پەرتووکخانە پەرتووکخانە
گەڕان

کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!


بژاردەی گەڕان





گەڕانی ورد      کیبۆرد


گەڕان
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆمارکردنی بابەت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
ئامرازەکان
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
زمانەکان
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
هەژماری من
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
گەڕان تۆمارکردنی بابەت ئامرازەکان زمانەکان هەژماری من
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 دەربارە
 بابەت بەهەڵکەوت
 چالاکییەکانی ڕۆژی
 ڕێساکانی بەکارهێنان
 ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
 بیروڕاکانتان
 دڵخوازەکان
 کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
 چالاکییەکان - کوردیپێدیا
 یارمەتی
بابەتی نوێ
ژیاننامە
توانا محەمەد نەجم عەلی
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
سالار فەتاح قادر
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
ئاسۆ ڕەسوڵ محەمەد
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
پێشڕەو حەمەجان عەزیز
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
سۆما حەمە عەلی یار ئەحمەد
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
عەبدولڕەزاق محەمەد ئەحمەد
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
شیمال ئەحمەد ئیسماعیل
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
سادق خەلیل عەبدولعەزیز
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
شڤان عادل مستەفا
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
بەفرین ئەحمەد عەبدوڵڵا
31-10-2024
کشمیر کەریم
ئامار
بابەت
  529,507
وێنە
  111,000
پەرتووک PDF
  20,354
فایلی پەیوەندیدار
  105,479
ڤیدیۆ
  1,574
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
294,664
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,587
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,151
عربي - Arabic 
31,280
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
19,112
فارسی - Farsi 
10,469
English - English 
7,671
Türkçe - Turkish 
3,675
Deutsch - German 
1,785
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
115,049
ژیاننامە 
26,468
پەرتووکخانە 
25,826
کورتەباس 
18,604
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
14,865
پەند 
13,755
شوێنەکان 
12,004
شەهیدان 
11,923
کۆمەڵکوژی 
10,919
هۆنراوە 
10,461
بەڵگەنامەکان 
8,354
وێنە و پێناس 
7,384
ئامار و ڕاپرسی 
4,627
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,434
ڤیدیۆ 
1,474
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,461
پۆلێننەکراو 
990
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
823
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
777
کارە هونەرییەکان 
766
شوێنەوار و کۆنینە 
637
فەرمانگەکان  
537
گیانلەبەرانی کوردستان 
277
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
188
نەخشەکان 
185
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
94
زانستە سروشتییەکان 
80
خواردنی کوردی 
80
دۆزی ژن 
55
مۆزەخانە 
50
یارییە کوردەوارییەکان 
39
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
28
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
324
PDF 
31,627
MP4 
2,599
IMG 
203,659
∑   تێکڕا 
238,209
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
شەهیدان
موسا سنایپەر - موسا قەناس
ژیاننامە
ژیندا کانجۆ
ژیاننامە
پەیمان یوسفی
ژیاننامە
سدیق عوسمان محۆ
کورتەباس
قەزای تەقتەق لە نێوان داواک...
Средневековый курдский историк ибн Хордадбех
کوردیپێدیا، زانیارییەکانی هێندە ئاسان کردووە! بەهۆی مۆبایڵەکانتانەوە زۆرتر لە نیو ملیۆن تۆمار لە گیرفانتاندایە!
پۆل: کورتەباس | زمانی بابەت: Pусский - Russian
بەشکردن
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish1
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)0
English - English0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0

Средневековый курдский историк ибн Хордадбех

Средневековый курдский историк ибн Хордадбех
Средневековый курдский историк ибн Хордадбех (820 —890/912)
Лятиф Маммад

