پەرتووکخانە پەرتووکخانە
گەڕان

کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!


بژاردەی گەڕان





گەڕانی ورد      کیبۆرد


گەڕان
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆمارکردنی بابەت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
ئامرازەکان
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
زمانەکان
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
هەژماری من
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
گەڕان تۆمارکردنی بابەت ئامرازەکان زمانەکان هەژماری من
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 دەربارە
 بابەت بەهەڵکەوت
 چالاکییەکانی ڕۆژی
 ڕێساکانی بەکارهێنان
 ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
 بیروڕاکانتان
 دڵخوازەکان
 کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
 چالاکییەکان - کوردیپێدیا
 یارمەتی
بابەتی نوێ
ژیاننامە
شوانی ڕەحمان قەشقە
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
سالار ئەربیل
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
عەبدولکەریم غازی باڵەکی
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
سەنگەر سمکۆ گەردی
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
بەختیاری ئاسایش
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
سەید ئاراس رواندزی
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
نیشتمان مستەفا ناوپردانی
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
شێروان ئەحمەد
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
هێرۆ بەرزنجی
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
زوبێر باڵەک
22-11-2024
کشمیر کەریم
ئامار
بابەت
  526,964
وێنە
  111,937
پەرتووک PDF
  20,524
فایلی پەیوەندیدار
  106,670
ڤیدیۆ
  1,591
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
289,967
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,948
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,254
عربي - Arabic 
31,700
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
19,727
فارسی - Farsi 
11,132
English - English 
7,777
Türkçe - Turkish 
3,681
Deutsch - German 
1,807
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
349
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Polski - Polish 
56
Español - Spanish 
55
Italiano - Italian 
52
Հայերեն - Armenian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
7
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
109,159
ژیاننامە 
26,624
پەرتووکخانە 
25,931
کورتەباس 
18,892
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
14,981
پەند 
13,753
شوێنەکان 
12,018
شەهیدان 
11,928
کۆمەڵکوژی 
10,932
هۆنراوە 
10,487
بەڵگەنامەکان 
8,380
وێنە و پێناس 
7,418
ئامار و ڕاپرسی 
4,627
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,491
ڤیدیۆ 
1,487
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,460
پۆلێننەکراو 
989
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
824
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
777
کارە هونەرییەکان 
767
فەرمانگەکان  
739
شوێنەوار و کۆنینە 
636
گیانلەبەرانی کوردستان 
343
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
188
نەخشەکان 
185
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
94
یارییە کوردەوارییەکان 
83
زانستە سروشتییەکان 
80
خواردنی کوردی 
80
دۆزی ژن 
55
مۆزەخانە 
50
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
ئیدیۆم 
31
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
28
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
327
PDF 
32,084
MP4 
2,650
IMG 
205,480
∑   تێکڕا 
240,541
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
ژیاننامە
ئەمین حەمید ڕەزا دەلۆیی
شەهیدان
ژینا ئەمینی
کورتەباس
دامەزرێنەری کوردیپێدیا: ئێم...
ژیاننامە
سروە شیری
پەرتووکخانە
لە ئەمەریکاوە؛ بینین، مەعری...
Древнехеттские источники о курдах
کوردیپێدیا، گەورەترین پڕۆژەی بەئەرشیڤکردنی زانیارییەکانمانە..
پۆل: کورتەباس | زمانی بابەت: Pусский - Russian
بەشکردن
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish0
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)0
English - English0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch1
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0

Древнехеттские источники о курдах

Древнехеттские источники о курдах
Древнехеттские источники о курдах
Лятиф Маммад

Манда. В древнехеттских источниках манда (умман манда) в XVIII–XVII вв. до н.э. локализуются на Верхнем Евфрате, по Арацани (Мурад чай) и у северо-восточных рубежах Сирии.
Хеттские Законы, датируемые около XVI века до н.э., сообщают, что «прежде воины Манда, воины Сала, воины городов Тамалки, Хатра, Цальпа, Тасхиния, Хемува, лучники, плотники, конюшие и их люди Карухала не имели службы и не исполняли повинностей (Luzzi, Šahhan)»[1].
