پەرتووکخانە پەرتووکخانە
گەڕان

کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!


بژاردەی گەڕان





گەڕانی ورد      کیبۆرد


گەڕان
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆمارکردنی بابەت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
ئامرازەکان
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
زمانەکان
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
هەژماری من
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
گەڕان تۆمارکردنی بابەت ئامرازەکان زمانەکان هەژماری من
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 دەربارە
 بابەت بەهەڵکەوت
 چالاکییەکانی ڕۆژی
 ڕێساکانی بەکارهێنان
 ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
 بیروڕاکانتان
 دڵخوازەکان
 کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
 چالاکییەکان - کوردیپێدیا
 یارمەتی
بابەتی نوێ
ڤیدیۆ
دیمەنێکی شاری سلێمانی بە زیرەکی دەستکرد درووستکراوە نزیکەی 100 ساڵ پێش ئێستا 2024
06-07-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
پەرتووکخانە
یاداشتنامەی پزیشکێک لە کوردستان و ئەڵمانیا
06-07-2024
کشمیر کەریم
پەرتووکخانە
سێ شەو لە زیندانی بەعسیە فاشیستەکاندا لە عێراق
06-07-2024
کشمیر کەریم
پەرتووکخانە
دەنگی خاک؛ بەرگی دووەم
06-07-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
عەبدولڕەحمان فەرەج
06-07-2024
زریان سەرچناری
ڤیدیۆ
عەریف خدر، فۆتۆگرافەری بە دۆکۆمێنتکردنی ڕووداوەکانی شاری هەولێر
06-07-2024
زریان عەلی
پەرتووکخانە
کاریگەریە خراپەکانی پشتبەستن بە فاکتەری دەرەکی چوار ئەزموون لە مێژووی سیاسی کوردستاندا وەک نموونە
05-07-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
پەرتووکخانە
بالیسان؛ تۆماری مێژووی بیست ساڵەی بوون بە ناحیە 1998-2018
04-07-2024
کشمیر کەریم
کارە هونەرییەکان
گریان لە دووری باوک
04-07-2024
شادی ئاکۆیی
کارە هونەرییەکان
محەمەد خان لەگەڵ ئەحمەد خانی کوڕی
04-07-2024
شادی ئاکۆیی
ئامار
بابەت 520,942
وێنە 105,338
پەرتووک PDF 19,607
فایلی پەیوەندیدار 98,319
ڤیدیۆ 1,416
ژیاننامە
نەجیبە جەلیزادە
ژیاننامە
مەجید سلێمان
ژیاننامە
حەمە جەزا زەنگەنە
ژیاننامە
جافر حەمە ئەحمەد
ژیاننامە
ئەحمەد زەردەشت
Lozan Antlaşması’nın 100. yılında Türkler ve Kürdler-2
کوردیپێدیا، گەورەترین پڕۆژەی بەئەرشیڤکردنی زانیارییەکانمانە..