Абу-л-Касим Убайдаллах ибн Абдаллах ибн Хордадбех (Хордадбех — искаженное с курдского Xoda berx, что означает «Божий агнец»)[1], уроженец Хорасана. Его нисба «ал-фарси» также указывает, что его род были выходцами из Фарса, что косвенно может указать на их родственные отношения с курдской династией Сасанидов, представители которых в ходе арабского завоевания вынуждены были укрыться в окраинах бывшей империи Сасанидов.
[1]В арабоязычной литературе Хордадбех пишется как Хурдазбих, через заль, хотя правильнее было бы писать как Xoda berx (Хода барх). И. Крачковский (IV, 147) со ссылкой на Барбье де Мейнара и А. А. Фреймана разъясняет этимологию этого имени как «лучшее» или «дар солнца прекрасный» – явно ошибочный перевод. Другие исследователи также ошибочно предполагают, что имя деда историка Хордадбеха связано с названием третьего месяца зороастрийского. календаря или с днем «Хурдаз» — названием шестого дня каждого месяца. арабоязычнои литературе его имя пишется как Хурдазбих, через заль. Принимая это во внимание, мы все же оставляем общепринятую в научной литературе форму Хордадбех.
Ибн Хордадбеха, сам вызодец из области Фарса, оставил нам ценные сведения о местах проживания курдских племен в Фарсе — их всего 5: Истахр, Сабур, Ардашир Хурра, Дарабаджирд, Аррадджан и Фаса[1].
В Фарсе — четыре зуммы[2]курдов.
Из них Зумм ал-Хасан бен Джилуйа — его называют ал-Базанджан[3] (в 14 ф.[4] от Шираза). Ибн ал-Факих (V, 203) именует его раиса Хусайном ибн Джилавайхом. По ал-Истахри (113) и ал-Мукалдаси (447), этот зумм в их время был известен как «зумм Шахрийара». По своему местоположению совпадает с совр. Бадинджаном южнее Шираза.
Зумм Ардама бен Джуванаха — расположенный в 26 ф. от Шираза. У Ибн ал-факиха (V, 203) отсутствует название этого зумма. По ал-Истахри, зумм Джилувайха был известен как ар-Рамиджан. Эта область находилась между ал-Байдой, Исфаханом, Хузистаном и Сабуром.
Зумм ал-Касима ибн Шахрабараза, называемый ал-Курийан. Этот [зумм] в 50 ф. от Шираза. У ал-Истахри и у ал-Мукаддаси — ал-Карийан; согласно им раисом этого зумма, расположенного на территории области Ардашир Хурра, был Ахмад б. ал-Хасан. По местоположению вероятна его тожественность с Курдийаном, расположенным между Найризом и Фасой.
Зумм ал-Хасана ибн Салиха, называют его ас-Суран, он расположен в 7 ф. от Шираза, который территориально относился к Ардашир Хурра[5].
Некоторые источники Дед Хордадбеха, в честь которого его и назвали, был представителем знатного курдского феодального рода и пользовался репутацией человека влиятельного. Его сын и отец Хордадбеха — Абдаллах прославился своей храбростью, в 201—203 (816—819) гг. занимал высокую должность правителя Табаристана. Абдаллаха ибн Хордадбех был не только смелым воином, чью доблесть воспевали поэты, но и всесторонне образованным человеком.
Согласно средневекового курдского историка Ат-Табари, в 201 (816—817) г. Абдаллах ибн Хордадбех, правитель Табаристана, завоевал принадлежащие Дейлему Лариз и Ширриз и «присоединил их к землям ислама». Он же покорил горную часть Табаристана и изгнал оттуда выступившего против халифата Шахрийара, сына Шарвина (Табари, III, 1101).
Любовь к музыке сблизила его с Исхаком ал-Мосули, который впоследствии стал учителем его сына Убайдаллаха и дал ему хорошее музыкальное образование. Плодами этих знаний стали не дошедшие до нас его работы по музыковедению, упомянутые в «Фихристе» (Ибн ан-Надим, «Фихристе», 149).
Согласно его первого биографа Ибн ан-Надим, Хордадбех исповедовал зороастризм (Ибн ан-Надим. Фихрист, 149) и при содействии одного из знатных лиц из рода Бармакидов (араб. برامكة‎‎, перс. برمکیان‎) — род, из которого произошли первые курдские министры Арабского Халифата, — принял ислам. Исследователи предполагают, что Ибн Хордадбех родился в начале третьего века хиджры (ок. 820 г.). Его нисба ал-Хорасани («хорасанец»), упомянутая турецким географом и библиографом Мустафа Абдуллах (известный под прозвищем Кятиб Челеби, а еще больше под Хаджи Халифа (1609-1657)[6], указывает на то, что он был родом из Хорасана, позже переселившимся в Фарс, так как его вторая нисба, по магрибинскому историку Абд ал-Вахидом ал-Марракуши[7] — «ал-Фариси».
Ибн Хордадбех получил всестороннее и блестящее для своего времени образование и был обладателем энциклопедических знаний и человеком широкого кругозора, о которых можно судить по названиям не дошедших до нас сочинений автора. Принадлежность к знатному военно-дворянскому сословию, высокое положение, занимаемое его родом в Халифате, высокое образование и знание языков открыли путь к его карьерному росту и Ибн Хордадбех был назначен на немаловажную для своего времени должность — чин начальника почты в провинции Джибал[8]. По Ибн ан-Надим, эта должность называлась сахиб ал-барид ва-л-хабар[9] («начальник почты и осведомления»). Судя по сведениям источников, начальники почт разных областей халифата подчинялись главе почтового ведомства (сахиб диван ал-барид), который на основе их докладных составлял записку для халифа.
В первую очередь Ибн Хордадбех своим назначением на это ответственную должность был обязан принадлежностью к высшему курдскому знатному феодальному роду, знанию курдского языка и блестящему образованию.
