پەرتووکخانە پەرتووکخانە
گەڕان

کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!


بژاردەی گەڕان





گەڕانی ورد      کیبۆرد


گەڕان
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆمارکردنی بابەت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
ئامرازەکان
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
زمانەکان
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
هەژماری من
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
گەڕان تۆمارکردنی بابەت ئامرازەکان زمانەکان هەژماری من
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 دەربارە
 بابەت بەهەڵکەوت
 چالاکییەکانی ڕۆژی
 ڕێساکانی بەکارهێنان
 ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
 بیروڕاکانتان
 دڵخوازەکان
 کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
 چالاکییەکان - کوردیپێدیا
 یارمەتی
بابەتی نوێ
پەرتووکخانە
ڕێبەری مامۆستا
14-11-2024
شادی ئاکۆیی
ڤیدیۆ
ڕۆژهەڵاتی کوردستان شاری سنە ساڵی 1980
14-11-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
ڤیدیۆ
سلێمانی بەم شێوەیە بنیاتنرا
14-11-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
وێنە و پێناس
شاری سلێمانی ساڵی 1817 وێنەکە لەلایەن ولیەم هیود گەڕیدەی ئینگلیزیی کێشراوە
14-11-2024
کشمیر کەریم
وێنە و پێناس
یاریگای ئامادەیی سلێما‌نی ساڵی 1970 وێنەی تیپی باسکەی یانەی وەرزشی سیروان
14-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
عەبدوڵڵا ئیسماعیل عەبدوڵڵا
14-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
شەونم عومەر بەکر
14-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
نەژاد محەمەد ڕەسوڵ
14-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
ڕێباز قانع محەمەد ئەمین
14-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
سروود محەمەد عەبدوڵڵا
14-11-2024
کشمیر کەریم
ئامار
بابەت
  525,649
وێنە
  111,586
پەرتووک PDF
  20,434
فایلی پەیوەندیدار
  106,287
ڤیدیۆ
  1,587
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
289,423
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,727
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,204
عربي - Arabic 
31,472
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
19,436
فارسی - Farsi 
10,765
English - English 
7,737
Türkçe - Turkish 
3,678
Deutsch - German 
1,805
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
349
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Polski - Polish 
56
Español - Spanish 
55
Italiano - Italian 
52
Հայերեն - Armenian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
7
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
109,162
ژیاننامە 
26,520
پەرتووکخانە 
25,890
کورتەباس 
18,806
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
14,953
پەند 
13,755
شوێنەکان 
12,022
شەهیدان 
11,924
کۆمەڵکوژی 
10,925
هۆنراوە 
10,473
بەڵگەنامەکان 
8,357
وێنە و پێناس 
7,400
ئامار و ڕاپرسی 
4,627
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,487
ڤیدیۆ 
1,481
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,460
پۆلێننەکراو 
989
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
824
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
777
کارە هونەرییەکان 
767
فەرمانگەکان  
639
شوێنەوار و کۆنینە 
636
گیانلەبەرانی کوردستان 
300
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
188
نەخشەکان 
185
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
94
زانستە سروشتییەکان 
80
خواردنی کوردی 
80
دۆزی ژن 
55
مۆزەخانە 
50
یارییە کوردەوارییەکان 
39
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
28
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
326
PDF 
31,897
MP4 
2,618
IMG 
204,635
∑   تێکڕا 
239,476
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
ژیاننامە
محەمەدی ماملێ
ژیاننامە
حەمدی ساحێبقڕان
ژیاننامە
پەروین مەحمود
ژیاننامە
عەلی بێبەش
پەرتووکخانە
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
Стандартизация курдского языка и проблема курдской государственности
کوردیپێدیا، (مافی گەییشتن بە زانیاریی گشتی) بۆ هەموو تاکێکی کورد دەستەبەردەکات!
پۆل: کورتەباس | زمانی بابەت: Pусский - Russian
بەشکردن
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish0
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)0
English - English0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0

Стандартизация курдского языка и проблема курдской государственности

Стандартизация курдского языка и проблема курдской государственности
Стандартизация курдского языка и проблема курдской государственности
Институт Ближнего Востока
Н.З. Мосаки, старший научный сотрудник ИВ РАН