Судя по выражениям «воины Манда, воины Сала», речь идет о племенах манда и сала, о чем пишет и академик Г. Капанцян[2]. Армянский уче­ный в связи с темой о мандах научно ставить вопрос и «об этническом имени «курмандж», как называет себя большая часть курдов» и слово kurmаnjth рассматривая как «сложное слово kurmanj», причем первую часть принимает за kuг, а вторую часть выводя из имени mаnda — «этого древнего воинст­венного, распространенного по разным местам народа (племени)», упоминает и существующем и поныне курдском племени mаndaka без изменения «d» в «j» («dz»). Согласна Г. Капанцяна «понятие «сын» становится как бы фор­мальным словом для принадлежности к племени, вроде суффикса «ак»… Образо­вание курдского национального имени несомненно базируется на этой древней идеологии… Менее удачно было бы курмандж (kurmanj) вывести из сложения «курд» и «мандж», то есть понять как «кур­ды (из племени) мандж» (т.е. mаndа). В том и другом случае явствует большое влияние в древности племен mandа. Я ос­тавляю вопрос о сходстве имени manda с матиенами и мадами (=мидийцами), о чем говорилось многими учеными»[3]. Г. Капанцян, прозорливо связав сло­ва «mаndа» с курдами, несколько раньше на страницах своей работы, говоря о пле­менах mаndа и sаlа, их отражение стре­мится видеть в княжеских родах mandakuni и salkuni из древнеармянских источников, и значения слов mandak объяснчет как «манд-ец» и «сал-ец»[4]. Даже спустя почти тысячелетие с момента об упоминаниях о манда в хеттских источниках и в VII в.до н.э. в «Хронике Гэдда о падении Ассирии», со­ставленной на нововавилонском диалек­те аккадского, речь также идет о войске «Умман Манда». В хронике сообщается, что в 12 год в месяце абе (июле-августе 614 года до нашей эры) «мидянин», взяв штурмом город Тарбиц, двинулся на свя­щенный город ассирийцев Ашшур. «Царь Аккада (Вавилони) и войско его, кото­рые шли на помощь мидянину, бая не за­стали, Ашшур был разрушен». Далее из хроники мы узнаем, что под «мидянином» подразумевается «Царь Умман Манды Умакиштар (Киаксар, Uvахishtrа, иранск. Нuvахshuга)[5]. Таким образом, в «хронике» Мидийское царство вместо «Мадай» (как и Вавилония – Аккад. – Л.М.) называется термином «Умман Манда» как более широким[6]. Известный армянский историк XIX ве­ка Николай Адонц писал, что «первона­чально только на земле куртиев (курдов. – Л.М.), позднее – по соседству с ними жили matiani. Данные древних авторов подтверждаются заключениями новых ис­следований о том, что народ mati не толь­ко по крови, но и по имени родственный с мадами, mada. Другая форма этого же названия mапоiа; так называется в асси­рийских надписях народ, царем которо­го был Астиаг. Мада относится к mand так, как mati к manti…»[7]. Акаде­мик С.Т. Еремян считал, что «мары тож­дественны с матиенами (хурритами. —Л.М.)» и что «мады были известны у ар­мян обыкновенно под именем маров; mаr также восходит к mada»[8]. Армян­ские источники однозначно под словом марк, мурк и мар подразумевали исклю­чительно Мидию и мидян – нынешних курдов[9]. Армянские источ­ники ХIII-Х1Х вв. называли Курдистан Страной Маров и под племенами маров подразумевали курдов[10].
Впоследствии на реке Çewek (Бингель), притоке среднего Арацани было известно древнекурдское княжество Мандака (Мандакуни древнеармянских источников), восходящей к этим манда. В истории ранней христианизации Предней Азии и Закавказья, в том числе и Армении курдские правители из династии княжеского рода Аршакидов сыграли ключевую роль. Поэтому не удивительно, что в V в. католикосом Армении был Ован[11] Мандакуни из упомянутого древнего рода Манда. Из­вестен и древний курдский княжеский род Манд. Шараф Хан Бидлиси писал о прави­телях «Килиса, что из рода Манташа, — Манд»[12], которые исповедовали ислам Примечателен и тот факт, что в княжестве Килис (в Юго-западном Курдистане, область граничил с г. Халеб (Алеппо, Сирия) проживающие в тех районах (между Хама и Марашем) курды-езиды во главе с езидскими шейхами увеличивали «знаки его могущества и истинной направленности, доказательства его великодушия и мужества. Айюбидов явили Манду благоволение и милость, отметили его степенью эмира над курдами, проживавшими в хранимой богом Сирии и Алеппо, препоручили его деснице власть над тем народом, вознесли его среди равных до высокой степени благородного»[13].