Джибал — с курдского çî (джи) — «место», bal — «высокое», то есть «Возвышенность», «Высокогорье», «Нагорье»). Средневековые арабские источники под «Джибал» (историческая «Аратта» шумерских источников, «Нагорье», «Горная страна») подразумевали ныне соответствующие Восточной (иранской) и Южной (иракской) части Курдистана и некоторые примыкающие к ней территории.
Джибал исторически всегда была заселена мидийцами-курдами. Ассирийские источники упоминают о «владыках поселений», или же о «горных владыках поселений страны могучих мидиян» в районе гор Демавенда. Согласно надписи Асархаддона (680 – 669 гг. до н.э.): «Ассирийские войска совершили поход на «страну далеких мидян», на краю соленой пустыни (Дешт – и – Кевир) у горы Бикни (Демавенда), в область Патуш’арра (курдский Патишхвар, недалеко от Хамадана – Экбатаны, столица Мидии – Л.М.)… При этом были захвачены двое «владык поселений»[10]. Почти тысячелетие спустя, после упомянутых Геродотом (1,101) одного из шести мидийских племен магов мы встречаем название этого племени «маг» в названии рода Висемаганов из Демавенда (Dumbavond Wisémagan) в среднеперсидском сочинении, относящемся к VI веку, где говорится о семи горных владыках (родах): Висемаган из Демавенда, Нихаган, Весутун, Денаваран, Масруган, Балоджан и Маринджан. «Это и были (те), которые получили от Аждахака горы во владение»[11]. Очевидно, что речь идет о тех же «горных владыках поселений» ассирийских источников — мидийских вождях. Персидские и армянские источники под «Аждахак» однозначно подразумевали мидийского царя Астиага, а Мидию знали как «Марастан», то есть «Страна маров», в свою очередь видя в марах непосредственно самих курдов. Джибаля, между Шахрезур и Сухраварда. В древности область Шахразур — букв. «царская область», представлял собой горную область между Эрбилем (столицей нынешнего Иракского Курдистана) и Хамаданом (Экбатана, столица Мидии). Согласно Абд Ар-Рашид ал-Бакуви, Сухравард — городок в ал-Джибале, близ Занджана[12]. Из этого городка был выдающийся средневековый курдский суфийский философ XII в. (его известный трактат — «Акаид ал-хукама» «Воззрения философов») и основатель и шейх ОРДЕНА «ИШРАКИЙЙА» Шихаб ад-Дин Абу-л-Футух Йахйя Сухраварди (1183-1191)[13]. Его ученик, известный курдский философ Шамс ад-Дин Мухаммад Шахразури (?-1250) в своей книге перечисляет 45 произведений, принадлежащих Сухраварди и подчеркивает широту его поэтического таланта и изящество его сочинений в области стихосложения.
Древняя карта о курдских поселениях, составленная великим курдским путешественником и географом Ибн Хаукаль (Ibn Hawqal) во второй половине X века. Выделенные на карте зеленым цветом левее дороги Хамадан — Рей территории Ибн Хаукаль указал, как: «Летовья и зимовки курдов».
Проход через населенный независимый курдскими племенами Джибал (Царская дорога» из Истахра в Ктесифон проходил через весь Джибал-Курдистан) всегда был проблематичным для царей ассирйских, династии Ахаменидских, войск Александра Македонского и Селевкидов. Поэтому для безопасного прохода следовало заранее договариваться этими племенами.
Примечательно, что укрепляя власть на отвоеванных у селевкидов землях, второй по списку царь из династии Сасанидов, Шапур I (241—272) в 266 г. основал столицу своей империи «Бишапур» (названную в свою честь) на месте компактного проживания курдов — в Эламе (позднее столица переместилась в Ктесифон), что на перекрестке древней дороги через Джибаль, соединяющей Истахр и Ктесифон — между Персией и Эламом. Если бы населяющие эти территории курды не были лояльными и родственными сасанидам, то об строительстве города на таком опасном участке даже и речи не было бы. С другой стороны, столица с его не сметной царской казной был под надежной охраной., но город «Бишапур» (Bishâpûr) сохранял значение вплоть до арабского завоевания в VII веке, а жители в нем оставались до X века.
Поэтому, чтобы своим авторитетом повлиять на курдские племена и обеспечить безопасность халифа при передвижении по не признающих власть халифов курдским территориям.
На это указывает и Кудама ибн Джафар (начало Х в.), который так описывает обязанности начальника почтового ведомства (дивана): «Начальнику (сахибу) этого дивана надобно иметь все [для осведомления] и чтобы ему не приходилось обращаться к другим, и если его спросит халиф, когда ему надо будет отправляться [куда-либо] и послать войско по интересующему делу, или в других случаях, для которых необходимо знание дорог, что бы все это у него было готово и точно закреплено и ему не пришлось бы взяться за дело и узнавать о нем»[14].
Следует также заметить, что ал-Мукаддаси именно для этого-периода называет Ибн Хордадбеха везиром: «Он был везиром халифа и имел полный доступ к научной сокровищнице эмира верующих»[15].
Ибн Хордадбех к середине 40-х годов IX (в период правления халифа ал-Васика (842—847) дослужился до должности начальника почтового ведомства в Джибале и в силу своей служебной обязанности имел доступ в правительственные канцелярии, где хранились «разработанные маршруты» и т. п. еще со времен Омейядов[16].
Ибн Хордадбех, сам любитель науки, поэзии и знаток музыки, поддерживал связи просвещенными людьми своего периода и видимо, был в тесных родственных и дружеских отношениях со многими из них. Совсем не случайно, что учителем его сына был величайший курдский музыкант того времени Исхака Мосули.
Ибн Хордадбех, ученый-энциклопедист, судя по названиям работ, выступает уже не только как географ, но и как музыкант, филолог и историк.