پۆل: کورتەباس | زمانی بابەت: Türkçe
بەشکردن
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
کوردیی ناوەڕاست0
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
عربي0
فارسی0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0

Lozan Antlaşması’nın 100. yılında Türkler ve Kürdler-2

Lozan Antlaşması’nın 100. yılında Türkler ve Kürdler-2
Lozan Antlaşması’nın 100. yılında Türkler ve Kürdler-2
Yazma ve Hazırlık: #Seîd Veroj#

Beş kısımdan ve toplam olarak 143 maddeden oluşan anlaşma metninin “Azınlık hakları” bölümünde, Kürdler için de bazı dil ve kültürel haklar aranabilir. Ancak Ankara Hükümeti Kürdleri azınlık olarak kabul etmediği için, sözkonusu hakların Kürdlere tanınmasını kabul etmemiş. Çünkü varılan anlaşma gereğince azınlık hakları Müslüman olmayanlar için geçerliydi. Fakat alt komisyon belgelerinde Müslüman azınlıklardan bahsedilirken, parantez içerisinde “Kürdler, Çerkezler ve Araplar” sıralanmaktadır. Antlaşmanın 39. maddesinin 4. paragrafında bahsedilen haklar ise Türkiye’de yerleşik olan herkesten bahsetmektedir: “Herhangi Türkiye tebaasının münasebatı hususiye ve ticariyede, gerek din, matbuat veya her nevi neşriyat hususunda ve gerek içtimaatı umumiyede herhangi bir lisanı serbestçe istimal etmesine karşı hiçbir kayit vaz’edilmeyecektir.”(1) paragrafından hareket ederek Kürd dilinin basın yayın alanında kullanılabileceği yorumu yapılmaktadır ve yapılabilir de. Ancak Lozan Antlaşması’nın imzalanmasından yaklaşık iki yıl sonra, 25 Eylül 1925 tarihinde hazırlanıp gizlice uygulamaya konulan Şark Islahat Planı’nda “Malatya, Elazığ, Diyarbekir, Bitlis, Van, Muş, Urfa, Ergani, Hozat, Erciş, Adilcevaz, Ahlat, Palu, Çarsancak, Çemişkezek, Ovacık, Hısnımansur, Besni, Arga, Hekimhan, Birecik, Çermik vilayet ve kaza merkezlerinde hükümet ve belediye dairelerinde ve diğer kuruluşlarda, okullarda, çarşı ve pazarlarda Türkçeden başka dil kullananlar hükümet ve belediyenin emirlerine aykırı davranmakla suçlanacak ve cezalandırılacaktır.”(2) Bu uygulamayla Kürd dilinin sözlü kullanımı dahi yasaklanmış, pazar yerlerinde görevlendirilen zaptiyeler Kürdçe konuşanları cezalandırmıştır. Ayrıca iç hukukun antlaşma maddelerine uygun olması gerekirken, Türk tarafının bu paragrafta kastedilen dillerin, “T.C. tarafından kabul edilen resmi diller” olarak iç hukuka bağlamasıyla, bu madde de Kürtlere uygulanamayacaktır. Böylece Lozan Antlaşması’nın imzalanmasıyla birlikte Kürdçenin konuşma dili olarak kullanılması yasaklandığı gibi basın-yayın alanında kullanımı da yasaklanmış ve bu yasak Cumhuriyet yönetimi boyunca uzun bir müddet devam etmiştir. Böylece Şark Islahat Planı vb. diğer plan ve uygulamalarla, BM Soykırım Sözleşmesi’nin 2b ve 2e maddelerindeki tanımlara göre, Kürdlere karşı zamana yayılmış “dilsel ve kültürel soykırım” politikası uygulanmıştır.
Türkiye’deki resmî ideoloji savunucularının daima dillendirdikleri, “Emperyalist güçler bölgede bir Kürdistan devleti kurmak istiyordu” iddiası temelsiz bir savdı. Yukarıda da belirtildiği gibi, emperyalist güçlerin böyle bir amacı ve politikası yoktu. Kemalist yönetim tarafından “Emperyalist güçler” söyleminin öne çıkartılmasının bir amacı da, bölgedeki işgal güçlerinin Müslüman olmadığını ve dolaysıyla Müslüman Arap ve Kürdleri bu güçlere karşı dini söylem üzerinden harekete geçirerek pazarlıkta elini güçlendirmek idi. Eğer Emperyalist güçler (İngiltere ve Fransa) bağımsız bir Kürdistan devletini kurmak isteseydi, kolaylıkla Güney Kürdistan’da veya Güneybatı Kürdistan’da bir Kürd devletini kurabilirdiler ancak değil bağımsız bir Kürdistan devleti, dünyanın hiçbir yerindeki sömürgelerinde yapmadıklarını Kürdistan’da yaptılar, Kürdler için otonomi dahi tanımadılar. Eğer İngiltere ve Fransa devletlerinin bir Kürdistan devleti kurma politikası olsaydı, Erzurum ve Sivas kongrelerinin gerçekleşmesi dahi mümkün olmayabilirdi. Aslında Mustafa Kemal bahsedilen bu emperyalist güçlerin bölgesel siyasetinde bağımsız bir Kürdistan devletinin olmadığını biliyordu. Bu nedenle Mustafa Kemal’in bütün çabası, yeni Irak devleti bünyesinde oluşma ihtimali olan bir otonom Kürdistan bölgesinin önüne geçebilmekti. Bu bağlamda İngiltere’yle sürünceme bırakılan Musul meselesi, Türk yönetimi açısından aslında petrol meselesi değildi, Kürdistan’ın o bölgesinin geleceği meselesi idi.
