پەرتووکخانە پەرتووکخانە
گەڕان

کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!


بژاردەی گەڕان





گەڕانی ورد      کیبۆرد


گەڕان
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆمارکردنی بابەت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
ئامرازەکان
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
زمانەکان
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
هەژماری من
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
گەڕان تۆمارکردنی بابەت ئامرازەکان زمانەکان هەژماری من
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 دەربارە
 بابەت بەهەڵکەوت
 چالاکییەکانی ڕۆژی
 ڕێساکانی بەکارهێنان
 ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
 بیروڕاکانتان
 دڵخوازەکان
 کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
 چالاکییەکان - کوردیپێدیا
 یارمەتی
بابەتی نوێ
ژیاننامە
کەژاڵ شەهید تەها فەقێ
19-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
ئومێد بەکر گۆمەشینی
19-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
فریادی مام غەفور
19-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
گۆڤاری شەهید لاوە
19-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
ئیسماعیل عومەر 2
19-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
خالید محەمەد برا
19-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
لاجان کاکە حەمە سیان
19-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
داستان شەهید بەهرام
19-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
شەماڵ وەرتی
19-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
شەمۆڵ ئاشتی سابیر
19-11-2024
کشمیر کەریم
ئامار
بابەت
  526,548
وێنە
  111,791
پەرتووک PDF
  20,485
فایلی پەیوەندیدار
  106,382
ڤیدیۆ
  1,589
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
289,648
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,884
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,220
عربي - Arabic 
31,546
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
19,527
فارسی - Farsi 
10,903
English - English 
7,763
Türkçe - Turkish 
3,681
Deutsch - German 
1,805
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
349
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Polski - Polish 
56
Español - Spanish 
55
Italiano - Italian 
52
Հայերեն - Armenian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
7
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
109,159
ژیاننامە 
26,556
پەرتووکخانە 
25,923
کورتەباس 
18,819
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
14,958
پەند 
13,755
شوێنەکان 
12,020
شەهیدان 
11,924
کۆمەڵکوژی 
10,929
هۆنراوە 
10,473
بەڵگەنامەکان 
8,356
وێنە و پێناس 
7,410
ئامار و ڕاپرسی 
4,627
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,488
ڤیدیۆ 
1,484
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,460
پۆلێننەکراو 
989
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
824
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
777
کارە هونەرییەکان 
767
فەرمانگەکان  
682
شوێنەوار و کۆنینە 
636
گیانلەبەرانی کوردستان 
339
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
188
نەخشەکان 
185
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
94
یارییە کوردەوارییەکان 
83
زانستە سروشتییەکان 
80
خواردنی کوردی 
80
دۆزی ژن 
55
مۆزەخانە 
50
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
28
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
326
PDF 
31,995
MP4 
2,628
IMG 
204,924
∑   تێکڕا 
239,873
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
ژیاننامە
بەدیع باباجان
ژیاننامە
کەمال فوئاد
ژیاننامە
محەمەد ڕەسوڵ مەحمود - حەمەی...
ژیاننامە
خاتوون میخائیل یونان
پەرتووکخانە
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
Разделённый народ
بەهۆی کوردیپێدیاوە دەزانیت؛ کێ، کێیە! کوێ، کوێیە! چی، چییە!
پۆل: کورتەباس | زمانی بابەت: Pусский - Russian
بەشکردن
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish0
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)0
English - English0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0

Разделённый народ

Разделённый народ
Разделённый народ
Ярослав Голубинов 29 декабря '19
История Ближнего Востока последние несколько столетий была историей империй. В эпоху Нового времени Османское государство и Персия отчаянно сражались за земли, на которых жили и живут в числе прочих люди, говорящие на похожих языках и называющие себя курдами. Случалось, выходцы из курдских племен становились могущественными повелителями огромных царств, но единое курдское государство, заключавшее все населённые ими земли, так и не появилось. В ХХ веке с подъёмом национальных движений среди курдов тоже появились группы, которые боролись за создание никогда прежде не существовавшего независимого Великого Курдистана. Эта борьба, что продолжается по сей день, стоила им тысяч жизней. Как же складывалась судьба курдского народа в течение «короткого ХХ века»?
