پەرتووکخانە پەرتووکخانە
گەڕان

کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!


بژاردەی گەڕان





گەڕانی ورد      کیبۆرد


گەڕان
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆمارکردنی بابەت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
ئامرازەکان
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
زمانەکان
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
هەژماری من
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
گەڕان تۆمارکردنی بابەت ئامرازەکان زمانەکان هەژماری من
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 دەربارە
 بابەت بەهەڵکەوت
 چالاکییەکانی ڕۆژی
 ڕێساکانی بەکارهێنان
 ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
 بیروڕاکانتان
 دڵخوازەکان
 کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
 چالاکییەکان - کوردیپێدیا
 یارمەتی
بابەتی نوێ
پەرتووکخانە
ڕاپۆرتى بەرهەمى بەروبوومى هاوينە لە هەرێمى کوردستان 2012-2013
25-11-2024
هەژار کامەلا
ژیاننامە
سۆنیا تاریق ئەحمەد
25-11-2024
سەریاس ئەحمەد
پەرتووکخانە
توێژینەوەیەک لەبارەی: ڕوانگەی ئیسرائیل بەرامبەر کورد چەندە ستراتیجیە چەندە تاکتیکیە؟
25-11-2024
هەژار کامەلا
پارت و ڕێکخراوەکان
تەڤگەری ژنانی ئازاد (تەژەئا -TJA)
25-11-2024
سەریاس ئەحمەد
پەرتووکخانە
ڕووپێوى رووبەرە چاندراوەکانى بەروبوومى زستانە لە هەرێمى کوردستان 2012-2013
25-11-2024
هەژار کامەلا
پەرتووکخانە
ڕوپێوى ئامارى چاندراوى زستانە لە هەرێمى کوردستان 2011-2012
25-11-2024
هەژار کامەلا
پەرتووکخانە
ڕِاپۆرتى کشتوکاڵى بەروبوومەکانى هاوینە وەرزى چاندنى 2013
25-11-2024
هەژار کامەلا
پەرتووکخانە
ڕاپورتى کێلگەکانى پەلەوەر لە هەرێمى کوردستان 2013
25-11-2024
هەژار کامەلا
پەرتووکخانە
ڕووپێوى چاندراوى بەروبوومى زستانە لەهەرێمى کوردستان(رووبەر، بڕشت، بەرهەم و تێچوو) 2016-2017
25-11-2024
هەژار کامەلا
ڤیدیۆ
حەبیبوڵڵا خانی سنە ئەو کوردەی ملی بۆ ڕەزا شا کەچ نەکرد
25-11-2024
شادی ئاکۆیی
ئامار
بابەت
  527,308
وێنە
  112,116
پەرتووک PDF
  20,585
فایلی پەیوەندیدار
  106,859
ڤیدیۆ
  1,596
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
290,177
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,812
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,274
عربي - Arabic 
31,932
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
19,655
فارسی - Farsi 
11,171
English - English 
7,786
Türkçe - Turkish 
3,684
Deutsch - German 
1,807
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
349
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Polski - Polish 
56
Español - Spanish 
55
Italiano - Italian 
52
Հայերեն - Armenian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
7
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
109,159
ژیاننامە 
26,643
پەرتووکخانە 
25,993
کورتەباس 
18,927
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
15,009
پەند 
13,754
شوێنەکان 
12,018
شەهیدان 
11,928
کۆمەڵکوژی 
10,919
هۆنراوە 
10,494
بەڵگەنامەکان 
8,402
وێنە و پێناس 
7,417
ئامار و ڕاپرسی 
4,627
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,491
ڤیدیۆ 
1,492
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,460
پۆلێننەکراو 
989
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
824
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
777
کارە هونەرییەکان 
767
فەرمانگەکان  
764
شوێنەوار و کۆنینە 
636
گیانلەبەرانی کوردستان 
343
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
188
نەخشەکان 
185
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
94
یارییە کوردەوارییەکان 
83
زانستە سروشتییەکان 
80
خواردنی کوردی 
80
دۆزی ژن 
55
ئیدیۆم 
51
مۆزەخانە 
50
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
28
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
327
PDF 
32,158
MP4 
2,660
IMG 
205,841
∑   تێکڕا 
240,986
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
ژیاننامە
زاهیر عەبدوڵڵا
ژیاننامە
کەریم دەشتی
پەرتووکخانە
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
کورتەباس
دامەزرێنەری کوردیپێدیا: ئێم...
کورتەباس
شوێنەواری کفری: دەستدرێژی ک...
ИЗ ИСТОРИИ АЗИРБАЙДЖАНСКИХ КУРДОВ
ئامانجمان ئەوەیە وەک هەر نەتەوەیەکی تر خاوەنی داتابەیسێکی نەتەوەییی خۆمان بین..
پۆل: کورتەباس | زمانی بابەت: Pусский - Russian
بەشکردن
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish0
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)0
English - English0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish1
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0