Sevr’i kaçırmış olan Kürdler, Lozan süreci başlamadan önce, Yunanların yenilgisiyle birlikte Ankara’nın Emperyalist İtilaf devletleriyle anlaşma sağladığını farkeder ve ihtiyatlı da olsa yeni bir toparlanma sürecini başlatırlar. Rus Konsolosu Pavloski’nin aktarımına göre: “Erzurum’daki Kürd Komitesi ile İstanbul Kürd Komitesi (Kürdistan Teali Cemiyeti) Nisan 1922’de ortak bir çatı altında birleşir”(3) ve bu iki grubun yanısıra diğer siyasi Kürd grupların katılımıyla da Cibranlı Halid Bey’in başkanı ve Yusuf Ziya Bey’in de yardımcısı olduğu Kürdistan İstiklal Komitesi (Azadî) adıyla yeni bir illegal örgüt kurulur. 1925’te Şeyh Said’in sahadaki liderliğini yaptığı Kürd milli hareketi de bu örgüt tarafından hazırlanmıştır. Kürdistan İstiklal Komitesi; aynı zamanda hem Güney hem Güneybatı ve hem de Doğu Kürdistan’daki Kürd örgütleri ve şahsiyetleriyle de ilişki içerisindeydi. Bir tarafta içerideki örgütsel çalışmalar yürütülürken aynı zamanda bölgedeki büyük güçlerle de ilişkiler kurmaya çalışmışlar. Fakat Bolşevik Rusya (Sovyetler Birliği), İngiltere ve Fransa gibi büyük ülkelerin yönetimleri Kürdlerin mücadelesine destek vermek yerine, yeni Türkiye rejimini desteklemişler. Özellikle Bolşevik Rusya yönetimi, Kürd ulusal mücadelesine hiçbir şekilde destek vermediği gibi, Kürdleri “Emperyalist devletlerle işbirliği yapmak, Sovyet ve Türk devrimine karşı olmakla” suçlamıştır. Aslında “19. Yüzyıldan itibaren başta İngiltere olmak üzere Avrupa kapitalist devletleri ve Rusya Çarı, bu mecalsiz Osmanlı İmparatorluğu’nu, ayanlara ve Kürdistan mirlerine karşı hep koruyacaktır. 20. yüzyılın başında da tekrar başta İngiltere olmak üzere Avrupa devletleri ve Rusya Sovyet’i bu sefer Türkiye Cumhuriyeti’ni Kürdistan bağımsızlık hareketlerine karşı desteklemişler.”(4)
Kürdistan İstiklal Komitesi yöneticileri ve Şeyh Mahmut Berzenci bizatihi Lenin’e gönderdikleri mektuplarda ‘Kürt halkının kendi kaderini Bolşevik Rusya halkının kaderiyle birleştirmeye hazır olduğunu’ bildirerek Bolşevik Rusya’dan yardım talebinde bulunurlar. Ancak beklenilen karşılığı bulamadıkları gibi, tam tersine karşıt bir duruş sergilenerek işgalci güçler desteklenir. Özellikle Bolşevik Rusya yöneticileri Kürt ulusal mücadelesini, “Emperyalist devletlerin ajanları tarafından idare edilen ve yalnız Türkiye’ye değil, SSCB’ye de karşı yönelmiş anti-devrimci bir mahiyette” olduğunu belirtilmekteydi. Sosyalist-Komünist teoride “Ulusların Kendi Kaderini Tayin Hakkı” olmazsa olmaz bir temel ilke olarak kabul edilmesine rağmen Bolşeviklerin ve Sovyetlerin ulusal kurtuluş mücadeleleriyle ilgili siyaseti ve söylemi, pratiğiyle tam zıt bir seyir izlemiş. Ezilen ulus milliyetçiliğine karşı ezen ulus milliyetçiliğini desteklenmiş olup Kemalistlere para, silah ve malzeme yardımı sağlanmış. Komünist amaç ve ilkeler, Sovyetler Birliği (SSCB) devlet çıkarlarını esas alan dış politikaya indirgenmiştir.