Этно-лингвистическая и религиозная проблемы
Курдский вопрос начинается не столько с идеи создания независимого курдского государства на обширной территории, оказавшейся ныне разделенной границами Турции, Ирана, Ирака и Сирии, сколько с проблемы, кто такие курды. Этнографы и лингвисты XIX–XX вв. из Европы и Америки выделили несколько курдских языков, крупнейшими из которых являются курманджи, сорани, келхури и лаки. К ним примыкают языки заза-горани, носители которых также относят себя к курдам. Иранские по своему происхождению, курдские языки заимствовали многое не только у родственного им фарси, но также у арабского и турецкого. При этом взаимопонимание между носителями разных курдских языков затруднено, а многие из курдов являются би- или даже трилингвами, владея помимо родного языка еще и турецким, фарси или арабским в зависимости от страны проживания.
Помимо языкового многообразия среди курдов можно наблюдать и разнообразие религиозное. В основном они исповедуют ислам, как суннитского, так и шиитского толка, причем из шиизма вышли такие экзотические течения как алевиты, Ахл-е Хакк (Ярсан), а также езидизм — причём, две последние группы так далеко ушли от ислама, что, по-видимому, могут считаться самостоятельными религиями. Есть среди курдов и христиане разных конфессий и даже зороастрийцы. Таким образом, существовали и существуют не только политические, но и чисто языковые и религиозные причины, затрудняющие консолидацию курдской общности и создание единого независимого Курдистана.
Проблемным также представляется подсчет точного числа курдов на тех территориях, где они традиционно проживали. Уже упомянутое двуязычие многих из них затрудняло перепись, а проводившие, например, подсчеты в 1920-х гг. турецкие чиновники сознательно, пользуясь такой ситуацией, завышали процент турецкого населения и занижали процент нетурецкого. По-видимому, курдское население Турции в канун Второй мировой войны составляло около четырёх миллионов человек, Ирана — около двух миллионов, ещё 700–800 тысяч жили в Ираке, а 200–300 тысяч — в Сирии.
Несмотря на все трудности, выпавшие на долю курдов в ХХ веке, их численность растёт и сегодня составляет, по разным данным, от 30 до 45 миллионов человек. Такой разброс в оценках — следствие политики Турции и других стран по исключению по принципу «разделяй и властвуй» тех или иных этнических групп из общего числа курдов — например, говорящих на зазаки в Турции считают отдельно, хотя курдские организации настаивают на их принадлежности к курдскому народу.
В некоторых районах Турции, Ирана и Ирака курды составляют абсолютное большинство населения. Борьба за Курдистан родилась как раз из идеи соединить такие районы в единое государство. Однако стоит отметить, что нынешнее расселение и преобладание курдов в определенных районах упомянутых государств стало следствием геноцида армянского населения Османской империи в 1915 году. Тем не менее, и сами курды стали после Первой мировой войны жертвой этноязыковой политики Турецкой республики, ведь Мустафа Кемаль и его преемники жёстко проводили курс на тюркизацию населения молодого государства.

Курды в 1920–1940-х гг.
В годы Первой мировой войны жившие в восточных вилайетах Османской империи курды сполна испытали тяготы войны, потому что эти территории стали театрами военных действий. Кроме того, предполагавшийся раздел турецких владений не учитывал интересов курдского народа. Впрочем, национальное самосознание последнего только пробуждалось и внятно представить свою позицию курды тогда не могли — да и никого их мнение, в общем, не интересовало. Так, пресловутое соглашение Сайкса-Пико устанавливало в 1916 году зоны прямого контроля и влияния Антанты на Ближнем Востоке. Впрочем, идея курдской автономии возникла в Севрском договоре 1919 года, но историки тут же делают оговорку:
«Курдистан оказывался разделённым на пять частей: между Францией на западе, Сирией и Месопотамией — на юге, Персией — на востоке, Арменией — на севере. Таким образом, геополитически курдская автономия была «сдавлена» и крайне уязвима, а геоэкономически, из-за отсекания от нее плодородных земель на севере и западе Северного Курдистана — не самодостаточна… Традиционные кочевые маршруты курдских племен также оказались разрушенными».