Знаменитые Джанполади[14] (Джумблаты, Джанболаты в Джеззине, горный Ливан (1726 – 1925), в ходе длительной истории сыгравшие важную роль и в военно-политической жизни Ливана — сподвижники курдского народного героя Кер-оглы, были из этого рода. И ныне среди курдов, исповедующих езидизм, известны племена mandiki (mendiki – манд-ики (манд-уки) и mende–sori (manda–sori). Племя mende–sori (manda–sori) вместе с миранги и дауди составляют крупное племенное объединение. До сих пор среди курдов (исповедующих езидизм) с гордостью исполняют многочисленные эпические и героические песни о Джангир-ага Мандики (1874-1938), который в начале ХХ века возглавил движение сопротивления турецкому режиму, стремящейся тотального физического уничтожения исповедующих езидизм курдов. Наличие «манда» в названии курдского племени mende–sori (manda–sori) также указывает на ее древние корни. В названии племени manda–sori слово sori (suri — от курдского sur – «крепостная стена, укрепление») также подталкивает исследователя на поиски связей этого племени (рода) с династией султанов Гура из дома Сори, основавших в верховьях рр. Герируд и Гильменд самостоятельное государство (1009—1215), центром которого была горная обл. Гур (на территории современного Афганистана), а столицами гг. Фирузкух и Газни. В 985 г. племя Гориан уже своей силой и мощью дали о себе знать в мусульманском мире. Территории, которых Гориан (Гуриды) контролировали, по имени Сори была известна как Welata Sori («Страна Сори»)[15]. Первые султаны — Сори Гор, Мухаммед Сори Гор и Али Мухаммед Сори Гор не были мусульманами и придерживались зороастризма. В 1030 г. Газневидам удалось сместить Али и на трон посадить его двоюродного брата по имени Авас, который уже исповедовал ислам.
Сала. Упоминение о (роде) племени сала упоминается и в ассирийских источниках. В надписи ассирийского царя Салмансара III (859-824 гг. до н.э.) упоминается поселение Салуру в стране Ишуа в Энзите[16]. Энзи — античная Анзитена (район от истоков реки Тигр до реки Арацани) — получила свое название от имени мидийского племени аризанты; Ишуа — Софена — Цупа(ни) по урартским источникам. Страна Салуа (Салу, Салуру, Сила) локализуется юго-восточнее Амида (Диярбакыра)[17]; в анналах Тиглатпаласара I (1115-1077 гг. до н.э.) — на границе страны Луллумеев, то есть Замуа, — территории верховьев реки Диалы и Малого Заба, а также к северо-востоку от них[18]; в анналах Ададнари II (911-890 гг. до н.э.) Салуа граничит со странами Мехри и Урарту[19]. В надписи урартского царя Аргишти, сына Менуа (786-764 гг. до н.э.) содержится сообщение о захвате им «Страны Гиарниани, страны правителя Силу(ы)»[20]. Гарни локализуется между Эчмиадзином и Кармир-Блуром в районе г. Ереван.
Лукулл сообщает о Силлаке — полководце парфянского царя Гирода (Орода) воевавшего против Красса в 53 г. до н.э. (Лукулл. Никий и Красс. XXI).
Страбон упоминает об области силакенов над Вавилонией к востоку. Область силакенов граничила с областью сагапенов и провинцией Элама Корбианой (Страбон, XIV,I,18). Силакены соседствовали также коссеями (касситами). Древнеармянские источники сообщает и о «…свирепом муже Слака (копье)», о котором не может уверенно сказать «от хайка ли происходит, или от аборигенов (курсив мой — Л. М.), бывших в стране до него, о чем повествуют древние сказания. Впрочем, он был муж храбрый; ему-то с немногими (его) мужами Вахаршак (378 − 386 гг.? — Л.М.) поручает гору (Агри/Арарат — Л.М.) и охоту за сернами; и названы они Слкуни» (М. Х. История Армении. II, 8). Источник под «Горой» или «Большой Горой» подразумевает гору Агри/Арарат. Этим и другими древнеармянскими источниками подтверждается факт проживания на «южный склонах Большой Горы и до Нахичевани многочисленных племен маров числом до десяти тысяч во главе со второй женой царя маров Ажидахака — Ануйш». «Слкуни» по армянским источникам состоит из слов Слк (Сло, Сила) — имя существительное и прилагательное суффикса «уни» от армянского «туни», которое заимствовано от среднеперсидского (мидийского) «tahyma», которое переводится как «дом», то есть «дом Сло (Силы)», что равнозначно с понятием «племя Силы». О курдском племени селуки в Битлисской области упоминает современный курдский ученый Джалиле Джалил[21].