Bu süreçte ve daha sonrasında Bolşevik Rusya Kemalist harekete adeta açık bir çek vermiş. Özellikle de “Sevr anlaşmasının uygulanmaması için Moskova ile M. Kemal beraber çalışmıştı.”(5) Çok kısa da olsa bir-iki cümleyle bu ilişkilerin amacına da değinmek gerekir. Bolşevik Rusya ve Kemalist-İttihatçı hareketin ilişkileri, sadece Bolşevik Rusya’nın güney sınırlarını kontrolüne yönelik değildi, Bolşevikler, aynı zamanda Osmanlı paşalarının eliyle Bolşevik iktidarına mesafeli duran Kafkas milletlerini de terbiye etmek istiyordu. Bu bağlamda Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan’ın Sovyet sistemine katılmasını sağlamak için Kemalist-İttihatçı sopası kullanılmıştır. Nihayet bu baskı ve tehdit ile sözkonusu ülkelerin Sovyetler Birliği’ne katılması sağlanmıştır. Bolşevikler ve Kemalistler arasındaki bu simbiyotik ilişki sonucudur ki, Sovyet heyeti Lozan’da, Türkiye’nin bütünlüğü ve çıkarlarını Türk heyetinden daha fazla savundu.
İngiltere ve Fransa gibi emperyalist güçler de, bölgede geri kalan Osmanlı bakiyesi üzerinde batı değerlerini referans alan ve çıkarlarını koruyabilecek otoriter bir rejimin gerekliliği üzerinde anlaştıktan sonra, gerisi her biri farklı yöntemlerle ulusal çıkarlarını gözeterek kendi pozisyonunu güçlendirmek için çeşitli taktiksel girişimlerde bulunmuştur. Bu ilişkileri ve antlaşmaları dikkate aldığımızda Musul Meselesi, 1925 Kürd Milli Ayaklanması ve sonrasına dair İngiliz parmağını ya da başka bir dış destek aramak abestir ve gerçekleri saptırmaktan başka bir şey ifade etmez.
Lozan’da Musul tartışmaları olduğu sırada Musul’u Türkiye toprakları içinde görmek isteyenler Kürt vekillerdi. Mustafa Kemal ise Meclis gizli görüşmelerinde “Musul’u almanın kolay ama kontrol etmenin zor olduğunu” belirtirken bölgenin Osmanlıdan beri devam eden zor kontrolüne de dikkat çekiyordu. “Buradaki asıl hedef o günlerde hazırlanan Irak Anayasası içinde Kürt sorununun siyasallaşmasını sağlayacak gelişmelere engel olmaktı. En basitiyle otonomiye bile engel olmaktı. Ve sonuçta Musul sorunu da elde tutularak, Irak Anayasasında Kürtlere siyasi anlamda hiçbir hak verilmedi. Musul sorunuyla Irak Anayasası hazırlıkları birbirine paralel ele alınan politikalardı.”(6) Nitekim, 1925 yılında kabul edilen Irak Anayasası’nda Güney Kürdistan Kürtleri de siyasi bir statü sahibi olamadılar ve 1926 yılında Musul sorununda anlaşma sağlandı.
https://rudaw.net/turkish/opinion/30072023

(1) http://ua.mfa.gov.tr/detay.aspx?88
(2) Mehmet Bayrak, Kürtlere Vurulan Kelepçe Şark Islahat Planı, Özge Yayınları, 2. Baskı,Ankara, 2013, s. 38
(3) Newroz.com, Federal Rusya Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Arşivi, Ortadoğu Bölümü, Dosya no: 106, 11.11.2009
(4) Mehmet Emin Aslan, BÎR (Araştırma İnceleme Dergisi), Sayı: 11, Diyarbakır, 2009, s. 131-176
(5) Prens Sureyya Bedirhan, Kürt Davası ve Hoybun, Med Yayınları, İstanbul, 1994, s. 45
(6) Hasan Yıldız, BÎR (Araştırma İnceleme Dergisi), Sayı: 11, Diyarbakır, 2009, s. 177-190
[1]
ئەم بابەتە بەزمانی (Türkçe) نووسراوە، کلیک لە ئایکۆنی بکە بۆ کردنەوەی بابەتەکە بەو زمانەی کە پێی نووسراوە!
