پاش دروستکردنی حکومەتی عێراقی لە ساڵی 1925و لکاندنی باشووری کوردستان بە دەوڵەتی پاشایەتی ئەوسای عێراقەوە، دەستکرا بە دامەزراندنی دەزگا ئیدارییەکان لە عێراقدا، لەکوردستانیشدا چەند لیوا (پارێزگا) و قەزا و ناحیە دامەزرا. یەکێک لە ناحیەکان، ناحیەی (وارماوا) بوو لە گوندی (چەمەرگە) ئیدارەکەی دامەزرێنرا، سنورەکەشی ئەو کاتە پێکهاتبوو لە ناحیەی زەڕایەنی ئێستاو هەڵەبجەی تازەو دەربەندیخان بە هەموو دێهاتەکانییەوە. لەساڵی 1952 بەڕێوەبەرێتی ناحیەی (وارماوا) لەگوندی (چەمەرگە) گوێزرایەوە بۆ گوندی (قلیجە) تا ساڵی 1958، ... پێش شۆڕشی 14ی تەمموز لەساڵی 1958 بۆ ماوەیەکی کەم، بەڕێوەبەرێتی ناحیەکە گوێزرایەوە بۆ گوندی (چنارە) و هەر بەناوی بەڕیوەبەرێتی ناحیەی (وارماوا)وە بووە، لە ماوەی ساڵەکانی 1955 تا 1958 (عەبدول جەبار زەنگەنە) بەڕێوەبەری ناحیەی وارماوا بووە. لە پاش شۆڕشی 14ی تەمموزی 1958 بەڕیوەبەرێتی ناحیەی وارماوا لە گوندی چنارەوە گوێزراوەتەوە بۆ دەربەندیخان ق ناوەکەی گۆڕدراوە بە بەڕێوەبەرێتی ناحیەی دەربەندیخان. لە ساڵی 1979 دەربەندیخان کراوە بە قەزا و بە ڕێوەبەرێتی ناحیە گوێزراوەتەوە بۆ ئۆردووگای زۆرە ملێی زەڕایەن، کە لەلایەن حکومەتی عێراقەوە درووستکرا لە گوندەکانی سەرسنوری کوردستانی عێراق وەکو گوندەکانی (پشتە، گمە، گڵێجاڵ، قەڵپ، بەلەسۆ، چوارداران، بەڕوێن، کانی پاشا، کانی وەیسکی، تۆوشکی، مۆرتکە، سەرشاتە، زارێن، بانی بۆڵان، چەندین گوندی تر) کە بەزەبری هێزی سوپاو تانک ڕاگوێزرابوون. ناحیەی زەڕایەن لەساڵی 1979 سەر بەقەزای دەربەندیخان بوو لە پارێزگای سلێمانی... لەدوایی ڕاپەڕینی ئاداری 1991 تاساڵی 1995 لە ڕووی ئیدارییەوە بەسترابوەوە بە پاڕێزگای کەرکووکەوە لە دەربەندیخان. لەساڵی 1995 بە فەرمانی ئەنجومەنی وەزیرانی حکومەتی هەرێمی کوردستان، ناحیەی زەڕایەن لە ڕووی ئیدارییەوە خرایە سەر قەزای شارەزوور لە پارێزگای سلێمانی. ڕووبەری زەوی ناحیەی زەڕایەن: (124762 دۆنمە). ژمارەی دانیشتوانی ناحیەی وارماوا (زەڕایەن) بەپێی ئاماری ساڵی 2010: (4275) خێزان و (21769) کەس. کەبەم جۆرە دابەشبووە بە سەر شار و لادێدا؛ 1- ناوەندی ناحیە: ژمارەی خێزان(2956)، ژمارەی کەس (14229) کەس. 2- گوند: ژمارەی خێزان (1430)، ژمارەی کەس (7567). سنوری جوگرافی ناحیەی وارماوا (زەڕایەن): ناحیەی وارماوا (زەڕایەن) دەکەوێتە باشوری ڕۆژهەڵاتی شاری سلێمانی بە دووری 46 کیلۆمەتر. لە ڕۆژهەڵاتەوە قەزای سەیدسادقەو چەمی تانجەرۆ لە یەکتریان جیادەکاتەوە. لە دەریاچەی دەربەندیخان تادەگاتە گوندی قەرەگۆل لەوێدا ناحیەی تانجەرۆ هاوسنورە لە گەڵیدا، لە خۆرئاواوە سنورەکەی درێژ دەبێتەوە بۆ گوندەکانی بناری قەرەداخ لە گوندی (ئاوەکەڵە)ەوە بەبنارەکەدا تێدەپەڕی تاگوندی (چەم و ژاڵە) لەوێشەوە دەپەڕێتەوە گوندی (میرەدێ)تا دەگاتە گوندەکانی (کانی بەردینە) و (دەق).
ئێمێڵی نێرەر: youniszarayan@yahoo.com