Арабский путешественник Х века Абу Дулаф сообщает о старом названии небольшой горной области Ас-Салак, граничившей с Динаваром и Шахрезуром в Иранском Курдистане[22] (также см. Йакут, III, с. 119). Видимо, название Тепе-Силак (близ Кашана в Луристане) также имеет непосредственное отношение к нашей теме. В Северном Курдистане, вблизи города Догу-Баязет имеется гора под названием Силак.
Выше названные в Хеттском Законе страны «Тамалки» (Тумме[23] — в анналах Тиглатпаласара I; «Хатра» — в анналах Салмансара I в стране Хабхи[24]; Тиглатпаласара I — в стране Наири[25]; «Хемува» — в анналах Салмансара I Химме[26]; в анналах Тиглатпаласара I — Химуа (сравни с H’ama — Л. М.)[27]; «Тасхания» — в аналлах Ададнари II — Тапсия[28] и Таса, поселок в Энзи (Анзитене)[29]; «Цальпа» — позднее Цалла или Ицалла[30], — все эти «страны» локализуются между современными городами Северного Курдистана — Мардином, Урфой и Амидом, восточнее гор Малатьи.
Мы склонны также видеть в названиях страны Цальпа-Цалла-Цопка-Супани-Соффены отражение названия курдского племени сипки (сипкан), от которых получила свое название гора Сипан (Сипане Хлат), которую во времена арабского вторжения 642-643 гг. в Курдистан (в Ванскую область) Баладзори называет «Ас-Сибана»[31]. Видимо, княжеский род Спандуни по армянским источникам[32] также восходит к этому курдскому племени. Если учесть, что слово «спандуни» состоит из «спан (сипан)» и армянского «туни (дуни)» от среднеперсидского (мидийского) «tahuma», то места для сомнений не остается. «Армянская География» VII в. называет Сипан «Нех-Масик», но за горой закрепилось ее курдское название, что также свидетельствует в пользу наличия в данном регионе сильной курдской военно-политической власти. Судя по названию рода (племени) Сала (сравни с русским сила, силач, сильный, могучий и курдскими собственными именами Сло, Сала(дин), Сула(дин) — столбец (мощь, копье (острие), опора веры), не остается сомнений об этнической принадлежности данного рода(племени) иранцам-курдам. Мы выше говорили и о курдском племени селуки. На курдском языке (диалекте сорани) слово sêlik (селык, сельк) переводится как «вилы», которое составители «Армянской Истории» пытались переводить как «копье» (сравни «слака» и «сельк»). В диалекте курманджи shilik означает «хольм» (272), shılıh — вершина (горы)[33].
Отец курдского полководца и государственного деятеля Салахаддина Эйюби был из племени реванди (равенд), которое принадлежит к племенам ревандузи и делится на 12 колен: мамгирд, мамасам, мамсаль, мамбаль, мамекал, мамсиль, мамлись, мамсеки, мамекаль, мамуи, пирбаль и келу. «Мам» в названниях 10 колен из 12 связано с именем древнего курдского божества МАМ и слово «саль, силь» в названиях двух колен однозначно свидетельствует о древности этого племени. Слова «саль, силь» также указывают на родство этих племен с древними племенами сала, родом (племенем) Спандуни и современными (нынешними) племенами сипки и селуки.
Родовым владением племени реванди считается Гарни — Гиарикани по урартским источникам. Естественно, название этого племени отразилось в ареале его расселения, например, город Ревандуз (Равандуз) в Южном (Иракском) Курдистане, столица Республики Армения Ереван (Раван, Реван — так ее называют курды). По-курдски «реван» означает «плавный, свободный, ровный, душа; красивая местность. Е. И. Васильева, ссылаясь на курдского этнографа Мала Махмуда Боязиди, слово «раванд» переводит как «перемещающиеся». Да, действительно, слово «ре-ван» можно дословно переводить как «путник», но, если следовать этой логике, то все курдские кочевые и полукочевые племена без исключения надо называть «реван(д)ами» — «путниками, перемещающимися», что не поддается элементарной логике. Это также не подтверждается богатым историко-этнографическим и полевым материалом. В нашем случае, принимая во внимание имя племенного божества «МАМ» в названиях колен племени реванди, нам кажется, что правильнее было бы переводить название племени как «источник духовного благочестия», «благородный».