Среди его известных трудов:
1. «Китаб ал-масалик ва-л-мамалик» («Книга путей и стран»);
2. «Китаб ал-адабу-с-сама'и» («Книга о культуре музыкального восприятия»)
3. «Китаб джамхарат ансаб ал-фурс ва-н-навакил» («Книга собрания генеалогий фарсцев («жителей фарса») и их колоний»), но ошибочно ученые переводят ее названия как «Книга собрания генеалогий персов и их колоний». Ибо историческая работа ибн Хордадбеха, судя по определению ал-Мас'уди, охватывала историю не только персов (фурс), но и всех неарабских народов (…«ахбар ал-умами ва ли мулукиха ва сайриха ал-а'аджим ва гайриха»)[17];
4. «Китаб ат-табахи» («Книга о кулинарии»);
5. «Китаб ал-лахв ва-л-малахи» («Книга увеселения и удовольствий»);
6. «Китаб аш-шараб» (Книга об [искусстве]питья»);
7. «Китаб ал-анва» («Книга об ориентации по звездам — ал-анва»);
8. «Китаб ан-нудама'и ва-л-джуласа'и» («Книга о собеседниках и приятелях»);
9. Упомянутая ал-Мас'уди и «не дошедшая до нас» большая историческая работа (а можеть и специально утаенная от курдов или уничтоженная работа). По сведениям ал-Мас'уди, названная работа Ибн Хордадбеха отличалась от других ей подобных глубоким исследованием истории «неарабских народов и жизнеописанием их правителей» (Мас'уди. Мурудж, I, 13).
10. «Китаб-и ахбар» («Книга известий»). На этот труд часто ссылается иранский историк Гардизи (XI в.) в своем сочинении «Зайн ал-Ахбар» («Украшение известий») (Бартольд, VIII, 24).
Точная дата смерти ибн Хордадбеха не известна, но исследователи предполагают, что он умер 890 или 912 г. Место смерти – предположительно Багдад.