ИЗ ИСТОРИИ АЗИРБАЙДЖАНСКИХ КУРДОВ

ИЗ ИСТОРИИ АЗИРБАЙДЖАНСКИХ КУРДОВ
Аламдар Шахвердиев

Курды (самоназвание «курд», «курмандж») – один из древнейших народов Ближнего и Среднего Востока. Курдов различают по племенным (гурна, бабан, джелали, джаф, милан, зилан, заза, мукри, соран, хасани, шеккак) и географическим (дерсими, хеккари, бахтани, бахдинани) признакам.

Среди первых упоминаний о курдах можно привести сведения древнегреческих авторов Страбона и Птолемея, описавших область Кордуэну (Гордиэну). Страбон называл курдов «киртиш». Ксенофонт в «Анабазисе» также повествует о воинственном, выносливом народе – кардухах, преследовавших десятитысячное войско греков.

По мнению известного российского востоковеда В.Ф.Минорского, курды обитали в древности на территории Атропатены. Исходя из этого, можно предположить, что начиная с IV века до нашей эры и до конца раннего средневековья курды составляли немногочисленное ираноязычное меньшинство в Атропатене.

В III веке до н.э. в результате распада государства Селевкидов возникло могущественное Парфянское царство, в составе которого уже существовали отдельные курдские династии. После парфянских Аршакидов и в эпоху Сасанидов (226-651 гг. н.э.) также существовали самостоятельные курдские роды – Базикани, Дейселли, Химдани и др.

В VII –IX вв., в период арабского завоевания курды сначала выступали на стороне сасанидского Ирана, но вскоре примкнули к арабам и приняли ислам. В это время начинается продвижение курдских племен на север, где они создают ряд феодальных княжеств.

В X – XI вв. на Южном Кавказе правила известная династия Шеддадидов, владевшая значительной территорией в междуречье Куры и Араза. Эта династия была основана в 951 г. (340 г. хиджры) Мухаммедом Шеддадом бен Карту из племени раввади. Опустошительное нашествие монголов в середине XIII века принесло тяжелый урон курдам, которым пришлось перекочевать из низин в горы. Не улучшилось положение курдов и в последующие два с половиной столетия.

Начало XVI века – переломный момент в истории курдов. В 1514 г., когда войска сефевидского шаха Исмаила I были разгромлены при Чалдыране турецким султаном Селимом I Явузом, в состав Османской империи вошли населенные курдами земли.

После последней турецко-иранской войны, закончившейся в 1823 г. подписанием Эрзурумского мирного договора, между двумя странами была установлена граница, мало отличавшаяся от той, что сложилась за 300 лет до этого в период завоевательных походов султана Селима I.

К 1830 году границы Российской империи вплотную приблизились к курдским землям. Параллельно усиливался поток курдских переселенцев на Южный Кавказ, аннексированный к этому времени Россией. В конце 1807 г. курдский предводитель рода Махмед Сефи-Султан перешел русско-иранскую границу со своим родом, включавшим 600 семейств, и обосновался в Карабахском ханстве. Челебийские курды, жившие в Карадаге (область в Иране) числом в тысячу семейств, тоже переселились на Южный Кавказ.

Немало курдских семей из Ирана переселилось в Нахчыванский и Сурмалинский уезды после присоединения к России Гянджинского, Карабахского и Шекинского ханств. Отдельные курдские семьи и родоплеменные группы оказались на территории Южного Кавказа после двух русско-персидских войн (1804-1813 и 1826-1828 гг.).



В литературе есть сведения о курдах, населявших во второй половине XIX века Арешский, Джабраильский, Джаванширский и Зангезурский уезды Елисаветпольской (Гянджинской) губернии. На территории Эриванской губернии курды жили в Сурмалинском, Шарурском, Эчмиадзинском, Александропольском, Эриванском, Нахчыванском и Новобаязидском уездах.

Основная масса курдского населения переселялась в регион Южного Кавказа из Ирана с начала XIX, оседая в горных и предгорных районах Азербайджана. После подписания Туркменчайского договора 1828 г. вместе с частью азербайджанских земель к России отошли и курдские селения. В числе таких сел можно указать Зиланлы и Шотланлы (Губадлинский район Азербайджана). Курдские переселенцы из Ирана в Азербайджан 1813, 1828 и 1914 годов обосновались в Зангезурском уезде Елисаветпольской губернии.

