نام: ابوالحسن
شهرت: زِریاب
نام پدر: علی بن نافع
سال تولد: 789
محل تولد: موصل
سال فوت: 857
$زندگینامه$
ابوالحسن علی بن نافع مشهور به زِریاب، موسیقی‌دان، خواننده بربطنواز و مروج سبک زندگی بود که در عراق، آفریقا و اندلس زیست.
ابن خلدون، میگوید زریاب در سال 789 میلادی در موصل در خانواده کرد به دنیا آمد . او شاگرد اسحاق موصلی موسیقی‌دان مشهور دربار هارون الرشید بود.
او هشت پسر به نام‌های عبدالرحمان، عبیدالله، یحیی، جعفر، محمد، قاسم، احمد و حسن، و دو دختر به نام علیه و حمدونه داشت که کمی با موسیقی آشنا بودند. حمدونه از این میان در موسیقی از بقیه تواناتر بود.
به خاطر سیاه‌رویی به زِریاب مشهور شد، که نام توکای سیاه در آن زمان بوده‌است. گفته می‌شود که بر عود تاری پنجم وضع نمود. دخترش، حمدونه، نیز به موسیقی پرداخت و در خوانندگی سرآمد بود و خوانندگان بسیاری از او آموختند. زریاب را ایجادکننده مکتب موسیقی عربی اندلسی و ترویج‌دهنده موسیقی عربی در مغرب می‌دانند. او آگاه از علوم هندسه، زمین‌شناسی و جغرافیا بوده‌است. گفته می‌شود عود و طرز نواختن آن را او به اندلس برده‌است.
=KTML_Bold=نوآوری‌ها=KTML_End=
نوازندگان عود و گیتار در کشورهای مغرب (الجزایر و مراکش) و اسپانیا معتقدند که فن عودنوازی و ابداع گیتار از کارهای زریاب بوده‌است. زریاب را همچنین آورنده آداب و آشپزی و لباسهای شرقی، و حتی خمیر دندان، به اروپا می‌دانند.
=KTML_Bold=برخی نوآوری‌های زریاب در روش آموزش و ترمیم سازها بر این پایه‌اند:=KTML_End=
- پیش از او یک روش آموزش سامان‌مند از روی قاعده موجود نبوده. زریاب سه مرحله در مدرسه موسیقی قرطبه برای هنرجویان در نظر گرفت:
1. آموزش وزنها و پایه‌های ایقاعی (ریتمیک)، بحور و کلام آواز.
2. نغمه‌های موسیقی آوازهای بدون تزئین و به گونه تازه‌کار و ساده.
3. در این مرحله که شاگرد ناچیز چیرگی‌ای می‌یابد، تحشیه یا زائده‌ها و تزئین‌ها آموزش داده می‌شد.
=KTML_Photo_Begin=https://www.kurdipedia.org/files/relatedfiles/2023/513353/0003.JPG=KTML_Photo_Alt=0003.JPG=KTML_Style=width:30%;height:20%;float:left;=KTML_Photo_Target_Link=https://www.kurdipedia.org/files/relatedfiles/2023/513353/0003.JPG=KTML_Photo_End=
- افزودن سیم پنجمی به بربط چهار وتره که مبدل به‌سازی پنج وتره می‌گردید. او از تارهای ابریشمی استفاده می‌نمود زیرا دگرگونی‌های آب و هوایی و شیمیایی، زیاد بر آن تأثیر نمی‌گذاشت و آن را در برابر ضربه و زخمه پایدارتر می‌نمود.
- ساختن زخمه بربط از پرهای بال کرکس (بال عقاب هم نوشته‌اند)، جهت کامل کردن ایجاد صدادهی بهتر. او در گذشته و در زمان سکونت در دربار هارون الرشید نیز دگرگونی‌هایی در بربط داده بود. بربط او با آنکه مساوی سازهای دیگر و از همان چوب بود ولی از لحاظ وزن، یک سوم از وزن بربط‌های معمولی، سنگین‌تر بود. سیم اول از ابریشم تافته و بهتر از تارهای دیگر بربط می‌نمود و سیم‌های سوم و چهارم را از روده بچه شیر می‌تافت؛ که بر این باور بود که دوام و پایداری آنها بهتر است.
همچنین زریاب برای اولین بار، آموزش موسیقی را ساختارمند کرد. تا پیش از او موسیقی از راه تکرار قطعه‌هایی که استاد می‌نواخت آموزش داده می‌شد اما زریاب آموزش موسیقی را به سه بخش تقسیم کرد: =KTML_Italic=ضرب‌آهنگ=KTML_End= و =KTML_Italic=متر=KTML_End= آهنگ‌ها به همراه شعر در ابتدا آموزش داده می‌شد، سپس به =KTML_Italic=ملودی=KTML_End= پرداخته می‌شد و نهایتا به موضوعات جانبی (زائده) پرداخته می‌شد. تئوری موسیقی که زریاب به کار می‌برد مبتنی بر آثار یونس الکاتب و اسحاق موصلی بود.
=KTML_Bold=مروج سبک زندگی=KTML_End=
زریاب یک مروج سبک زندگی بوده است و شاید اولین آنها باشد. از جمله کارهای او در اسپانیا که باعث تغییر زندگی مردم اروپا گردید:
=KTML_Italic==KTML_Bold=تراشیدن ریش و اصلاح سر=KTML_End==KTML_End=
زریاب برای نخستین بار تراشیدن ریش را در اسپانیای مسلمان قرن نهم میلادی رواج داد . همچنین تا زمان او زن و مرد موهای بلند و گیس داشتند . او اصلاح کردن به سبک امروزی را ابداع کرد و رواج آن در اسپانیا به بقیه اروپا سرایت کرد.
=KTML_Italic==KTML_Bold=آداب غذا خوردن=KTML_End==KTML_End=
گفته شده است که این زریاب بود که در قرن نهم میلادی روش غذا خوردن مرحله ای (سوپ - غذای اصلی -دسر ) را در اسپانیا (اندلس) ابداع کرده و رواج داد تا از آنجا به بقیه اروپا سرایت کند.
=KTML_Italic==KTML_Bold=استفاده از ظروف کریستال=KTML_End==KTML_End=
وی استفاده از ظروف کریستال برای سرو شربت بر روی میز غذا را مد کرد.
لباس فصل
زریاب نخستین بار استفاده از لباسهای زمستانه، پایز و تابستانه را مد کرد.
=KTML_Bold=آثار =KTML_End=
کتاب فی اغانی زریاب از آثار عربی در موسیقی را اسلم بن عبدالعزیز یا اسلم بن احمد بن سعید به همراه حمدونه دختر زریاب، گردآوری نموده‌اند.[1]