Отсутствие единого литературного старндартного курдского языка является общеизвестным фактом.
Разделённое положение Курдистана, отсутствие единого курдского государства в новое и новейшее время привело к тому, что у курдского народа в настоящее время отсутствует единый стандартный [литературный] [научный] язык.
А в настоящее время вследствие того, что Курдистан разделён между Турцией, Ираном, Ираком и Сирией, курды уже несколько десятилетий в каждой из этих стран находятся под лингвистическим и культурным влиянием этих стран, что мешает созданию единого стандартного языка. Соответственно, это влияет и на лексический состав терминов и заимствований. Так, курды Ирака и Сирии непроизвольно включают в свою речь слова из арабского языка, курды Турции – из турецкого языка(1), а курды Ирана – из фарси. Это касается и географических названий. Поэтому при выборе стандартной формы языка приходиться выбирать один из терминов. В таких случаях, можно принимать любой вариант, однако в каждом случае происходит по-разному. Так, например, курдская служба «Голоса Америки» чаще склоняется к выбору «курманджийских» терминов, как наиболее распространенному курдскому диалекту(2).
Немаловажным в этом влиянии является то, что в связи с получением образования, например, на турецком языке, курды Турции, пишущие на курдском языке, как правило, думают на турецком языке и, лишь переводя текст, пишут на курдском(3).
Как известно, в курдском языке имеется несколько диалектов. Следует отметить, что классификация диалектов курдского языка имеет весьма важное не только научно-лингвистическое, но и политическое значение. Последнее обусловлено тем обстоятельством, что в настоящее время курдский вопрос стал одной из важнейших проблем региона. Более того, фактическое создание государственности в Южном (Иракском) Курдистане ставит во весь рост вопрос возможного создания курдского государства де-юре. Нередко этот процесс рассматривается в качестве первого шага на пути создания панкурдского государства.
При этом следует отметить, что каждый из этих диалектов делится на ряд говоров (вариантов).
Здесь следует отметить, что, несмотря на отсутствие единого литературного языка и наличие нескольких диалектов, эти диалекты имеют общие черты грамматического строя и фонетической системы языка, его лексики и фразеологии. Нельзя говорить о непонимании друг друга носителями различных диалектов курдского языка, как это делают некоторые «учёные», сами не понимающие курдского языка. Как правило, непонимание между носителями различных диалектов курдского языка возникает в связи с недостаточным знанием «своих» диалектов. А владеющие курдским языком носители разных курдских диалектов приспосабливаются и привыкают к непривычной для них иной форме курдского языка. Представляется, что различие графических систем играет большую разъединительную роль, в первую очередь для курдов, использующих латиницу, нежели наличие диалектов.
Относительно проблемными направлениями в классификации диалектов курдского языка являются диалекты, распространённые на крайнем северо-западе Курдистана и его юго-востоке.
Первое связано с диалектом заза, который широко распространён в районах Элязыга, Дерсима, Сиваса, Диярбакыра (около 2 млн). Второе направление связано с рядом диалектов на востоке Южного и юге Восточного (Иранского) Курдистана.
Как известно, существует ряд подходов к диалектным группам курдского языка. Согласно одной из них (этой позиции придерживаются и курдские авторы), курдский язык состоит из четырёх диалектных групп:
1) курманджи, который, в свою очередь, подразделяется:
– северный курманджи, включающий ряд поддиалектов либо говоров в Турецком Курдистане (такие как баязиди, ботани, хакяри) и южнокурдистанский ба[х]динани,
– южный курманджи (сорани, мукри и др.);
2) горани (наиболее известные диалекты – авромани, какайи);
3) зазаи;
4) лури (включающий бахтиари, лаки, фейли, кельхори).
Другие исследователи выделяют в курдском языке диалекты курманджи, сорани и горани. Третьи выделяют северные (курманджи, заза) и южные (сорани, горани). Некоторые исследователи включают в горани авторами, лури, заза, шабак и др. диалекты.
Наиболее противоречивым среди курдологов, в т.ч. курдского происхождения, является классификация английского ираниста Маккензи, выделявшим три группы диалектов курдского языка – северокурдский, центрально-курдский (сорани, мукри, ардалани) и южно-курдский (керманшахи, лаки), без включения в группы курдских диалектов заза, горани и лури.
Таким образом, в целом существует две точки зрения относительно курдских диалектов. Согласно одной из них заза, горани и лури являются диалектами курдского языка. По другой точке зрения (Макензи), это самостоятельные иранские языки.