Горный район между Ширваном и Хизаном, близ к Хизану называется Карни. Хизан по административному делению Турции 1980 года входит в состав Битлисского ила.
В настоящее время существует также некогда мощная конфедерация Гиарики, куда входит племенное объединение Бруки (или Брюки), которое исторически жило на прилегающих между Амедом (Диярбакыр), озерами Ван и Севан территориях. В 1609 из-за поднятого восстания против Османской Турции и последующего ее подавления Бруки были вынуждены окончательно отойти из зоны Амеда. Часть этого племени продолжает жить вокруг озера Ван в Северном Курдистане, а живущие на территории Республики Армения и ведущие в абсолютном большинстве полукочевой образ жизни с началом армяно-азербайджанского конфликта вынуждены были эмигрировать в Россию, Азербайджан, Казахстан и Киргизию.
Нам представляется, что родовое владение племени Реванди Гарни (между Эчмиадзином и Кармир-Блур в районе г. Ереван), Карни в Битлисском иле, конфедерация Гиарики имеют непосредственное отношение к «стране Гиарниани, страны правителя Силу(ы)» по урартским источникам. Населенный пункт — анклав-селение Кярки (в военных топографических картах царской России до 1917 г. — «овчарня Кярки»), расположенный на территории Армении и входящий административно в состав Нахичевани (Республики Азербайджан), также носит этноним этой племенной конфедерации.
Таким образом, все вышеназванные области в «Хеттском Законе» по ассирийским и урартским источникам довольно четко поддаются локализации в областях Джезире- Амид (Диярбакыр)-Муш (озеро Ван) — одной из трех колыбелей сложения ядра курдского этноса имея при этом курдскую этническую подоплеку, что свидетельствует в пользу автохтонности курдов в рассматриваемом нами районе и дает основание сделать вывод, что племена (роды) «Манда» и «Сила» являются протокурдскими и сыграли важную роль в этногенезе современного курдского народа.

[1]История Древнего Востока. Тексты и документы. Хеттские законы. §54-55. С. 334. М., 2002.
[2]Капанцян Г. И. Историко-лингвистические работы. Хайаса – колыбель армян. Этногенез армян и их начальная история. СС. 128, 136-142. Ереван, 1956.
[3]Капанцян Г. И. Ук. соч., с.140.
[4]Капанцян Г. И. Ук. соч., с. 136.
[5]Дьяконов И.М. Ассиро-вавилонские источники по истории Урарту, № 81. – Вестник древней истории, 1951, № 3. М., сс. 244-247.
[6]Дьяконов И.М. История Мидии. С. 307.М.-Л., 1956.
[7]Адонц Н. Армения в эпоху Юстиниана. С. 418-419. Ереван, 1991.
[8]Дьяконов И.М. История Мидии. С. 353. М.-Л., 1956.
[9]Всеобщая история Степаноса Торонского Асохика по прозванию писателя XI столетия. Кн. I, М., 1864. Приложения 5,7,16.МоисейХоренский. История Армении. М., 1893.
Себеос (VII в.). История императора Ираклия. СПб., 1862.
[10]Даврижеци А. Книга историй. С. 49. М., 1973.
[11]Овнан — курдское собственное мужское имя. И по сей день среди курдов распространены мужские имена Olw(v)an (Naven Kurdi.S.345. Germani,1992).
[12]Шараф -Хан ибн Шамсаддин Бидлиси». Шараф-наме. С. 274. М., 1967. Т. I.
[13]Шараф -Хан ибн Шамсаддин Бидлиси. Ук. соч., с. 275.
[14]Примьер-министры в мусульманской зоне (Центр. и Вост.) Ливан:Камаль Джумблат (17.04.1975 – 16.03.1977).Валид Джумблат, сын (17.03.1977 – 10.1990).