Bu makale (Türkçe) dilinde yazılmıştır, makaleleri orijinal dilinde açmak için sembolüne tıklayın!
ئەم بابەتە 174 جار بینراوە
هاشتاگ
سەرچاوەکان
[1] ماڵپەڕ | Türkçe | https://kovarabir.com/ 10-04-2024
فایلی پەیوەندیدار: 1
بابەتە پەیوەستکراوەکان: 7
زمانی بابەت: Türkçe
ڕۆژی دەرچوون: 31-07-2023 (1 ساڵ)
پۆلێنی ناوەڕۆک: دۆزی کورد
پۆلێنی ناوەڕۆک: مێژوو
جۆری دۆکومێنت: زمانی یەکەم
جۆری وەشان: دیجیتاڵ
زمان - شێوەزار: تورکی
وڵات - هەرێم: فڕەنسا
وڵات - هەرێم: کوردستان
وڵات - هەرێم: تورکیا
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
کوالیتیی بابەت: 99%
99%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( ڕاپەر عوسمان عوزێری )ەوە لە: 10-04-2024 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە لەلایەن: ( سارا ک )ەوە لە: 10-04-2024 پێداچوونەوەی بۆکراوە و ئازادکراوە
ئەم بابەتە بۆ دواجار لەلایەن: ( ڕۆژگار کەرکووکی )ەوە لە: 02-07-2024 باشترکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە بەپێی ستانداردەکانی کوردیپێدیا هێشتا ناتەواوە و پێویستیی بە داڕشتنەوەی بابەتی و زمانەوانیی زۆرتر هەیە!
ئەم بابەتە 174 جار بینراوە
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
ژیاننامە
سابات محەمەد ساڵح
وێنە و پێناس
دەستەیەک له کاربەدەستان و مامۆستایان و قوتابییانی شاری مەهاباد ساڵی 1949
وێنە و پێناس
خانمێکی کوردی نەناسراوە
شوێنەوار و کۆنینە
ئەشکەوتی کاڵدار
ژیاننامە
خەلیل جەنگی
ژیاننامە
ئێدوارد باودن
پەرتووکخانە
سایکس-پیکۆنامە - وەشانی 1
ژیاننامە
نیشتمان عەبدولقادر ئەحمەد
وێنە و پێناس
چەند کەسایەتیەکی بنەماڵەی ساحێبقڕان
شوێنەوار و کۆنینە
سیاهگل.. پەرستگەی سەردەمی ساسانییەکان
کورتەباس
قوباد تاڵەبانی: یەکێتی بۆ ئەنجامدانی چاکسازی پێویستی بە پشتیووانی خەڵکی کوردستانە
پەرتووکخانە
سیاسەت و پلانی زمان بۆ هەرێمی کوردستان
شوێنەوار و کۆنینە
قشڵەی قوشتەپە
شوێنەوار و کۆنینە
قەڵای نارین
ژیاننامە
خەدیجە ئەسکەندەر حەیدەر
کورتەباس
شاڵاو کۆسرەت ڕەسوڵ: بەهیچ بیانوویەک هەڵبژاردن دوانەخرێت
ژیاننامە
هولیا ئەڤشار
ژیاننامە
سروە ساڵەیی
کورتەباس
مەسعود بارزانی لە بەغدا پێشوازی لە باڵیۆزی ئەمەریکا لە ئێراق کرد
پەرتووکخانە
کاریگەریە خراپەکانی پشتبەستن بە فاکتەری دەرەکی چوار ئەزموون لە مێژووی سیاسی کوردستاندا وەک نموونە
کورتەباس
مەسعود بارزانی لە بەغدا پێشوازی لە باڵیۆزی چین لە ئێراق دەکات
پەرتووکخانە
لۆزاننامە - وەشانی 2
وێنە و پێناس