В Азербайджане курды жили в основном в Зангиланском, Кяльбаджарском, Губадлинском и Лачинском районах. В поисках лучших пастбищ и земельных участков курды со своими стадами кочевали из одного района в другой. Например, села Оруджлу и Агджакенд Кяльбаджарского района основали переселенцы из селений Агджакенд и Минкенд Лачинского района. Село Ашагы Шуртан Кяльбаджарского района образовано курдами из села Мирик Лачинского района Азербайджана.

В 20-х годах ХХ в. часть жителей этих сел переселилась в Евлахский и Тертерский районы. Село Кара-Кечди Лачинского района основали задолго до Октябрьского переворота курды-переселенцы из Шарурского уезда Эриванской губернии. Первоначально в конце XIX в. они обосновались в селении Кара-Кишлаг, в котором к 1888 году насчитывалось 252 двора.

В 20-е годы прошлого века некоторые жители этого села во главе с братьями по имени Худо и Аббас ушли на поиски лучших земель и основала приблизительно в 20 км новое поселение, назвав его Кара-Кечди. Во второй половине XIX в. курдская семья Шахсуваровых из Шаруро-Даралагезского уезда перекочевала в село Минкенд (Лачинский район Азербайджана). Вскоре сюда переселились еще несколько курдских семей, селение разбилось на родственные кварталы. В ряде других сел Лачинского района – Бозлу, Агджакенд, Мирик, Кямаллы – в конце XIX века, согласно статистическим данным и сообщениям старожилов, также жили курды.

Для социально-экономических отношений курдов Южного Кавказа начала XIX в. характерно сохранение родоплеменных пережитков. В курдском обществе того времени существовало два класса: феодалы и зависевшие от них крестьяне. В этот период еще сохранялось деление курдов на племена (эл), которые объединяли несколько родов (бар). Во главе племен и родов стояли ага и беки. Должность ага и бека переходила по наследству.

Курдские феодалы-землевладельцы приобретали большие массивы пахотных земель. В качестве примера можно привести селение Зиланлы Зангезурского уезда, где земли принадлежали крупным землевладельцам Гасанбеку и Исмаилбеку. Крупные земельные участки в Лачинском районе принадлежали бекам Султановым.

Ко второй половине XIX в. усиливается дифференциация социальных групп населения. Стало уменьшаться число мелких и средних скотоводов при значительном росте крупных скотовладельцев. Увеличилось число батраков, которые именовались шиван (пастух овец), гаван (пастух крупного рогатого скота, лошадей), хулам (батрак), рожхэк (поденщик).

Шиваны нанимались обычно на летний и зимний периоды; гаваны – только с весны и до осени, а хуламы работали у оседлого хозяина круглый год: следили за скотом, обрабатывали участок, пахали и сеяли и т.д. Рожхэки работали в летнее время года, выполняя различные сельскохозяйственные работы. В этот период стала выделяться и кулацкая верхушка, существовавшая вплоть до коллективизации.

В связи с расслоением курдского крестьянства в конце XIX начале ХХ вв. развивается отходничество, особенно среди беднейшего крестьянства (селения Зерты, Минкенд, Шейланлы Лачинского района, Шуртан, Союгбулаг, Зейлик Кяльбаджарского района).



Основные занятия

В конце XIX – первой половине ХХ в. курды в основном занимались полукочевым скотоводством с вертикальными перекочевками. В долинах скотоводство сочеталось с земледелием. В основном курды разводили крупный и мелкий рогатый скот в горных районах Азербайджана (Кяльбаджарский, Лачинский, Губадлинский, Зангиланский). Во время перекочевок курды объединялись в «оба», представляющее собой добровольный союз нескольких семей, как правило, на время кочевья на эйлаги, т.е. с весны до поздней осени.

«Оба» были двух типов: созданные на началах равенства входивших в нее членов (джал), которые несли одинаковые расходы по содержанию скота, и созданные в результате принятия одним из наиболее зажиточных скотовладельцев овец других членов «оба» в свое стадо. Возглавлял «оба» наиболее крупный скотовладелец, которого называли «обабашы». Джалы платили ему по 4-5 баранов со 100 голов скота. Обабаши пользовался большими правами; только он мог разбирать конфликты в подвластной ему «оба», выносить важные решения.

Число входивших в «оба» семей зависело от численности мелкого рогатого скота, которым владела та или иная семья. Как правило, общая численность стада «оба» не превышала тысячи голов. Эту традицию старались не нарушать, так как большее стадо трудно было обеспечивать кормом и уходом. На эйлагах курды жили в шатрах. Некоторая часть курдского населения, в основном в нагорной части Азербайджана, занималась богарным (демйе) земледелием.