Но даже в таком сильно урезанном виде ей не суждено было возникнуть. Война Турции с Грецией и Арменией, а также попытки Франции и других стран Антанты вооружённым путём занять часть Малой Азии вызвали мощное национальное движение протеста во главе с Мустафой Кемалем. Это движение захватило и курдов, для которых лозунг о христианской угрозе оказался гораздо понятнее идеи автономного государства. В результате турецких побед и заключения Лозаннского договора 1923 года Курдистан был разделён между Сирией, контролировавшейся Францией, Ираком, где утвердились британцы, и Турцией, власти которой выступали против любой автономии нетурецких этнических групп. Позже были решены проблемы Мосула, который присоединили к Ираку, и исправлена граница с Ираном.
В Турции в 1920–1930-х гг. на курдских землях несколько раз вспыхивали восстания в ответ на ассимиляторскую политику Анкары. В частности, мощным было восстание под руководством шейха Саида в 1925 году, за которым последовало Араратское восстание 1927–1930 гг. И в самой Турции, и за ее пределами действовали курдские военно-политические общества типа «Хойбун» или «Ассоциации Северного Курдистана» — некоторые подобные организации финансировались французами или британцами. В ответ на их деятельность турецкие власти развернули в мятежных вилайетах репрессии, временами очень напоминавшие действия против армян в 1915 году и приведшие к схожим результатам — разорению и опустошению. Сформировали курдские националисты и свои требования: создание широкой курдской автономии со своим правительством, парламентом и армией.
Понятно, что Анкара могла ответить на это только усилением давления на курдов, арестами политических активистов и введением в Восточной Турции военного положения с тотальным контролем жизни курдского населения. Положение осложнялось тем, что в соседнем Северном Ираке действовали курдские отряды, поддерживавшие повстанцев на турецкой территории и регулярно совершавшие рейды через границу.
В самом Ираке курды довольно прочно заняли позиции в экономике и политике, их становилось все больше в городах. Тем не менее, многие курдские партизаны, вытесненные с территории Турции, окопались в горах Северного Ирака. Например, в 1935 году Халил Хошави поднял восстание на границе, и против него были брошены как англо-иракские силы при поддержке авиации, так и турецкие войска. Курды в Ираке испытывали давление со стороны как британцев, так и арабских националистов. После жестоко подавленных выступлений середины 1930-х гг. курдское движение пошло на спад, но говорить, что курдский вопрос в Ираке решён, не приходилось.
Всплеск напряженности пришелся на 1937–1938 гг., когда произошло крупное восстание в Дерсиме на востоке Турции, где курдов бомбила уже турецкая авиация, а боевые вылеты совершала даже приёмная дочь Ататюрка Сабиха Гёкчен. Счет жертв среди мирного населения шел на десятки тысяч — числа колеблются от 7500 до 13 000, а современные оценки дают и до 80 000 убитых в ходе погромов.
По сравнению с этим жизнь курдов в Сирии, где местная администрация с позволения Парижа разрешила курдам нечто вроде культурной автономии, шла довольно мирно. Сирийские города, впрочем, оставались местом встреч курдских вождей и лидеров. Относительная малочисленность курдов в Сирии делала борьбу за автономию там бесперспективной. Местом наибольшей опасности оставалась турецко-сирийская граница — в течение 1920–1930-х гг. там также были бои между курдскими повстанцами, полицией и армией с обеих сторон.
В Иране курды воспользовались упадком монархии во время Первой мировой войны и даже попытались добиться под руководством Симко Шикака автономии от Тегерана, поднимая восстания 1918–1922 гг. и второй половины 1920-х гг. Однако новый шах Реза Пехлеви, пришедший к власти в 1925 году, не собирался мириться с существованием независимого Курдистана и начал кампанию против курдов. Она привела к практически полному замирению их областей в начале 1930-х гг.
Лишь перед Второй мировой войной в отдельных частях Иранского Курдистана произошли крестьянские бунты, жестоко подавленные иранскими войсками — до 10 000 человек были только расстреляны и повешены. Реза Пехлеви, как и руководители Турции, повел курс на ассимиляцию курдов и полную их иранизацию, что в условиях ослабления курдской военно-политической элиты — она была сильно прорежена в ходе подавления восстаний Симко Шикака — было не так трудно.