[1]Ибн Хордадбех, ук.соч, с. 48.
[2]Зумма — «места [поселения] курдов».
[3]Базанджан, Базикан – название курдского племени.
[4]Фарсах — мера, длинны равная 5760 м.
[5]Ибн Хордадбех. Книга путей и стран. Китаб ал-масалик ва-л-мамалик. 28. Ибн Хордадбех. Книга путей и стран. М. 1986.
[6]Хаджи Халифа. «Фезлеке-и тарих». II, 423.
[7]См. Крачковский И. Ю. «Избранных сочинений». IV, с.346. 1925.
[8]«Фихрист», 43, 44, 149.
[9] Там же. «Фихрист», 43, 44, 149.
[10]Дьяконов И.М. История Мидии. С.261. Москва – Ленинград, 1956.
[11]Среднеперсидская эпиграфика Кавказской Албании (Дербент). Города Ирана. С. 59. Баку, 1994.
[12]Абд ар-рашид ал-Бакуви. Китаб талхис ал-асар ва'аджа'иб ал-малик ал-каххар. 74. М. 1971.
[13]Подробно о нем см. http://kubrawi.org/kniga.htm
[14]Ибн Хордадбех. Книга путей и стран. С.12. М. 1986
[15]Там же.
[16]Омейяды (661-750 гг.) — первая мусульманская династия халифов из рода омейя. Представители влиятельного и богатого клана в Мекке. Основателем этого клана был Абд Шамс, сын Абд Манафа, сыном которого был Омейя.
[17]Ибн Хордадбех. Книга путей и стран. С.15. М. 1986.
[1]