Домашние промыслы и ремесла

Значительное место в хозяйственной жизни курдского населения Азербайджана в ХIХ начале ХХ в. занимали домашние промыслы, главным образом те, которые непосредственно были связаны со скотоводством. Курды издавна славились выделкой различных шерстяных изделий, кошм, обработкой овечьих и козьих шкур, но особенно важную роль в их быту играло традиционное ковроделие.

Курдские женщины вязали чулки, носки (горэ, джураб), изготовляли шерстяные хурджины для перевозки мелких предметов домашнего обихода, мешки (чевалы, тэр) для зерна, постельные принадлежности, женские пояса (бэппэшт) и.т.п. Мужчины обрабатывали овечьи и козьи шкуры, из которых делали емкости для хранения масла и сыра. В богатых лесом местностях (Кяльбаджарский, Лачинский районы) изготовлялись деревянные улья (кэнди).

Курды Кяльбаджарского района выделывали шерстяные, красочно орнаментированные попоны для лошадей. Повсеместно на Южном Кавказе курды изготавливали войлочные подстилки-кошмы, среди которых выделялись хоресание кошма – наилучшего качества и колав – менее качественная. Для выделки кошм берали мелкую шерсть барашка и клали на войлок, разостланный на полу. Днем на разостланной кошме сидели, а на ночь стелили постель.



Ковроделие

Ковроделие – один из древнейших видов промысла, всегда играл видную роль в хозяйстве курдов. Были наиболее распространены следующие виды ковров и ковровых изделий: паласы (безворсовые), войлочные, шерстяные изделия с ковровым рисунком (мешки, переметные и хозяйственные сумки, чулки и т.д.), а также ворсовые ковры. Выделывались они из различных сортов шерсти, как правило, окрашенной в яркие цвета. В зависимости от качества шерсти, окраски, размера, назначения и орнамента ковры назывались: емени (геба), зили (бар), джарджи. В орнаментике курдских ковров наряду с чисто геометрическими элементами встречаются мотивы, отражающие занятия населения (скотоводство, земледелие, ремесло), явления природы, а также религиозные представления курдов.

Ворсовой ковёр емени наиболее сложен как по способу производства, так и по расцветке и рисунку. Орнамент этого ковра чаще всего представляет собой симметричный рисунок из геометрических фигур (ромбы, треугольники, прямоугольники и.т.д.). Ковры емени бывают различных размеров и преимущественно прямоугольной формы. Они развешивались на стенах жилищ. Безворсовые ковры зили, или бар ткали как из шерстяных, так и из хлопчатобумажных нитей. Джарджи делали различной формы и размеров и чаще всего расстилались на полы, или развешивались на стенах. Для орнамента курдских ковров характерна симметрия рисунка в сочетании с асимметрией раскраски. Орнамент национальных ковров отображает окружающую природу солнце, горы, равнины, животный и растительный мир, основное занятие народа скотоводство.

Кухня

Со временем пища кавказских курдов все меньше отличалась от азербайджанской. Значительное место в курдской кухне занимали молочные, мясные, крупяные, мучные и овощные продукты. Для получения масла и творога молоко кипятили в больших медных котлах. Когда молоко остывало, в него клали две-три столовые ложки кислого молока. Затем закисшее молоко вливали в деревянную маслобойку – сэрсум, наполненную наполовину холодной водой. Из обычного творога готовили жажи и кяшк. Жажи – рассыпчатый творог, который обычно употребляли в пищу поздней осенью.

Фольклор, литература и музыка

Курдский народ вправе гордиться своим богатейшим устным народным творчеством. Фольклорные произведения пользовались популярностью в силу отсутствия своей письменности. Из наиболее распространенных курдских эпических произведений отметим такие, как “Мам и Зин”, “Замбильфрош”, “Дымдым”, “Кар и Кулук”, “Хадже и Сиабанд”, “Маме и Айше”, “Сева Аджи”.

По тематике народное творчество курдов весьма разнообразно (лавджи, эпические песнисказы, стихи, пословицы, поговорки, сказки и т.д.). Лавджи – короткие лирические и героические стихотворения. Лирические лавджи передают беседу влюбленных перед расставанием, диалоги влюбленных перед боем и т.п. Богат и музыкальный фольклор курдов, который, к сожалению, мало изучен. Курдские мелодии обычно минорные, хоровое исполнение отсутствует.

Наиболее распространенными и старинными курдскими танцами являются хороводные. Сольные танцы, а тем более в женском исполнении в прошлом курдам Южного Кавказа были незнакомы. В более поздние годы стали появляться сольные исполнения.