В годы Второй мировой войны курды вновь оказались если не на самом фронте, то близ него. В Сирии некоторое время боролись британцы при поддержке «Свободной Франции» против вишистских сил генерала Денца, а в Иране британские войска быстро свергли в мае 1941 года прогерманское правительство генерала Рашида Али аль-Галайни. Однако опасность оставалась, поскольку и Турция, и Иран входили в зону интересов Германии и Италии, старавшихся перетянуть страны Ближнего Востока на свою сторону. Курдистан в этой ситуации оказывался в опасности, поскольку именно там, на границах с Ираком, Сирией и СССР, могли начаться военные действия.
В годы Второй мировой войны отмечались отдельные восстания турецких курдов, традиционно жестоко подавляемые, а военное положение в отдельных частях Турции продолжалось вплоть до конца 1940-х. Однако какого-либо организованного сопротивления в Турции не было. Подобные организации — не только военные и политические, но и культурно-просветительские — сохранились среди иракских курдов. Их лидеры под давлением англичан даже сумели добиться определенных уступок от Багдада — курды сумели получить доступ к некоторым постам в администрации и армии.
Сложнее всего ситуация складывалась в Иранском Курдистане, часть которого во время совместной советско-британской оккупации Ирана была занята советскими войсками. Советские и британские представители заигрывали с курдскими вождями, почувствовавшими полную независимость от Тегерана.
В 1943–1945 гг. на севере Ирака вспыхнуло крупное курдское восстание. До окончания войны у британцев были связаны руки, но после победы над Германией они отправили в Ирак крупные силы, а также мобилизовали местные войска. Полное превосходство в живой силе и наличие авиации предопределило победу Багдада и британцев. Мустафа Барзани, превратившийся в лидера курдского движения за независимость, бежал в Иран, где советское командование сделало ставку на создание автономии в центральной части курдского региона Ирана. Там он и его сторонники примкнули к местному лидеру Кази Мохаммеду, пользовавшемуся поддержкой СССР.
Впрочем, Москва прежде всего помогала Иранскому Азербайджану, а уже потом курдам. Однако давление союзников вынудило руководство СССР в 1946 году вывести войска из Ирана, после чего иранские войска и полиция быстро расправились с лидерами и курдского и азербайджанского движений, а Мехабадская республика курдов просуществовала лишь с начала до конца 1946 года. Кази Мохаммед был повешен, а Барзани и части его сторонников удалось прорваться в СССР, откуда они потом снова попали в Ирак.
Курды после Второй мировой войны
После 1945 года развитие курдского национального движения сдерживалось и подавлялось, в общем-то, теми же силами. В Турции власти, верные курсу Кемаля Ататюрка на ассимиляцию всех нетурецких сообществ республики, запрещали не только какие-то политические, но даже культурные инициативы курдов — преподавание на родном языке в школах, выпуск книг и т.п. В 1960–1970-х гг. курдское движение в Турции приобрело отчетливые левые оттенки, а одной из главных и наиболее сильных курдских организаций с 1978 года стала Рабочая партия Курдистана. Её лидер Абдулла Оджалан командовал многотысячными партизанскими отрядами, рассредоточенными по огромной территории и успешно противостоявшими турецкой жандармерии и армии.
В Иране курдам удалось довольно успешно интегрироваться в политическую жизнь империи, а затем республики — видимо, потому что иранские курды никогда не заявляли о необходимости создания отдельного независимого государства. В ходе ирано-иракской войны 1980–1988 гг. Тегеран и Багдад использовали курдский вопрос как способ давления на противника. Исламская революция 1979 года, впрочем, настроила некоторые курдские группы против Тегерана, вплоть до появления террористических групп, пользовавшихся поддержкой турецких курдов.
В Ираке после ухода британцев и падения монархии положение курдов ухудшилось, поскольку Багдад настоятельно хотел получить контроль над нефтяными районами Киркука и Ханакина, что вылилось в бои между иракскими войсками и курдскими отрядами. В 1970–1980-е гг. сотни тысяч курдов были переселены из прежних мест обитания, а военные действия велись иракскими войсками с применением авиации и танков. При этом террор против курдского населения вёлся параллельно с действиями против Ирана, использовалось даже химическое оружие.