[15] Ebdullah Meme Mehmad (Hoko) Xani Varli. Diroka dugelan kurdan (600-1500). S. 190. Istanbul, 1997.
[16]Дьяконов И.М. Ассиро-вавилонские источники по истории Урарту, №27 (II, 40). – Вестник древней истории, 1951, № 2. М., с. 295.
[17]Там же, №2., с. 266.
[18]Там же, №№11,12., сс. 278-279.
[19]Там же, №21., с. 283.
[20]Меликишвили Г. А. Урартские клинообразные надписи. II. Открытия и публикации 1954-1970 гг. № 386. С. 243. — Вестник древней истории. М., № 3. 1971.
[21]Джалил Дж. XIX век. Курды в Османской империи. С. 23. Анкара, 1992 (на тур. яз.).
[22]Вторая записка Абу Дулафа. с. 41 Москва, 1960 г.
[23]Дьяконов И.М. Ассиро-вавилонские источники по истории Урарту, №11. – Вестник древней истории, 1951, № 2. М., с. 278.
[24]Там же, №23 (I-58), с. 285.
[25]Там же, №2., с. 266.
[26]Там же, №2., с. 266.
[27]Там же, №11., с. 278.
[28]Там же, №21., с. 283.
[29]Там же, №42 (28), с. 313.
[30]Там же, №23 (I-101), с. 285.
[31]Тер-Гевондян А.Н. Армения и Арабский халифат. С. 41. Ереван, 1977.
[32]Адонц Н. Армения в эпоху Юстиниана. СС. 490-491. Ереван, 1991.
[33]Shamil Esgerov. Ferheng. S. 272; 270. Baku, 1999.[1]

کوردیپێدیا بەرپرس نییە لە ناوەڕۆکی ئەم تۆمارە و خاوەنەکەی لێی بەرپرسیارە. کوردیپێدیا بە مەبەستی ئەرشیڤکردن تۆماری کردووە.
ئەم بابەتە بەزمانی (Pусский) نووسراوە، کلیک لە ئایکۆنی بکە بۆ کردنەوەی بابەتەکە بەو زمانەی کە پێی نووسراوە!
Этот пункт был написан в (Pусский) языке, нажмите на значок , чтобы открыть элемент на языке оригинала!
ئەم بابەتە 2,536 جار بینراوە
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
هاشتاگ
سەرچاوەکان
[1] ماڵپەڕ | کوردیی ناوەڕاست | kurdist.ru
فایلی پەیوەندیدار: 1
بابەتە پەیوەستکراوەکان: 2
1. ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 23-10-2008
زمانی بابەت: Pусский
ڕۆژی دەرچوون: 23-10-2008 (16 ساڵ)
پۆلێنی ناوەڕۆک: مێژوو
زمان - شێوەزار: ڕووسی
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
کوالیتیی بابەت: 99%
99%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( ڕاپەر عوسمان عوزێری )ەوە لە: 03-02-2022 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە لەلایەن: ( زریان سەرچناری )ەوە لە: 03-02-2022 پێداچوونەوەی بۆکراوە و ئازادکراوە
ئەم بابەتە بۆ دواجار لەلایەن: ( زریان سەرچناری )ەوە لە: 03-02-2022 باشترکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە بەپێی ستانداردەکانی کوردیپێدیا هێشتا ناتەواوە و پێویستیی بە داڕشتنەوەی بابەتی و زمانەوانیی زۆرتر هەیە!
ئەم بابەتە 2,536 جار بینراوە
فایلی پەیوەستکراو - ڤێرشن
جۆر ڤێرشن ناوی تۆمارکار
فایلی وێنە 1.0.19 KB 03-02-2022 ڕاپەر عوسمان عوزێریڕ.ع.ع.
