کلیسا و صومعە سنت مەتی، یکی از مهم ترین جاذبه های گردشگری آیینی و تاریخی اقلیم #کردستان#، کلیسا و صومعه سنت متی است، این معبد باستانی در کوه مقلوب در غرب #اربیل# و شمال شهر موصل واقع شده است، همچنین یکی از محبوب ترین مقاصد گردشگری در کردستان و عراق است.
این کلیسا متعلق به اسقف ارتدکس سریانی است کە در قرن چهارم پس از میلاد توسط سنت متی سریانی مهربان تأسیس شد، بعدها هزاران راهبه و روحانی به او پیوستند.
این معبد سنت متی مهربان نام دارد، که در پایان قرن چهارم میلادی توسط سنت متی، با کمک پادشاه ئاشووری، سنحاریب ساخته شد. در ساختمان این کلیسا، فواره، سالن غذاخوری و محل مخصوص اقامت روحانیون و راهبەها ساخته شده است، اطراف معبد را دیواری ضخیم از سنگی عظیم احاطه کرده است.
در سال 480 غارت شدە است و به آتش کشیده شدە و کلیه وسایل و اثاثیه کلیسا، مخصوصا کتابخانەی عظیمش اش زغال شد. اواخر قرن ششم و هفتم به دلیل شهرت موسسه و کتابخانه غنی آن به یک مرکز مهم در کلیسای شرقی تبدیل شده است، این زیارتگاه نیز یکی از اماکن مقدس مسیحیان به شمار می رود و سالانه هزاران مسیحی از کردستان و عراق برای گردشگری و مراسم مذهبی از آن دیدن می کنند. معماری کلیسا در برخی جاها از معماری رومی پیروی می کند و در برخی جاها معماری آشوری به نظر می رسد، این به ما نشان می دهد که که این معبد چندین بار بازسازی شده است. دیوارها ضخیم و از سنگ های بزرگ ساخته شده اند که نوعی تکنیک معماری رومی است.[1]