Коллективные танцы (говенд) исполнялись под зурну и барабан при сомкнутом построении танцующих, которые брали друг друга за руки, плечи, талию или за мизинцы. Обычно кто-нибудь из старших выбирал предводителя (сарговенд), который вел танцующих по кругу в правую сторону, размахивая платком в правой руке. Различают танцы быстрые и медленные. К быстрым (наиболее популярным) можно отнести ойнарэ, адлэ, кочари. Медленные коллективные танцы курдов сакме, джангуле нэри, лачи бэиэ, шорор и др.

Курды – народ очень музыкальный. Особой любовью пользуются народные песни: бытовые, лирические, свадебные, похоронные и воинственные. Из лирических песен наиболее известны «Домам», «Авдале», «Зайнэке», «Хазал». Песни, посвященные любви, называются ”песнями девушек” (кламед кчэка). К числу популярных свадебных песен относятся ”Калашо-Нобадаро”, ”Майраме”, ”Романи”, ”Шалэк Шиноке” и др.

Одежда

Мужская одежда курдов по аналогии с азербайджанской состояла из нижней рубахи (крас), нижней поясной одежды (дарпэ), верхней поясной одежды-шаровар (шарвар, шал) верхней плечевой одежды жилетки (элеэ), архалуха, чохи, пояса (пэшт), головного убора (кюлах, папах), шерстяных носков (горэ, джураб) и обуви. На ноги надевали шерстяные ноговицы (саг) и сафьяновые сапоги. Зачастую мужчины носили самодельные лапти из сыромятной кожи (чарэх).

Национальный костюм курдских женщин состоял из рубахи (крае), верхней поясной одежды шаровар (хэвалкрас), верхней плечевой одежды жилетки (элэк), верхней поясной одежды передника (шалэк, доштук), нарукавников (давзанг), шерстяного пояса (бэне пэштэ), головного убора (кари) или головных шелковых платков, шерстяных чулок (горэ). К женским украшениям относятся: головное украшение (бэрдженик), барчан, нагрудное украшение (рэхт), поясное украшение камбад, гостил (кольца), бозэн (браслеты).



Жилища

Основными типами жилища кавказских курдов до 20-х годов ХХ в., а кое-где и до начала 30-х годов были шатер (для кочевого и полукочевого населения) и зимнее жилище-землянка или полуземлянка (для полукочевого и оседлого населения). Основой курдского шатра (кон, чадыр) служили деревянные жерди, вбитые в землю в несколько рядов. Среди курдского населения Азербайджана аналогичный тип шатра бытовал примерно до 30-х годов, а затем стал вытесняться шатром азербайджанского типа.

В Азербайджане наряду с землянкой и полуземлянкой существовали пещерные жилища, среди которых можно выделить искусственные и естественные. Искусственные пещеры выкапывались в мягких горных породах. В естественных пещерах зажиточные курды содержали скот. В Лачинском районе Азербайджана существовали целые пещерные селения курдов. Зимние жилища курдов типа землянки и полуземлянки (мал, хани) были распространены на Южном Кавказе и в Передней Азии. В литературе такое жилище известно под названием карадам и дарбази.

Главным строительным материалом служил нетесаный камень, которым изобиловали горные районы, а также сырцовый кирпич, имевший распространение на равнине. Стены в землянках и полуземлянках беднейшей части населения выкладывали из грубого, неотесанного камня, скрепленного раствором глины. В домах зажиточных курдов стены покрывали обработанным камнем. Изнутри стены не белили.

У курдов Азербайджана камины появились гораздо позднее и встречались в основном в зажиточных жилищах. В курдской традиции очаг служил объектом поклонения, с ним связаны различные религиозные обычаи и поверья народа, судьба семьи, ее достаток. В каждом доме заботились о том, чтобы в очаге не гас огонь. Хозяйственные помещения – конюшня (тавлее), овчарня, хлев (гом), кладовая и комната для сельскохозяйственного инвентаря (килар) у кавказских курдов были почти однотипны. Жилые и хозяйственные помещения располагались, как правило, под одной кровлей.

На крутых горных склонах курдские селения располагались ярусообразно. Большинство селений формировалось в основном на основе близких родственных связей. Дома кровных родственников, а также членов патронимии имели одну смежную стену с отверстием (колэх). Курдское селение обычно создавалось у родника.

Курды, как и другие народы Азербайджана, активно участвовали в общественнополитической, научной и культурной жизни страны. Многие видные представители курдской общины получили образование на азербайджанском языке, внесли свой вклад в развитие науки и культуры Азербайджана.