В Сирии курдское население подвергалось давлению со стороны Дамаска, проводившего отчётливо националистическую политику арабизации, но до прямых военных столкновений дело не дошло.
Таким образом, курдский вопрос, возникнув в годы Первой мировой войны, сформировался окончательно в межвоенный период, а после Второй мировой войны обрёл свои нынешние формы. Движение курдов за независимость сформировалось и окрепло в 1918–1991 гг., а после развала СССР и переформатирования всей ситуации на Ближнем Востоке приобрело дополнительные силы и возможности для воплощения идеи о независимом Курдистане.

Литература:
.McDowall D. A modern history of the Kurds — London, 2010
.Жигалина О.И. Национальное движение курдов в Иране (1918–1947 гг.) — М., 1988
.Лазарев М.С. Курдистан и курдский вопрос (1923–1945) — М., 2005
.Мосаки Н.З. Курдистан: к истории формирования геополитических интересов // Востоковедный сборник — Вып.2 — 2001
.Никитин В. Курды — М., 1964.
[1]

کوردیپێدیا بەرپرس نییە لە ناوەڕۆکی ئەم تۆمارە و خاوەنەکەی لێی بەرپرسیارە. کوردیپێدیا بە مەبەستی ئەرشیڤکردن تۆماری کردووە.
ئەم بابەتە بەزمانی (Pусский) نووسراوە، کلیک لە ئایکۆنی بکە بۆ کردنەوەی بابەتەکە بەو زمانەی کە پێی نووسراوە!
Этот пункт был написан в (Pусский) языке, нажмите на значок , чтобы открыть элемент на языке оригинала!
ئەم بابەتە 2,321 جار بینراوە
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
هاشتاگ
سەرچاوەکان
[1] ماڵپەڕ | Pусский | warspot.ru
فایلی پەیوەندیدار: 2
بابەتە پەیوەستکراوەکان: 3
زمانی بابەت: Pусский
ڕۆژی دەرچوون: 29-12-2019 (5 ساڵ)
پۆلێنی ناوەڕۆک: مێژوو
پۆلێنی ناوەڕۆک: دۆزی کورد
جۆری دۆکومێنت: زمانی یەکەم
زمان - شێوەزار: ڕووسی
وڵات - هەرێم: کوردستان
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
کوالیتیی بابەت: 99%
99%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( ڕاپەر عوسمان عوزێری )ەوە لە: 14-02-2022 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە لەلایەن: ( ڕۆژگار کەرکووکی )ەوە لە: 14-02-2022 پێداچوونەوەی بۆکراوە و ئازادکراوە
ئەم بابەتە بۆ دواجار لەلایەن: ( ڕۆژگار کەرکووکی )ەوە لە: 14-02-2022 باشترکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە بەپێی ستانداردەکانی کوردیپێدیا هێشتا ناتەواوە و پێویستیی بە داڕشتنەوەی بابەتی و زمانەوانیی زۆرتر هەیە!
ئەم بابەتە 2,321 جار بینراوە
فایلی پەیوەستکراو - ڤێرشن
جۆر ڤێرشن ناوی تۆمارکار
فایلی وێنە 1.0.197 KB 14-02-2022 ڕاپەر عوسمان عوزێریڕ.ع.ع.