کوردیپێدیا بەرپرس نییە لە ناوەڕۆکی ئەم تۆمارە و خاوەنەکەی لێی بەرپرسیارە. کوردیپێدیا بە مەبەستی ئەرشیڤکردن تۆماری کردووە.
ئەم بابەتە بەزمانی (Pусский) نووسراوە، کلیک لە ئایکۆنی بکە بۆ کردنەوەی بابەتەکە بەو زمانەی کە پێی نووسراوە!
Этот пункт был написан в (Pусский) языке, нажмите на значок , чтобы открыть элемент на языке оригинала!
ئەم بابەتە 1,301 جار بینراوە
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
هاشتاگ
سەرچاوەکان
[1] ماڵپەڕ | Pусский | kurdist.com
فایلی پەیوەندیدار: 1
بابەتە پەیوەستکراوەکان: 1
زمانی بابەت: Pусский
ڕۆژی دەرچوون: 16-12-2012 (12 ساڵ)
پۆلێنی ناوەڕۆک: مێژوو
پۆلێنی ناوەڕۆک: دۆزی کورد
پۆلێنی ناوەڕۆک: جوگرافیا
جۆری دۆکومێنت: زمانی یەکەم
زمان - شێوەزار: ڕووسی
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
کوالیتیی بابەت: 99%
99%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( ڕاپەر عوسمان عوزێری )ەوە لە: 19-05-2022 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە لەلایەن: ( هاوڕێ باخەوان )ەوە لە: 19-05-2022 پێداچوونەوەی بۆکراوە و ئازادکراوە
ئەم بابەتە بۆ دواجار لەلایەن: ( هاوڕێ باخەوان )ەوە لە: 19-05-2022 باشترکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە بەپێی ستانداردەکانی کوردیپێدیا هێشتا ناتەواوە و پێویستیی بە داڕشتنەوەی بابەتی و زمانەوانیی زۆرتر هەیە!
ئەم بابەتە 1,301 جار بینراوە
فایلی پەیوەستکراو - ڤێرشن
جۆر ڤێرشن ناوی تۆمارکار
فایلی وێنە 1.0.124 KB 19-05-2022 ڕاپەر عوسمان عوزێریڕ.ع.ع.
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
شوێنەوار و کۆنینە
کۆشکی حەوش کوروو
ژیاننامە
سیدرا فازیل محەمەد
شوێنەوار و کۆنینە
پردی دیجلە
پەرتووکخانە
شیرین و خوسرەو؛ بە ڕێنووسی نوێ
وێنە و پێناس
گەنجێکی کوردی باشوری کوردستان شاری سلێمانی ساڵانی شەستەکانی سەدەی بیست
وێنە و پێناس
خانەقین ساڵی 1917
وێنە و پێناس
دوو کەسایەتیی لە شەقامی پیرەمێرد نزیک سەرای سلێمانی لە ڕۆژی 02-02-1972
پەرتووکخانە
زمانی ستانداردی کوردی
شوێنەوار و کۆنینە
پردی قەڵاتاسیان
پەرتووکخانە
شوێنەوارنامە - وەشانی 3
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
کورتەباس
قەزای تەقتەق لە نێوان داواکەی دەستەی تیشک و بەڵێنەکەی کۆسرەت ڕەسوڵ و بڕیارەکەی مەسرور بارزانییدا
ژیاننامە
بەسنە ئیدریس تەها
پەرتووکخانە
مێژووی وەرزش لە ڕواندز
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
ژیاننامە
پێشڕەو حەمەجان عەزیز
ژیاننامە
خەدیجە زەکەریا عومەر
ژیاننامە
بەفرین ئەحمەد عەبدوڵڵا
وێنە و پێناس
سمکۆی شکاک و مایکل جافەکەشفیلی لە ورمێ ساڵی 1916
ژیاننامە
عەبدولڕەزاق محەمەد ئەحمەد
وێنە و پێناس
دوو کەسایەتی شاری سلێمانی ساڵی 1974
کورتەباس
سنوری نێوان بەرکاری ناڕاستەوخۆ و ئاوەڵگوزارە لە زمانی کوردیدا
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )
پەرتووکخانە
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
ژیاننامە
سالار فەتاح قادر
کورتەباس
میتافۆر لە چێوەى زانستى زمانى دەماریی دا
ژیاننامە
سۆما حەمە عەلی یار ئەحمەد
پەرتووکخانە
کۆڵبەرنامە - وەشانی 2
ژیاننامە
توانا محەمەد نەجم عەلی
پەرتووکخانە
بونیادنانی بیری ڕەخنەیی بۆ تازە لاوانی پێشەنگ
کورتەباس
‏ژمارەی قوتابخانە کوردییەکانی ئەرمەنستان ساڵی 1929
کورتەباس
گیرەی ئادسۆن چییە؟
شوێنەوار و کۆنینە
زیندان سلێمان... شوێنی تەقوای زەردەشتییەکان
ژیاننامە
ئاسۆ ڕەسوڵ محەمەد
پەرتووکخانە
شیکردنەوەی وتار

