$پانۆرامای ئابووریی هەرێمی کوردستان لە ساڵى 2023دا$
ناوەندی هەواڵەکان -ڕۆژنیوز
سەرەڕای بانگەشەکانی حکومەت بۆ ئەنجامدانی چاکسازیی، بەڵام خۆپیشاندان و ناڕەزایەتیی لە دژی دواکەوتنی مووچە، گرانی سووتەمەنی، خراپیی دۆخی دارایی، بڕینی دەرماڵە، لە ئەمساڵدا لە هەرێمی کوردستان بە شێوەیەکی بەرچاو ڕوویدا، ئاشکرابوونی کڕینی کۆشک و تەلارەکانی بنەماڵەى بارزانى لە دەرەوە، یەکێکی تر بوو لە ڕۆژەڤە ئابوورییەکان.
لە ئەمساڵدا کۆمەڵێک قەیران و ڕووداوى ئابووریى گەورە لە هەرێمی کوردستان ڕوویدا، کە حکومەتی هەرێم بەرپرسیاربوو لێیان و هاووڵاتییانیش وەک هەمیشە قوربانیی، ڕۆژنیوز لەم پانۆرامایەدا بەشێک لەو ڕووداوانە دەخاتەڕوو.
$دواکەوتنی مووچە$
حکوومەتى کاربەڕێکەری هەرێمى کوردستان چەندین جار ڕایگەیاندووە، کە لە ڕۆژى 25ى هەموو مانگێک مووچەى فەرمانبەران دابەش دەکات، بەڵام بە پێچەوانەی بەڵێنەکەی لەمساڵدا تەنیا 9 مووچەى دابەش کردووە و چارەنووسێ مووچەى فەرمانبەرانى هەرێمى کوردستان بە نادیارى ماوەتەوە، ئەو مووچانەشی کە وەرگیراون سێ مانگ جارێک یان دوو مانگ جارێک بووە.
$خۆپیشاندانى مامۆستایان بەهۆى پێنەدانى مووچەوە$
ماوەى زیاتر لە سێ مانگە بەهۆى پێنەدانى مووچەکانیان لە سنوورى سلێمانى، هەڵەبجە، ئێداەکانى گەرمیان، ڕاپەڕین و شارۆچکەى کۆیە خۆپیشاندانى مامۆستایان دەستی پێ کردووە و بایکۆتى هۆڵەکانى خوێندنیان کردووە و بەوەش مەترسى لەسەر چارەنووسى خوێندنى ئەمساڵ لەو ناوچانەدا درووست بووە و وەک مامۆستایان خۆشیان دەڵێن، تا سەرجەم مافە داراییەکانمان وەرنەگرین ناچینەوە هۆڵەکانى خوێندن.
$گردبوونەوەى مامۆستایانى وانەبێژ$
ئەمساڵ جیاواز لە ساڵانى پێشوو هەفتانە مامۆستایانى وانەبێژ سەرەڕاى ئەوەى لە زۆرینەى ناوچەکانى هەرێم بایکۆتى هۆڵەکانى خوێندنیان کردووە لە بەردەم بەڕێوەبەرایەتى پەروەردەى ناوچەکانیان گردبوونەوەیان ئەنجام دەدا و تێیدا داواى دامەزراندنیان بە شێوەى هەمیشەیى دەکرد.
$خۆپیشاندنى فەرانبەرانى گرێبەست$
هەر لەمساڵدا لە بەشێکى زۆرى ناوچەکانى هەرێمى کوردستان فەرمانبەرانى گرێبەست دەیان جار خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییان ئەنجامدا و تێییدا داوایان کرد حکوومەتى ماوە بەسەرچووى هەرێمى کوردستان بە شێوەى هەمیشەیی دایان بمەزرێنێت.
$گرانی نرخى سووتەمەنى$
ئەمساڵ نرخى سووتەمەنى بە تایبەت بەنزین بە شێوەیەکى بەرچاو بەرزکرایەوە، بە جۆرێک لە ئێستادا یەک لیتر بەنزین لە جۆرى ئاسایی بە بڕى 925 دینارە، محەسن بە بڕى هەزار و 350 دینار و سۆپەریش بە هەزار و 450 دینار مامەڵەى پێوە دەکرێت و ئەوەش وای کرد لە چەند ناوچەیەک شۆفێران ناڕەزایەتى دەرببڕن.