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
کورتەباس
یاریدەدەری باخچەلی بۆ پەکەکە: چەکەکانتان دابنێن، ئێمەش ئەوەی پێویستە دەیکەین
ژیاننامە
کەژاڵ شەهید تەها فەقێ
ژیاننامە
لاجان کاکە حەمە سیان
پەرتووکخانە
ڕێبەری مامۆستا
پەرتووکخانە
دەروازەیەک بۆ ناسیونالیزم
ژیاننامە
فریادی مام غەفور
وێنە و پێناس
چەند نەوەیەکی شاعیری کورد پیرەمێرد
کورتەباس
سەرژمێری گشتی دانیشتوانی عێراق 1884-1997
پەرتووکخانە
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
کورتەباس
چەند لایەنێکی هەڵاوێرکردن (الاستثناء) لە زمانی کوردیدا
شوێنەوار و کۆنینە
پردی دیجلە
شوێنەوار و کۆنینە
زیندان سلێمان... شوێنی تەقوای زەردەشتییەکان
پەرتووکخانە
وەک خۆشەویستی خۆشمدەوێیت
کورتەباس
سکرتێری گشتیی وەقفەکەی: بیرمان لەوە کردووەتەوە دانیێل میتێران بخرێتە نێو پەرتووکی قوتابخانەکانی کوردستان
پەرتووکخانە
داوایەک بۆ لێپرسینەوەو پاراستنی: ڕزگاربووانی ئیزیدی لە تاوانە قێزەوەنەکانی داعش
شوێنەوار و کۆنینە
پردی قەڵاتاسیان
ژیاننامە
ئیسماعیل عومەر 2
کورتەباس
106 ساڵ لەمەوبەر لە ڕۆژێکی وەک ئەمڕۆدا شێخ مەحموودی حەفید یەکەمین حکوومەتی کوردی ڕاگەیاند
وێنە و پێناس
پاسی هاتووچۆ لە شاری هەولێر ساڵی 1988
ژیاننامە
داستان شەهید بەهرام
ژیاننامە
ئومێد بەکر گۆمەشینی
پەرتووکخانە
سلێمانی لەچەند رۆژنامە و بەڵگەیەکی فەرەنسی و ئینگلیزییدا
وێنە و پێناس
چەند خانمێکی گەڕەکی کانێسکان لە سلێمانی ساڵی 1976
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
پەرتووکخانە
شوێنەوارنامە - وەشانی 3
ژیاننامە
شەماڵ وەرتی
ژیاننامە
ڕووناس برادۆستی
پەرتووکخانە
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
ژیاننامە
گۆڤاری شەهید لاوە
وێنە و پێناس
چەند کەسایەتییەکی عەشیرەتی هەرکی لە سەدەی یستەم دا
ژیاننامە
خالید محەمەد برا
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )
وێنە و پێناس
ناو بازاڕی شاری هەولێر ساڵی 1963
شوێنەوار و کۆنینە
کۆشکی حەوش کوروو

ڕۆژەڤ
ژیاننامە
بەدیع باباجان
11-01-2010
هاوڕێ باخەوان
بەدیع باباجان
ژیاننامە
کەمال فوئاد
18-12-2013
هاوڕێ باخەوان
کەمال فوئاد
ژیاننامە
محەمەد ڕەسوڵ مەحمود - حەمەی ڕەسوڵی دارتاش
18-05-2020
هاوڕێ باخەوان
محەمەد ڕەسوڵ مەحمود - حەمەی ڕەسوڵی دارتاش
ژیاننامە
خاتوون میخائیل یونان
15-08-2020
بەناز جۆڵا
خاتوون میخائیل یونان
پەرتووکخانە
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
08-11-2024
هاوڕێ باخەوان
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
 چالاکییەکانی ڕۆژی
بابەتی نوێ
ژیاننامە
کەژاڵ شەهید تەها فەقێ
19-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
ئومێد بەکر گۆمەشینی
19-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
فریادی مام غەفور
19-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
گۆڤاری شەهید لاوە
19-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
ئیسماعیل عومەر 2
19-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
خالید محەمەد برا
19-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
لاجان کاکە حەمە سیان
19-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
داستان شەهید بەهرام
19-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
شەماڵ وەرتی
19-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
شەمۆڵ ئاشتی سابیر
19-11-2024
کشمیر کەریم
ئامار
بابەت
  526,548
وێنە
  111,791
پەرتووک PDF
  20,485
فایلی پەیوەندیدار
  106,382
ڤیدیۆ
  1,589
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
289,648
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,884
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,220
عربي - Arabic 
31,546
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