تاهیر ساڵح بەڕێوبەری پۆلیسی سلێمانی ساڵی 1965
ژیاننامە
عەبدولڕەحمان فەرەج
شوێنەوار و کۆنینە
کاروانسەرای قەسری شیرین
ژیاننامە
حەکیم ئەبوبەکر
پەرتووکخانە
کۆڵبەرنامە - وەشانی 1
پەرتووکخانە
بالیسان؛ تۆماری مێژووی بیست ساڵەی بوون بە ناحیە 1998-2018
ژیاننامە
کامەران عەبدولکەریم
وێنە و پێناس
دارە سووتاوەکە پێش سووتاندنی ساڵی 1977
پەرتووکخانە
دەنگی خاک؛ بەرگی دووەم
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 1
کورتەباس
مەسعود بارزانی لە بەغدا پێشوازی لە باڵیۆزی ڕووسیا لە ئێراق کرد
پەرتووکخانە
سێ شەو لە زیندانی بەعسیە فاشیستەکاندا لە عێراق
پەرتووکخانە
یاداشتنامەی پزیشکێک لە کوردستان و ئەڵمانیا

ڕۆژەڤ
ژیاننامە
نەجیبە جەلیزادە
03-11-2009
هاوڕێ باخەوان
نەجیبە جەلیزادە
ژیاننامە
مەجید سلێمان
06-07-2018
هاوڕێ باخەوان
مەجید سلێمان
ژیاننامە
حەمە جەزا زەنگەنە
06-07-2018
هاوڕێ باخەوان
حەمە جەزا زەنگەنە
ژیاننامە
جافر حەمە ئەحمەد
15-08-2019
سەریاس ئەحمەد
جافر حەمە ئەحمەد
ژیاننامە
ئەحمەد زەردەشت
03-09-2021
هاوڕێ باخەوان
ئەحمەد زەردەشت
 چالاکییەکانی ڕۆژی
بابەتی نوێ
ڤیدیۆ
دیمەنێکی شاری سلێمانی بە زیرەکی دەستکرد درووستکراوە نزیکەی 100 ساڵ پێش ئێستا 2024
06-07-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
پەرتووکخانە
یاداشتنامەی پزیشکێک لە کوردستان و ئەڵمانیا
06-07-2024
کشمیر کەریم
پەرتووکخانە
سێ شەو لە زیندانی بەعسیە فاشیستەکاندا لە عێراق
06-07-2024
کشمیر کەریم
پەرتووکخانە
دەنگی خاک؛ بەرگی دووەم
06-07-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
عەبدولڕەحمان فەرەج
06-07-2024
زریان سەرچناری
ڤیدیۆ
عەریف خدر، فۆتۆگرافەری بە دۆکۆمێنتکردنی ڕووداوەکانی شاری هەولێر
06-07-2024
زریان عەلی
پەرتووکخانە
کاریگەریە خراپەکانی پشتبەستن بە فاکتەری دەرەکی چوار ئەزموون لە مێژووی سیاسی کوردستاندا وەک نموونە
05-07-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
پەرتووکخانە
بالیسان؛ تۆماری مێژووی بیست ساڵەی بوون بە ناحیە 1998-2018
04-07-2024
کشمیر کەریم
کارە هونەرییەکان
گریان لە دووری باوک
04-07-2024
شادی ئاکۆیی
کارە هونەرییەکان
محەمەد خان لەگەڵ ئەحمەد خانی کوڕی
04-07-2024
شادی ئاکۆیی
ئامار
بابەت 520,942
وێنە 105,338
پەرتووک PDF 19,607
فایلی پەیوەندیدار 98,319
ڤیدیۆ 1,416
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
ژیاننامە
سابات محەمەد ساڵح
وێنە و پێناس
دەستەیەک له کاربەدەستان و مامۆستایان و قوتابییانی شاری مەهاباد ساڵی 1949
