئاژەڵا و لوولۍ شوانا و جریوەو بوڵبوڵا و ...هتر، عاشقۍ هامسەرێ زەریفۍ و دامنەپاکۍ و بە ئەمەکېنۍ، کە ژیوای وېشان چەنیشان گوزەرنان.
ئەر مەجاز نەبۊ حەقیقەت نمەبۊ
حەقیقەت بۍ مەجاز تەحقیق نمەبۊ.
هۆرامی زاڎەو ژاندارین، شۊت ۋاردەو ئەڎاو ژاندارین، زیاتەریچ وەڵۍ سەڎەو ویسی، ژیوای جە ناوچێ سەختی کەشاوی سەردەنە، بە گاۋە یام زەنگەن و بېڵە هیتەش کەردېنەو زەمینش کاڵان، کیاریش کەردېنە، نەمامېش نیێنۍ و چن ساڵێ خزمەتش کەردېنۍ تا یاوێنۍ بەرهەم، دماییچ تەرزەی کۋێنۍ، یام سەردای بەردېنۍ، یام بەڵاو ئافاتێشان پەی یاوان بەرەکەش دلېنە بەردېنۍ، دیسان کۊڵ کېشتەی و کارەوان کەرڎەی، ئاژەڵ و پەلەوەر ۋێکەرڎەی، یانە وەشکەرڎەی بە تەۋەنی و هەڕە جە یاگێ سەختەنە، درەۋە و گیۋاو کەندەی و پاشەکەوت کەرڎەیش پەی زمسانی، کڵاش چنیەی، شەنیەری کەرڎەی، قاڵی چنیەی و لەتەرە ڕېستەی، ۋەهارېنە چنیەیۆ تفا، هامنۍ و پایېزېنە چنیەیۆ و ۋشککەرڎەیۆ بەرهەمو باخی و مېوە دەیما، کېشتەی دەرزەنە هېزما، دەیەها کارۍ تەرۍ تاقەت پرووکنۍ، مەشۊم چېش چینەیە زیاتەر ژاندارتەر بۊن، گەر ئېنە ژانداری نەبۊن، مەشۊم چەنین بۊن.
بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی، نویستەی: هیدایەت گوڵپی، فاڕای پەی سەرو زوانی هۆرامی: ئەسعەد ڕەشید.[1]