Среди них министр просвещения в правительстве АДР Нурмамед Шахсуваров, первый военный министр в правительстве АДР Хосров бек Султанов, видный общественный и политический деятель Чингиз Илдырым, министр внутренних дел Азербайджанской ССР Ариф Гейдаров, писатели Сулейман Рагимов, Али Велиев и Фарман Керимзаде, поэт Джалал Бергушад, председатель Верховного совета АзССР Мамед Искендеров и другие.

По материалам журнала IRS Наследие
[1]

کوردیپێدیا بەرپرس نییە لە ناوەڕۆکی ئەم تۆمارە و خاوەنەکەی لێی بەرپرسیارە. کوردیپێدیا بە مەبەستی ئەرشیڤکردن تۆماری کردووە.
ئەم بابەتە بەزمانی (Pусский) نووسراوە، کلیک لە ئایکۆنی بکە بۆ کردنەوەی بابەتەکە بەو زمانەی کە پێی نووسراوە!
Этот пункт был написан в (Pусский) языке, нажмите на значок , чтобы открыть элемент на языке оригинала!
ئەم بابەتە 2,299 جار بینراوە
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
هاشتاگ
سەرچاوەکان
[1] ماڵپەڕ | کوردیی ناوەڕاست | AZERHISTORY.COM
فایلی پەیوەندیدار: 1
بابەتە پەیوەستکراوەکان: 1
1. ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 13-12-2021
زمانی بابەت: Pусский
ڕۆژی دەرچوون: 13-12-2021 (3 ساڵ)
پۆلێنی ناوەڕۆک: مێژوو
پۆلێنی ناوەڕۆک: دۆزی کورد
جۆری دۆکومێنت: زمانی یەکەم
زمان - شێوەزار: ڕووسی
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
خاوەنی ئەم بابەتە بەسوپاسەوە، مافی بڵاوکردنەوەیی بە کوردیپێدیا بەخشیوە! یان بابەتەکە کۆنە، یاخود بابەتەکە موڵکی گشتییە.
کوالیتیی بابەت: 99%
99%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( ڕاپەر عوسمان عوزێری )ەوە لە: 13-12-2021 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە لەلایەن: ( هاوڕێ باخەوان )ەوە لە: 13-12-2021 پێداچوونەوەی بۆکراوە و ئازادکراوە
ئەم بابەتە بۆ دواجار لەلایەن: ( هاوڕێ باخەوان )ەوە لە: 13-12-2021 باشترکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە بەپێی ستانداردەکانی کوردیپێدیا هێشتا ناتەواوە و پێویستیی بە داڕشتنەوەی بابەتی و زمانەوانیی زۆرتر هەیە!
ئەم بابەتە 2,299 جار بینراوە
فایلی پەیوەستکراو - ڤێرشن
جۆر ڤێرشن ناوی تۆمارکار
فایلی وێنە 1.0.1129 KB 13-12-2021 ڕاپەر عوسمان عوزێریڕ.ع.ع.
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
پەرتووکخانە
شوێنەوارنامە - وەشانی 3
ژیاننامە
سەرهەد محەمەد حاجی قادر
ژیاننامە
نێرگز عەزیز بابا
کورتەباس
ڕۆمانێکی بەختیار عەلی لە نێو 100 باشترین پەرتووکی سەدەی 21دایە
شوێنەوار و کۆنینە
زیندان سلێمان... شوێنی تەقوای زەردەشتییەکان
وێنە و پێناس
شەهید یونس دوتازایی لەگەڵ مەسعود بارزانی ساڵی 1989
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
وێنە و پێناس
سەرۆک کەرتەکانی تایبەت بە سەرژمێری گشتى دانیشتووانی ئێراق لە شارى هەولێر ساڵی 1965
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )
کورتەباس
تەونکردن لە کوردستان
ژیاننامە
سۆنیا تاریق ئەحمەد
پەرتووکخانە
ڕووپێوى رووبەرە چاندراوەکانى بەروبوومى زستانە لە هەرێمى کوردستان 2012-2013
کورتەباس
خۆشاوى پێنجوێن
ژیاننامە
ڕێژەن بورهان شێخ ئەحمەد
پەرتووکخانە
ڕوپێوى ئامارى چاندراوى زستانە لە هەرێمى کوردستان 2011-2012
وێنە و پێناس
چەند خانمێکی گەڕەکی کانێسکان لە سلێمانی ساڵی 1976
پەرتووکخانە
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
شوێنەوار و کۆنینە
پردی قەڵاتاسیان
پەرتووکخانە
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
ژیاننامە
دکتۆر ئومێدی شار
پەرتووکخانە
توێژینەوەیەک لەبارەی: ڕوانگەی ئیسرائیل بەرامبەر کورد چەندە ستراتیجیە چەندە تاکتیکیە؟
وێنە و پێناس
چەند نەوەیەکی شاعیری کورد پیرەمێرد
شوێنەوار و کۆنینە
کۆشکی حەوش کوروو
کورتەباس
بە وێنە.. نۆژەنکردنەوەی قەڵای هەولیر بەردەوامە
کورتەباس
مۆزەخانەی ورمییە گەوهەرە مێژووییەکانی لە ئامێز گرتووە
ژیاننامە
ژاڵە ساڵح
ژیاننامە
عەلی عەریف حەمید
پەرتووکخانە
ڕاپۆرتى بەرهەمى بەروبوومى هاوينە لە هەرێمى کوردستان 2012-2013
ژیاننامە
سافیە ئاکداغ
شوێنەوار و کۆنینە
پردی دیجلە
وێنە و پێناس
ناو بازاڕی شاری هەولێر ساڵی 1963
ژیاننامە
محەمەد ڕەشید
پەرتووکخانە
ڕِاپۆرتى کشتوکاڵى بەروبوومەکانى هاوینە وەرزى چاندنى 2013
ژیاننامە
شیراز ئیبراهیم