وێنە و پێناس
خانمێکی کوردی نەناسراوە
شوێنەوار و کۆنینە
ئەشکەوتی کاڵدار
ژیاننامە
خەلیل جەنگی
ژیاننامە
ئێدوارد باودن
پەرتووکخانە
سایکس-پیکۆنامە - وەشانی 1
ژیاننامە
نیشتمان عەبدولقادر ئەحمەد
وێنە و پێناس
چەند کەسایەتیەکی بنەماڵەی ساحێبقڕان
شوێنەوار و کۆنینە
سیاهگل.. پەرستگەی سەردەمی ساسانییەکان
کورتەباس
قوباد تاڵەبانی: یەکێتی بۆ ئەنجامدانی چاکسازی پێویستی بە پشتیووانی خەڵکی کوردستانە
پەرتووکخانە
سیاسەت و پلانی زمان بۆ هەرێمی کوردستان
شوێنەوار و کۆنینە
قشڵەی قوشتەپە
شوێنەوار و کۆنینە
قەڵای نارین
ژیاننامە
خەدیجە ئەسکەندەر حەیدەر
کورتەباس
شاڵاو کۆسرەت ڕەسوڵ: بەهیچ بیانوویەک هەڵبژاردن دوانەخرێت
ژیاننامە
هولیا ئەڤشار
ژیاننامە
سروە ساڵەیی
کورتەباس
مەسعود بارزانی لە بەغدا پێشوازی لە باڵیۆزی ئەمەریکا لە ئێراق کرد
پەرتووکخانە
کاریگەریە خراپەکانی پشتبەستن بە فاکتەری دەرەکی چوار ئەزموون لە مێژووی سیاسی کوردستاندا وەک نموونە
کورتەباس
مەسعود بارزانی لە بەغدا پێشوازی لە باڵیۆزی چین لە ئێراق دەکات
پەرتووکخانە
لۆزاننامە - وەشانی 2
وێنە و پێناس
تاهیر ساڵح بەڕێوبەری پۆلیسی سلێمانی ساڵی 1965
ژیاننامە
عەبدولڕەحمان فەرەج
شوێنەوار و کۆنینە
کاروانسەرای قەسری شیرین
ژیاننامە
حەکیم ئەبوبەکر
پەرتووکخانە
کۆڵبەرنامە - وەشانی 1
پەرتووکخانە
بالیسان؛ تۆماری مێژووی بیست ساڵەی بوون بە ناحیە 1998-2018
ژیاننامە
کامەران عەبدولکەریم
وێنە و پێناس
دارە سووتاوەکە پێش سووتاندنی ساڵی 1977
پەرتووکخانە
دەنگی خاک؛ بەرگی دووەم
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 1
کورتەباس
مەسعود بارزانی لە بەغدا پێشوازی لە باڵیۆزی ڕووسیا لە ئێراق کرد
پەرتووکخانە
سێ شەو لە زیندانی بەعسیە فاشیستەکاندا لە عێراق
پەرتووکخانە
یاداشتنامەی پزیشکێک لە کوردستان و ئەڵمانیا
فۆڵدەرەکان
هۆنراوە - جۆری هەڵبەست - نوێ هۆنراوە - کێشی هەڵبەست - سەربەست هۆنراوە - پۆلێنی هەڵبەست - نیشتمانی وشە و دەستەواژە - وڵات - هەرێم - ڕۆژهەڵاتی کوردستان بەڵگەنامەکان - پارت / لایەن - یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بەڵگەنامەکان - جۆری دۆکومێنت - زمانی یەکەم بەڵگەنامەکان - دەیە - 20ەکان (20-29) بەڵگەنامەکان - زمان - شێوەزار - کرمانجیی ناوەڕاست بەڵگەنامەکان - سەدە - سەدەی 21 (2000-2099) بەڵگەنامەکان - شێوازی دۆکومێنت - دیجیتاڵ

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.67
| پەیوەندی | CSS3 | HTML5

| کاتی ئافراندنی لاپەڕە: 1.031 چرکە!