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
پەرتووکخانە
ڕەهەندی ڕەخنەی کۆمەڵایەتی لە پەندی پێشینانی کوردیدا؛ بە نموونە (پەندی پێشینان)ی شێخ محەمەدی خاڵ
ژیاننامە
سەنگەر سمکۆ گەردی
کورتەباس
دامەزرێنەری کوردیپێدیا: ئێمە زانیاری نافرۆشین
شوێنەوار و کۆنینە
کۆشکی حەوش کوروو
کورتەباس
هەستگۆڕکێ لە شیعرەکانی عەبدوڵڵا پەشێو دا
ژیاننامە
سالار ئەربیل
کورتەباس
جوانی ئافرەت وەک سەرچاوەی چێژ و خۆشی لە شیعرەکانی قوبادی جەلیزادە دا
وێنە و پێناس
سەرۆک کەرتەکانی تایبەت بە سەرژمێری گشتى دانیشتووانی ئێراق لە شارى هەولێر ساڵی 1965
وێنە و پێناس
چەند خانمێکی گەڕەکی کانێسکان لە سلێمانی ساڵی 1976
کورتەباس
نۆستالژیا لە شیعرەکانی فەرەیدون بەرزنجییدا
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
ژیاننامە
بەختیاری ئاسایش
پەرتووکخانە
شوێنەوارنامە - وەشانی 3
ژیاننامە
نیشتمان مستەفا ناوپردانی
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )
شوێنەوار و کۆنینە
زیندان سلێمان... شوێنی تەقوای زەردەشتییەکان
ژیاننامە
سروە شیری
پەرتووکخانە
تاقیکردنەوەی کیمیایی
ژیاننامە
عەبدولکەریم غازی باڵەکی
ژیاننامە
ڕەوشێ قاسم حسێن
پەرتووکخانە
لە ئەمەریکاوە؛ بینین، مەعریفە، شیکردنەوە - بەشی یەکەم
کورتەباس
هەستگۆڕکێ لە شیعرەکانی عەبدوڵڵا پەشێو دا
شوێنەوار و کۆنینە
پردی دیجلە
وێنە و پێناس
شەهید یونس دوتازایی لەگەڵ مەسعود بارزانی ساڵی 1989
پەرتووکخانە
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
پەرتووکخانە
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
شوێنەوار و کۆنینە
پردی قەڵاتاسیان
کورتەباس
سزای لەسێدارەدانی دوو بەندکراوی کورد لە بەندیخانەی قزڵحساری کەرەج جێبەجێ کرا
ژیاننامە
شوانی ڕەحمان قەشقە
کورتەباس
جوانی ئافرەت وەک سەرچاوەی چێژ و خۆشی لە شیعرەکانی قوبادی جەلیزادە دا
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
وێنە و پێناس
چەند نەوەیەکی شاعیری کورد پیرەمێرد
وێنە و پێناس
ناو بازاڕی شاری هەولێر ساڵی 1963
ژیاننامە
هێرۆ بەرزنجی
ژیاننامە
حەسیبە نادر مەسیفی

ڕۆژەڤ
ژیاننامە
ئەمین حەمید ڕەزا دەلۆیی
09-05-2022
سروشت بەکر
ئەمین حەمید ڕەزا دەلۆیی
شەهیدان
ژینا ئەمینی
17-09-2022
شەنە بەکر
ژینا ئەمینی
کورتەباس
دامەزرێنەری کوردیپێدیا: ئێمە زانیاری نافرۆشین
21-11-2024
کشمیر کەریم
دامەزرێنەری کوردیپێدیا: ئێمە زانیاری نافرۆشین
ژیاننامە
سروە شیری
21-11-2024
سروشت بەکر
سروە شیری
پەرتووکخانە
لە ئەمەریکاوە؛ بینین، مەعریفە، شیکردنەوە - بەشی یەکەم
22-11-2024
هەژار کامەلا
لە ئەمەریکاوە؛ بینین، مەعریفە، شیکردنەوە - بەشی یەکەم
 چالاکییەکانی ڕۆژی
بابەتی نوێ
ژیاننامە
شوانی ڕەحمان قەشقە
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
سالار ئەربیل
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
عەبدولکەریم غازی باڵەکی
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
سەنگەر سمکۆ گەردی
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
بەختیاری ئاسایش
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
سەید ئاراس رواندزی
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
نیشتمان مستەفا ناوپردانی
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
شێروان ئەحمەد
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
هێرۆ بەرزنجی
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
زوبێر باڵەک
22-11-2024
کشمیر کەریم
ئامار
بابەت
  526,964
وێنە
  111,937
پەرتووک PDF
  20,524
فایلی پەیوەندیدار
  106,670
ڤیدیۆ
  1,591
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
289,967
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,948
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,254
عربي - Arabic 
31,700
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
19,727
فارسی - Farsi 
11,132