ڕۆژەڤ
ژیاننامە
زاهیر عەبدوڵڵا
24-09-2010
هاوڕێ باخەوان
زاهیر عەبدوڵڵا
ژیاننامە
کەریم دەشتی
20-01-2011
هاوڕێ باخەوان
کەریم دەشتی
پەرتووکخانە
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
08-11-2024
هاوڕێ باخەوان
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
کورتەباس
دامەزرێنەری کوردیپێدیا: ئێمە زانیاری نافرۆشین
21-11-2024
کشمیر کەریم
دامەزرێنەری کوردیپێدیا: ئێمە زانیاری نافرۆشین
کورتەباس
شوێنەواری کفری: دەستدرێژی کراوەتە سەر شوێنەوارێکی مێژوویی، کە تەمەنی زیاتر لە 2 هەزار ساڵە و ڕووبەرێکی زۆری زەوییەکەیان کێڵاوە
23-11-2024
سارا سەردار
شوێنەواری کفری: دەستدرێژی کراوەتە سەر شوێنەوارێکی مێژوویی، کە تەمەنی زیاتر لە 2 هەزار ساڵە و ڕووبەرێکی زۆری زەوییەکەیان کێڵاوە
 چالاکییەکانی ڕۆژی
بابەتی نوێ
پەرتووکخانە
ڕاپۆرتى بەرهەمى بەروبوومى هاوينە لە هەرێمى کوردستان 2012-2013
25-11-2024
هەژار کامەلا
ژیاننامە
سۆنیا تاریق ئەحمەد
25-11-2024
سەریاس ئەحمەد
پەرتووکخانە
توێژینەوەیەک لەبارەی: ڕوانگەی ئیسرائیل بەرامبەر کورد چەندە ستراتیجیە چەندە تاکتیکیە؟
25-11-2024
هەژار کامەلا
پارت و ڕێکخراوەکان
تەڤگەری ژنانی ئازاد (تەژەئا -TJA)
25-11-2024
سەریاس ئەحمەد
پەرتووکخانە
ڕووپێوى رووبەرە چاندراوەکانى بەروبوومى زستانە لە هەرێمى کوردستان 2012-2013
25-11-2024
هەژار کامەلا
پەرتووکخانە
ڕوپێوى ئامارى چاندراوى زستانە لە هەرێمى کوردستان 2011-2012
25-11-2024
هەژار کامەلا
پەرتووکخانە
ڕِاپۆرتى کشتوکاڵى بەروبوومەکانى هاوینە وەرزى چاندنى 2013
25-11-2024
هەژار کامەلا
پەرتووکخانە
ڕاپورتى کێلگەکانى پەلەوەر لە هەرێمى کوردستان 2013
25-11-2024
هەژار کامەلا
پەرتووکخانە
ڕووپێوى چاندراوى بەروبوومى زستانە لەهەرێمى کوردستان(رووبەر، بڕشت، بەرهەم و تێچوو) 2016-2017
25-11-2024
هەژار کامەلا
ڤیدیۆ
حەبیبوڵڵا خانی سنە ئەو کوردەی ملی بۆ ڕەزا شا کەچ نەکرد
25-11-2024
شادی ئاکۆیی
ئامار
بابەت
  527,308
وێنە
  112,116
پەرتووک PDF
  20,585
فایلی پەیوەندیدار
  106,859
ڤیدیۆ
  1,596
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
290,177
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,812
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,274
عربي - Arabic 
31,932
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
19,655
فارسی - Farsi 
11,171
English - English 
7,786
Türkçe - Turkish 
3,684
Deutsch - German 
1,807
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
349
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Polski - Polish 
56
Español - Spanish 
55
Italiano - Italian 
52
Հայերեն - Armenian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
7
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
109,159
ژیاننامە 
26,643
پەرتووکخانە 
25,993
کورتەباس 
18,927
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
15,009
پەند 
13,754
شوێنەکان 
12,018
شەهیدان 
11,928
کۆمەڵکوژی 
10,919
هۆنراوە 
10,494
بەڵگەنامەکان 