$بەرزبوونەوەى نرخى دۆلار$
لە ئەمساڵدا بەهاى دۆلار بەرانبەر دینار بە شێوەیەکى بەرچاو بەرزبووەوە بە جۆرێک نرخى 100 دۆلارى ئەمریکى گەیشتە 178 هەزار دینارى ئێراقى، ئەوەش لە کاتێکدایە دەبوایە نرخى 100 دۆلار بەرانبەر 132 هەزار دینار بوایە.
$بەرزبوونەوەى نرخى شمەک و پێداویستییەکانى ڕۆژانەى هاووڵاتییان$
سەرەڕاى پێنەدان و دواکەوتنى مووچە لەلایەن حکوومەتى کاربەڕێکەری هەرێمى کوردستانەوە، بەڵام نرخى شمەک و پێداویستییەکانى ڕۆژانەى هاووڵاتییان لە بازاڕەکانى هەرێم بە شێوەیەکى بەرچاو زیادی کرد و هاووڵاتییان و چاودێرانیش هۆکارەکەى دەگەڕێننەوە بۆ ئەوەى حکومەت چاودێرى بازاڕ ناکات.
$زیادکردنى باج لەسەر هاووڵاتییان$
سەرەڕاى خراپى دۆخى دارایی هاووڵاتییانى هەرێمى کوردستان، بەڵام حکوومەتى کاربەڕێکەری هەرێمى کوردستان بە دەیان شێوەى جیاجیا باجى لەسەر هاووڵاتییان زیاد کرد و ڕەچاوى بارى ئابووریى دانیشتووانى نەکرد و بەهۆیەوە لە چەندین شوێن گردبوونەوەى ناڕەزایەتى بەڕێوەچوو.
بەگوێرەی ڕاپۆرتێکی ڕێکخراوی ستۆپ، ڕێژەی باج لە هەرێمی کوردستان 621٪ زیادی کردووە، هەروەها لە کابینەی مەسروور بارزانیدا 460 ملیار دینار داهاتی نانەوتیی زیادی کردووە، چاکسازیی جێبەجێ نەکراوە و کاری نایاسایی و قاچاخچێتی بەردەوامە، ڕێکارەکانی کۆکردنەوەی باج توند کراوەتەوە و باج لەسەر هاووڵاتییان زیادکراوە.
$ڕاگرتنى هەناردەى نەوتى هەرێمى کوردستان$
لە ڕۆژى 2023-25-03 وە هەناردەى نەوتى هەرێمى کوردستان لە ڕێگەى بەندەرى جەیهانەوە ڕاگیراوە و تا ئێستاش هیچ وادەیەک بۆ دەستپێکردنەوەى هەناردەى نەوتى هەرێم دیارى نەکراوە و لەو چوارچێوەشدا چەندین جار شاندى نێوان هەرێم و بەغدا کۆبوونەوەتەوە، بەڵام نەگەشتوونەتە هیچ ڕێککەوتنێک.
$خولی شەشەمی فێستیڤاڵی فیلمی نێودەوڵەتی سلێمانی بەهۆى نەبوونى بودجەوە ڕاگیرا$
لە ڕۆژى 2023-02-11 دەزگای فێستیڤاڵی فیلمی نێودەوڵەتی سلێمانی بڵاوى کردەوە، لەبەر نەبوونی بودجەی پێویست، نەمانتوانی درێژە بە خولەکانی داهاتووی فێستیڤاڵەکەمان بدەین و بە ناچارى کارەکانمان ڕاگرت، ئەوەش لە کاتێکدایە، بە وتەى بەشێک لە هونەرمەندان حکوومەتى ماوە بەسەرچووى هەرێم تەنیا لە 1٪ى بودجەى بۆ وەزارەتى ڕۆشنبیرى داناوە.