ڕۆژەڤ
شەهیدان
موسا سنایپەر - موسا قەناس
08-02-2015
هاوڕێ باخەوان
موسا سنایپەر - موسا قەناس
ژیاننامە
ژیندا کانجۆ
06-05-2017
سەریاس ئەحمەد
ژیندا کانجۆ
ژیاننامە
پەیمان یوسفی
03-10-2023
شادی ئاکۆیی
پەیمان یوسفی
ژیاننامە
سدیق عوسمان محۆ
04-08-2024
هەژار کامەلا
سدیق عوسمان محۆ
کورتەباس
قەزای تەقتەق لە نێوان داواکەی دەستەی تیشک و بەڵێنەکەی کۆسرەت ڕەسوڵ و بڕیارەکەی مەسرور بارزانییدا
01-11-2024
ئاراس ئیلنجاغی
قەزای تەقتەق لە نێوان داواکەی دەستەی تیشک و بەڵێنەکەی کۆسرەت ڕەسوڵ و بڕیارەکەی مەسرور بارزانییدا
 چالاکییەکانی ڕۆژی
بابەتی نوێ
ژیاننامە
توانا محەمەد نەجم عەلی
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
سالار فەتاح قادر
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
ئاسۆ ڕەسوڵ محەمەد
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
پێشڕەو حەمەجان عەزیز
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
سۆما حەمە عەلی یار ئەحمەد
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
عەبدولڕەزاق محەمەد ئەحمەد
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
شیمال ئەحمەد ئیسماعیل
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
سادق خەلیل عەبدولعەزیز
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
شڤان عادل مستەفا
31-10-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
بەفرین ئەحمەد عەبدوڵڵا
31-10-2024
کشمیر کەریم
ئامار
بابەت
  529,507
وێنە
  111,000
پەرتووک PDF
  20,354
فایلی پەیوەندیدار
  105,479
ڤیدیۆ
  1,574
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
294,664
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,587
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,151
عربي - Arabic 
31,280
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
19,112
فارسی - Farsi 
10,469
English - English 
7,671
Türkçe - Turkish 
3,675
Deutsch - German 
1,785
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
115,049
ژیاننامە 
26,468
پەرتووکخانە 
25,826
کورتەباس 
18,604
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
14,865
پەند 
13,755
شوێنەکان 
12,004
شەهیدان 
11,923
کۆمەڵکوژی 
10,919
هۆنراوە 
10,461
بەڵگەنامەکان 
8,354
وێنە و پێناس 
7,384
ئامار و ڕاپرسی 
4,627
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,434
ڤیدیۆ 
1,474
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,461
پۆلێننەکراو 
990
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
823
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
777
کارە هونەرییەکان 
766
شوێنەوار و کۆنینە 
637
فەرمانگەکان  
537
گیانلەبەرانی کوردستان 
277
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
188
نەخشەکان 
185
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
94
زانستە سروشتییەکان 
80
خواردنی کوردی 
80
دۆزی ژن 
55
مۆزەخانە 
50
یارییە کوردەوارییەکان 
39
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
28
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
324
PDF 
31,627
MP4 
2,599
IMG 
203,659
∑   تێکڕا 
238,209
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
شوێنەوار و کۆنینە
کۆشکی حەوش کوروو
ژیاننامە
سیدرا فازیل محەمەد
شوێنەوار و کۆنینە
پردی دیجلە
پەرتووکخانە
شیرین و خوسرەو؛ بە ڕێنووسی نوێ
وێنە و پێناس
گەنجێکی کوردی باشوری کوردستان شاری سلێمانی ساڵانی شەستەکانی سەدەی بیست
وێنە و پێناس
خانەقین ساڵی 1917
وێنە و پێناس
دوو کەسایەتیی لە شەقامی پیرەمێرد نزیک سەرای سلێمانی لە ڕۆژی 02-02-1972
پەرتووکخانە
زمانی ستانداردی کوردی
شوێنەوار و کۆنینە
پردی قەڵاتاسیان
پەرتووکخانە
شوێنەوارنامە - وەشانی 3
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
کورتەباس
قەزای تەقتەق لە نێوان داواکەی دەستەی تیشک و بەڵێنەکەی کۆسرەت ڕەسوڵ و بڕیارەکەی مەسرور بارزانییدا
ژیاننامە
بەسنە ئیدریس تەها
پەرتووکخانە
مێژووی وەرزش لە ڕواندز
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
ژیاننامە
پێشڕەو حەمەجان عەزیز
ژیاننامە
خەدیجە زەکەریا عومەر
ژیاننامە
بەفرین ئەحمەد عەبدوڵڵا
وێنە و پێناس
سمکۆی شکاک و مایکل جافەکەشفیلی لە ورمێ ساڵی 1916
ژیاننامە
عەبدولڕەزاق محەمەد ئەحمەد
وێنە و پێناس
دوو کەسایەتی شاری سلێمانی ساڵی 1974
کورتەباس
سنوری نێوان بەرکاری ناڕاستەوخۆ و ئاوەڵگوزارە لە زمانی کوردیدا
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )
پەرتووکخانە
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
ژیاننامە
سالار فەتاح قادر
کورتەباس
میتافۆر لە چێوەى زانستى زمانى دەماریی دا
ژیاننامە
سۆما حەمە عەلی یار ئەحمەد
پەرتووکخانە
کۆڵبەرنامە - وەشانی 2
ژیاننامە
توانا محەمەد نەجم عەلی
پەرتووکخانە
بونیادنانی بیری ڕەخنەیی بۆ تازە لاوانی پێشەنگ
کورتەباس
‏ژمارەی قوتابخانە کوردییەکانی ئەرمەنستان ساڵی 1929
کورتەباس
گیرەی ئادسۆن چییە؟
شوێنەوار و کۆنینە
زیندان سلێمان... شوێنی تەقوای زەردەشتییەکان
ژیاننامە
ئاسۆ ڕەسوڵ محەمەد
پەرتووکخانە
شیکردنەوەی وتار

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 16
| پەیوەندی | CSS3 | HTML5

| کاتی ئافراندنی لاپەڕە: 0.469 چرکە!