8,402
وێنە و پێناس 
7,417
ئامار و ڕاپرسی 
4,627
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,491
ڤیدیۆ 
1,492
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,460
پۆلێننەکراو 
989
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
824
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
777
کارە هونەرییەکان 
767
فەرمانگەکان  
764
شوێنەوار و کۆنینە 
636
گیانلەبەرانی کوردستان 
343
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
188
نەخشەکان 
185
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
94
یارییە کوردەوارییەکان 
83
زانستە سروشتییەکان 
80
خواردنی کوردی 
80
دۆزی ژن 
55
ئیدیۆم 
51
مۆزەخانە 
50
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
28
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
327
PDF 
32,158
MP4 
2,660
IMG 
205,841
∑   تێکڕا 
240,986
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
پەرتووکخانە
شوێنەوارنامە - وەشانی 3
ژیاننامە
سەرهەد محەمەد حاجی قادر
ژیاننامە
نێرگز عەزیز بابا
کورتەباس
ڕۆمانێکی بەختیار عەلی لە نێو 100 باشترین پەرتووکی سەدەی 21دایە
شوێنەوار و کۆنینە
زیندان سلێمان... شوێنی تەقوای زەردەشتییەکان
وێنە و پێناس
شەهید یونس دوتازایی لەگەڵ مەسعود بارزانی ساڵی 1989
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
وێنە و پێناس
سەرۆک کەرتەکانی تایبەت بە سەرژمێری گشتى دانیشتووانی ئێراق لە شارى هەولێر ساڵی 1965
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )
کورتەباس
تەونکردن لە کوردستان
ژیاننامە
سۆنیا تاریق ئەحمەد
پەرتووکخانە
ڕووپێوى رووبەرە چاندراوەکانى بەروبوومى زستانە لە هەرێمى کوردستان 2012-2013
کورتەباس
خۆشاوى پێنجوێن
ژیاننامە
ڕێژەن بورهان شێخ ئەحمەد
پەرتووکخانە
ڕوپێوى ئامارى چاندراوى زستانە لە هەرێمى کوردستان 2011-2012
وێنە و پێناس
چەند خانمێکی گەڕەکی کانێسکان لە سلێمانی ساڵی 1976
پەرتووکخانە
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
شوێنەوار و کۆنینە
پردی قەڵاتاسیان
پەرتووکخانە
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
ژیاننامە
دکتۆر ئومێدی شار
پەرتووکخانە
توێژینەوەیەک لەبارەی: ڕوانگەی ئیسرائیل بەرامبەر کورد چەندە ستراتیجیە چەندە تاکتیکیە؟
وێنە و پێناس
چەند نەوەیەکی شاعیری کورد پیرەمێرد
شوێنەوار و کۆنینە
کۆشکی حەوش کوروو
کورتەباس
بە وێنە.. نۆژەنکردنەوەی قەڵای هەولیر بەردەوامە
کورتەباس
مۆزەخانەی ورمییە گەوهەرە مێژووییەکانی لە ئامێز گرتووە
ژیاننامە
ژاڵە ساڵح
ژیاننامە
عەلی عەریف حەمید
پەرتووکخانە
ڕاپۆرتى بەرهەمى بەروبوومى هاوينە لە هەرێمى کوردستان 2012-2013
ژیاننامە
سافیە ئاکداغ
شوێنەوار و کۆنینە
پردی دیجلە
وێنە و پێناس
ناو بازاڕی شاری هەولێر ساڵی 1963
ژیاننامە
محەمەد ڕەشید
پەرتووکخانە
ڕِاپۆرتى کشتوکاڵى بەروبوومەکانى هاوینە وەرزى چاندنى 2013
ژیاننامە
شیراز ئیبراهیم

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 16
| پەیوەندی | CSS3 | HTML5

| کاتی ئافراندنی لاپەڕە: 0.828 چرکە!