19,527
فارسی - Farsi 
10,903
English - English 
7,763
Türkçe - Turkish 
3,681
Deutsch - German 
1,805
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
349
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Polski - Polish 
56
Español - Spanish 
55
Italiano - Italian 
52
Հայերեն - Armenian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
7
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
109,159
ژیاننامە 
26,556
پەرتووکخانە 
25,923
کورتەباس 
18,819
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
14,958
پەند 
13,755
شوێنەکان 
12,020
شەهیدان 
11,924
کۆمەڵکوژی 
10,929
هۆنراوە 
10,473
بەڵگەنامەکان 
8,356
وێنە و پێناس 
7,410
ئامار و ڕاپرسی 
4,627
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,488
ڤیدیۆ 
1,484
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,460
پۆلێننەکراو 
989
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
824
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
777
کارە هونەرییەکان 
767
فەرمانگەکان  
682
شوێنەوار و کۆنینە 
636
گیانلەبەرانی کوردستان 
339
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
188
نەخشەکان 
185
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
94
یارییە کوردەوارییەکان 
83
زانستە سروشتییەکان 
80
خواردنی کوردی 
80
دۆزی ژن 
55
مۆزەخانە 
50
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
28
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
326
PDF 
31,995
MP4 
2,628
IMG 
204,924
∑   تێکڕا 
239,873
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
کورتەباس
یاریدەدەری باخچەلی بۆ پەکەکە: چەکەکانتان دابنێن، ئێمەش ئەوەی پێویستە دەیکەین
ژیاننامە
کەژاڵ شەهید تەها فەقێ
ژیاننامە
لاجان کاکە حەمە سیان
پەرتووکخانە
ڕێبەری مامۆستا
پەرتووکخانە
دەروازەیەک بۆ ناسیونالیزم
ژیاننامە
فریادی مام غەفور
وێنە و پێناس
چەند نەوەیەکی شاعیری کورد پیرەمێرد
کورتەباس
سەرژمێری گشتی دانیشتوانی عێراق 1884-1997
پەرتووکخانە
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
کورتەباس
چەند لایەنێکی هەڵاوێرکردن (الاستثناء) لە زمانی کوردیدا
شوێنەوار و کۆنینە
پردی دیجلە
شوێنەوار و کۆنینە
زیندان سلێمان... شوێنی تەقوای زەردەشتییەکان
پەرتووکخانە
وەک خۆشەویستی خۆشمدەوێیت
کورتەباس
سکرتێری گشتیی وەقفەکەی: بیرمان لەوە کردووەتەوە دانیێل میتێران بخرێتە نێو پەرتووکی قوتابخانەکانی کوردستان
پەرتووکخانە
داوایەک بۆ لێپرسینەوەو پاراستنی: ڕزگاربووانی ئیزیدی لە تاوانە قێزەوەنەکانی داعش
شوێنەوار و کۆنینە
پردی قەڵاتاسیان
ژیاننامە
ئیسماعیل عومەر 2
کورتەباس
106 ساڵ لەمەوبەر لە ڕۆژێکی وەک ئەمڕۆدا شێخ مەحموودی حەفید یەکەمین حکوومەتی کوردی ڕاگەیاند
وێنە و پێناس
پاسی هاتووچۆ لە شاری هەولێر ساڵی 1988
ژیاننامە
داستان شەهید بەهرام
ژیاننامە
ئومێد بەکر گۆمەشینی
پەرتووکخانە
سلێمانی لەچەند رۆژنامە و بەڵگەیەکی فەرەنسی و ئینگلیزییدا
وێنە و پێناس
چەند خانمێکی گەڕەکی کانێسکان لە سلێمانی ساڵی 1976
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
پەرتووکخانە
شوێنەوارنامە - وەشانی 3
ژیاننامە
شەماڵ وەرتی
ژیاننامە
ڕووناس برادۆستی
پەرتووکخانە
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
ژیاننامە
گۆڤاری شەهید لاوە
وێنە و پێناس
چەند کەسایەتییەکی عەشیرەتی هەرکی لە سەدەی یستەم دا
ژیاننامە
خالید محەمەد برا
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )
وێنە و پێناس
ناو بازاڕی شاری هەولێر ساڵی 1963
شوێنەوار و کۆنینە
کۆشکی حەوش کوروو

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 16
| پەیوەندی | CSS3 | HTML5

| کاتی ئافراندنی لاپەڕە: 0.578 چرکە!