English - English 
7,777
Türkçe - Turkish 
3,681
Deutsch - German 
1,807
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
349
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Polski - Polish 
56
Español - Spanish 
55
Italiano - Italian 
52
Հայերեն - Armenian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
7
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
109,159
ژیاننامە 
26,624
پەرتووکخانە 
25,931
کورتەباس 
18,892
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
14,981
پەند 
13,753
شوێنەکان 
12,018
شەهیدان 
11,928
کۆمەڵکوژی 
10,932
هۆنراوە 
10,487
بەڵگەنامەکان 
8,380
وێنە و پێناس 
7,418
ئامار و ڕاپرسی 
4,627
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,491
ڤیدیۆ 
1,487
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,460
پۆلێننەکراو 
989
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
824
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
777
کارە هونەرییەکان 
767
فەرمانگەکان  
739
شوێنەوار و کۆنینە 
636
گیانلەبەرانی کوردستان 
343
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
188
نەخشەکان 
185
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
94
یارییە کوردەوارییەکان 
83
زانستە سروشتییەکان 
80
خواردنی کوردی 
80
دۆزی ژن 
55
مۆزەخانە 
50
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
ئیدیۆم 
31
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
28
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
327
PDF 
32,084
MP4 
2,650
IMG 
205,480
∑   تێکڕا 
240,541
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
پەرتووکخانە
ڕەهەندی ڕەخنەی کۆمەڵایەتی لە پەندی پێشینانی کوردیدا؛ بە نموونە (پەندی پێشینان)ی شێخ محەمەدی خاڵ
ژیاننامە
سەنگەر سمکۆ گەردی
کورتەباس
دامەزرێنەری کوردیپێدیا: ئێمە زانیاری نافرۆشین
شوێنەوار و کۆنینە
کۆشکی حەوش کوروو
کورتەباس
هەستگۆڕکێ لە شیعرەکانی عەبدوڵڵا پەشێو دا
ژیاننامە
سالار ئەربیل
کورتەباس
جوانی ئافرەت وەک سەرچاوەی چێژ و خۆشی لە شیعرەکانی قوبادی جەلیزادە دا
وێنە و پێناس
سەرۆک کەرتەکانی تایبەت بە سەرژمێری گشتى دانیشتووانی ئێراق لە شارى هەولێر ساڵی 1965
وێنە و پێناس
چەند خانمێکی گەڕەکی کانێسکان لە سلێمانی ساڵی 1976
کورتەباس
نۆستالژیا لە شیعرەکانی فەرەیدون بەرزنجییدا
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
ژیاننامە
بەختیاری ئاسایش
پەرتووکخانە
شوێنەوارنامە - وەشانی 3
ژیاننامە
نیشتمان مستەفا ناوپردانی
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )
شوێنەوار و کۆنینە
زیندان سلێمان... شوێنی تەقوای زەردەشتییەکان
ژیاننامە
سروە شیری
پەرتووکخانە
تاقیکردنەوەی کیمیایی
ژیاننامە
عەبدولکەریم غازی باڵەکی
ژیاننامە
ڕەوشێ قاسم حسێن
پەرتووکخانە
لە ئەمەریکاوە؛ بینین، مەعریفە، شیکردنەوە - بەشی یەکەم
کورتەباس
هەستگۆڕکێ لە شیعرەکانی عەبدوڵڵا پەشێو دا
شوێنەوار و کۆنینە
پردی دیجلە
وێنە و پێناس
شەهید یونس دوتازایی لەگەڵ مەسعود بارزانی ساڵی 1989
پەرتووکخانە
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
پەرتووکخانە
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
شوێنەوار و کۆنینە
پردی قەڵاتاسیان
کورتەباس
سزای لەسێدارەدانی دوو بەندکراوی کورد لە بەندیخانەی قزڵحساری کەرەج جێبەجێ کرا
ژیاننامە
شوانی ڕەحمان قەشقە
کورتەباس
جوانی ئافرەت وەک سەرچاوەی چێژ و خۆشی لە شیعرەکانی قوبادی جەلیزادە دا
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
وێنە و پێناس
چەند نەوەیەکی شاعیری کورد پیرەمێرد
وێنە و پێناس
ناو بازاڕی شاری هەولێر ساڵی 1963
ژیاننامە
هێرۆ بەرزنجی
ژیاننامە
حەسیبە نادر مەسیفی

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 16
| پەیوەندی | CSS3 | HTML5

| کاتی ئافراندنی لاپەڕە: 1.828 چرکە!