Konya Kürtlerinin Medreseleri ve Saidî kurdî'nin Konya Ziyaretleri
sedat ulugana
dergi: Kürt Tarihi, C.13,2014,p.54-59, Istanbul
Üstad Konya'ya ilk ziyaretini 9 Aralık 1959'da yapar. 1960 Darbesi'nin arifesinde yapılan bu ziyaret , üstadın veda ziyaretleri gezilerinin ikincidir . İlk ziyaretini Ankara'ya yapan Üstad, kendini bir anda siyasi bir kargaşanın içinde bulur. DP'nin bilek sindirilmeye çalışıldığı, mür sarıtecilikle suçlandığı bir dönemde , Üstad'ın başındaki Kemalist çevre için kara propaganda aracı .
1811 yılında Hindistan'dan Kürdistan'a dönen Mevlana Halid Nakşibendiliği çok benimsemiş bir Kürt âlimdi . Kürdistan'daki Kürtlerin çoğunlu ğu Şafii'ydi . Şeyhlerin dini anlamda giderek güç lendiği Kürdistan'da Kadiri tarikatı etkindi . Ön celeri Kadiri şeyhleriyle çatışan Mevlana Halid'in halifeleri , 1850'li yıllarda son Kürt mirliklerinin de Osmanlı yönetimi tarafından ortadan kaldırıl masıyla birlikte , Kürdistan'da oluşan otorite boş luğunu da kullanarak Nakşibendiliği daha rahat bir şekilde yaydılar . Hakkâri civarında yerleşik olan Nehriler aracılığıyla geniş bir yayılma alanı bulan Nakşibendiliğin Halidi kolu , daha sonraki yıllarda bütün Kürtleri etkiledi . Osmanlının yö netim sınıfında bulunan etkin devlet adamları nın çoğunun da Nakşibendiliğe tabi olması , Ha lidiliğin yayılmasında ayrıca kolaylaştırıcı etken oldu . Kürt mirlikleri ortadan kaldırıldıktan son ra , otorite boşluğunu Halidi şeyhleri doldurdu . Bu durum Kemalistlerin medreseleri kapatma larına ve Kürdistan'daki şeyhleri katledip sürgün etmelerine kadar sürdü . 1925'te Kürt hareketinin önderi olan Şeyh Sait de Halidi şeyhiydi . KONYA'DA HALİDİ ŞEYHLERİ VE MEDRESELERİ Halidilik , Kürdistan'dan sonra Anadolu'ya da yayılmaya başladı ve bu defa da Mevlevilik ile çatıştı . Bilindiği üzere Konya Mevleviler için kut sal merkez konumundadır . Mevlana Celaleddin - i Rumi'nin türbesi ve soyundan geldiklerine ina nilan Çelebi ailesi Konya'dadır . Tarikatı yay mak için yola çıkan Halidi halifelerinden bazıları Konya'ya uğradı . Konya'da medreseler kuran Kürt şeyhleri hem Konya Kürtleri hem de Türkmenler arasında etkin
olmaya çalıştılar . Bu medreseler den Kürt Hacı Ali Efendi Medre sesi , Kemalistlerin medreseleri kapatmasına kadar eğitim vermeye devam etmiştir . Halidi şeyhleri Konya'da Mevlevilerce hakir görüldü ve Halidilik Kürt mezhebi de nilerek karalanmaya çalışıldı . Mevlevi dedeleri ne göre Halidilik bilgisiz ve cahillerin tarika tıydı . Kitapları ve öğretileri yoktu . Buna karşılık Kürt din adamları başta Kürtçe dini elyazmaları , Arapçayı öğretmek amacıyla yazılmış Kürtçe ter kibleri ve Nûbihara Biçûkan gibi eserleri çoğalt ma yoluna gittiler . Mevlevi şeyhleriyle bir çeşit kültür yarışına giren Halidiler , belli başlı Kürt klasiklerini ellerinden geldiğince çoğaltmaya çalıştılar . Öyle ki Şerefname'nin bazı nüshala rını bile Konya'da bulmak mümkündür . Bütün bu çalışmalarına rağmen , Halidiler Konya'nın Kürt köylerinde etkili olamadılar . Konya'nın yerli Kürtlerinin , Halidilerden pek etkilenme diklerinin başlıca kanıtı hemen hepsinin Ha nefi olmasıdır . Elbette bunun çeşitli nedenleri vardır . Başta şunu belirtmek gerekir : Konya'nın yerli Kürtleri daha çok şehre uzak köylerde ya şadıkları için , Halidi şeyhleriyle diyalogları ya hiç olmamış ya da çok az olmuştur . Keza , Halidi medreselerinde eğitim dilinin Kürtçe olması se Ustadın Isparta 20-001 plakalı arabası . bebiyle Halidiler hep baskı altında tutulmuştur . Ancak , Konya Kürtlerinin Halidi halifelerinden etkilenmemiş olmaları , onların Kürtçe medrese eğitimi görmediği anlamına gelmiyor . Cihanbeyli'nin Gölyazı ( Xelikan ) köyünden Molla Hasan ve Molla Mehmet adlı kardeşler ye tim kalınca devlet tarafından Konya şehir mer kezinde bir yetimhaneye verilirler . Kayseri'de ve Konya'da çeşitli medreselerde eğitim verir ler . Daha sonra Gölyazı'ya dönerek 1875 yılında Feyziye Medresesi'ni kurarlar . Medresenin eği tim dili Kürtçedir . İki kardeşin köyde medrese yapma çalışmaları tam anlamıyla bir fedakârlık örneğidir..
[1]