$فرۆشتنى کارەباى هەرێم بە ناوچەکانى دیکەى ئێراق$
وەک هاووڵاتییانى ناوچە جیاوازەکانى هەرێمى کوردستان دەڵێن، ڕۆژانە تەنیا چەند کاتژمێرێک کارەباى نیشتمانیان پێ دەدرێت، بەڵام بەپێى ئامارەکان حکوومەتى ماوەبەسەرچووى هەرێمى کوردستان ڕۆژانە کارەبا بە چەندین ناوچەى ئێراق دەفرۆشێت و بەهۆیەوە لەو ناوچانە زیاتر لە 20 کاتژمێر کارەبا هەیە، بەڵام لە هەرێم لە باشترین دۆخدا 10 کاتژمێر تێپەڕ ناکات.
$دابەشکردنى نەوت$
لەگەڵ هاتنى وەرزى سەرمادا حکوومەتى ماوەبەسەرچووى هەرێم بڕیاریدا نەوتى سپى دابەش بکات، بەڵام ئەوە ناڕەزایەتى هاووڵاتییانى بەدواى خۆیدا هێنا، چونکە دەسەڵات لە بەرانبەر پێدانى هەر200 لیترێک نەوت بڕى 104 هەزار دینار لە هاووڵاتییان وەردەگرت و دانیشتووانى بەشێک لە ناوچەکانیش پێیان وابوو حکومەت نەوتیان پێدەفرۆشێت نەک دابەشى دەکات بۆیە دانیشتووانى هەندێک ناوچە ڕەتیان کردەوە وەرى بگرن.
$بودجەى ئێراق و پشکى هەرێم$
ڕۆژى 2023-21-06 دا یاسای بودجەی گشتی ئێراق، کە گەورەترین بودجەیە لە مێژووى ئێراق بۆ ساڵەکانی 2023، 2024، 2025 لەلایەن سەرۆک کۆمارەوە پشتبەست بە بڕگەی سێیەم لە ماددەی 73ی دەستوور پەسەندکرا و لە پڕۆژە یاسای بودجەی ئێراقدا پشکی هەرێم بە ڕێژەی 12.67٪ جێگیرکراوە و بەهای 100 دۆلار بەرانبەر بە 130 هەزار دینار و هەر بەرمیلێک نەوتیش بە 70 دۆلار جێگیر کراوە.
$بەهۆى قەرزدارییەوە کارەکانى کۆڕەک تیلیکۆم ڕاگیران$
بەهۆى ئەوەى بڕێکى زۆر پارەى ئێراق قەرزدارە و تا ئێستاش قەرزەکەى نەداوەتەوە لە بەیانى ڕۆژى 25ى تشرینی دووەمی ئەمساڵەوە لیژنەی گواستنەوە و گەیاندن لە ئەنجوومەنی نوێنەرانى ئێراق، وەزارەتی گواستنەوەى پابەند کرد بە وەستاندنی سەرجەم پەیوەندییە ناوخۆیی و نێودەوڵەتییەکان لەگەڵ کۆمپانیاى کۆڕەک تلیکۆم، کە خاوەندارییەکەى دەگەڕێتەوە بۆ سیروان بارزانى.
$بردنە دەرەوەى سامانى هەرێم لەلایەن بنەماڵەى بارزانییەوە$
لە ڕۆژى 2023-21-11 دا ڕێکخراوی “OCCRP” نێودەوڵەتیی تایبەت بە هەڵدانەوەی دۆسییەى گەندەڵی ڕێکخراو، لە ڕاپۆرتێکدا باسی لەوە کردووە چوار برازاى مەسعود بارزانی بە ناوەکانی (جامی و جودی و لامینا و ئەرینا) کە کوڕی سیهاد بارزانین سامانەکانیان ڕەوانەی وڵاتانی کاریبی کردووە، بە مەبەستی ئەوەی لەو وڵاتانە دوور بن لە لێپرسینەوەی یاسایی و لەبارەی چۆنییەتی بەدەستهێنانی سامانەکانیان.
$نادیاریی داهاتى ناوخۆى هەرێمى کوردستان$
سەرەڕاى ئەوەى حکوومەتى کاربەڕێکەری هەرێمى کوردستان بە دەیان شێوەى جیاواز باجى لەسەر هاووڵاتییان زیادکردووە و ڕۆژانە نەوت لە ڕێگەى تەنکەرەوە دەفرۆشێت، بەڵام داهاتى ناوخۆ نادیارە و هیچ کەسێک نازانێت بڕەکەى چەندە و چى لێدێت و لە چیدا خەرج دەکرێت.[1]