Следует отметить, что точка зрения о непринадлежности указанных диалектов курдскому языку убедительно опровергнута в том числе российскими курдологами-лингвистами (например, З.А. Юсуповой).
В данной статье не рассматривается вопрос о диалектных группах заза и лури, имеющих очень важное значение с точки зрения национальной консолидации курдского этноса.
Однако основными диалектами курдского языка являются курманджи (северный курманджи) и сорани (южный курманджи).
Курманджи распространён среди курдов Турции, за исключением курдов-заза, среди которых также многие владеют курманджи (примерно количество курманджиговорящих в Турции составляет около 12-15 млн человек; несколько миллионов курдов Турции совершенно не владеют курдским языком, однако является потенциальными носителями курдского языка, поскольку немалая часть лингвистически отурченных курдов начинает учить курдский язык), а также курдов Сирии (полностью, около 2-3 млн), северной части Иранского Курдистана (3-4 млн), северо-западной части Иракского Курдистана (провинция Дохук, а также курдские районы провинции Найнава, не входящие в административные районы Региона Курдистан, более 2 млн чел), где он больше известен под названием бахдинани, и курдов бывшего СССР (0,5 млн чел.). Сорани является родным диалектом курдов центральной и юго-восточной части Иракского Курдистана (провинции Эрбиль и Сулеймания), в прилегающих к ним районам этногеографического Курдистана, не входящие в административные границы Региона Курдистан (районы провинций Киркук и Дияла, более 3 млн чел), а также в центральной части Иранского Курдистана (3-4 млн чел.).
При этом следует отметить, что и курманджи[бахдинано]диалектные граждане Ираке прекрасно владеют сорани, поскольку образование на курдском языке и почти вся курдская литература в Ираке построены на этом диалекте.
Диалект лури, известный в Ираке как фейли, используется среди курдов Ирака и Ирана. В Ираке на нём говорят курды-фейли Ханекина, Джалайла, Бадрие, а также проживающие за пределами этногеографического Южного Курдистана – в Дияле, Куте, Багдаде. Примерно количество носителей этого диалекта составляет 0,5-1 млн чел. При этом следует отметить, что для значительной части курдов-фейли, проживающей в полностью арабских провинциях родным языком уже является арабский. Основная часть носителей группы лурских диалектов проживает в южной части Иранского Курдистана – провинциях Луристан, Кухгулуйе и Бойерхамад, Чахармахаль и Бахтиария и курдских районах провинций Фарс и Хузистан (3-5 млн чел.). Однако следует отметить, что хотя в своём известном труде по истории Курдистана известный средневековый курдский историк Шерефхан Бидлиси однозначно причисляет луров к курдам, в настоящее время луры Ирана подверглись некоторой персизации и несколько отдалились от курдского этноса. В настоящее время этот важнейший регион этногеографического Курдистана переживает бурные этнодемографические процессы. Иранские власти пытаются выделить из нарождающегося курдского суперэтноса бахтиарскую и лурскую составляющие. Курды (как политики, так и интеллектуалы), увлекшись ситуацией в Южном и Северном Курдистане, почти не уделяют никакого внимания этому региону. В любом случае этнодемографические процессы в этом регионе не завершены, и многое зависит от идущих там политических процессов. Этот субэтнос может вновь стать частью курдского суперэтноса, либо персидского супертэтноса, что менее вероятно, либо сформироваться в отдельный этнос с чётко оформленными характеристиками, что ещё менее вероятно. Однако вполне вероятно, что лурско-бахтиарско субэтнос курдов в течение ближайших 2-3 десятилетий будет оставаться в нынешнем положении – этнодемографической массой без этнонациональных характеристик. Во многом этот процесс зависит масштабности этнонациональной консолидации курдов и его политической силы, в том числе и в связи с возможным образованием курдского государства, которое, безусловно, будет характеризоваться некоторой агрессивностью в связи с традиционно враждебным окружением, неоформленностью и спорностью границ, естественным этнодемографическим расширением курдского ареала. А геополитика и экономика будут толкать курдское государство к Персидскому заливу (как и к Средиземному морю), то есть на юг и юго-восток Большого Курдистана – в Луристан и Бахтиарию.
Распределение курдов диаспоры по диалектам зависит, естественно, от страны их происхождения. Так, например, подавляющее большинство курдов Европы являются выходцами из Турции и, соответственно, курманджиязычными и, в меньшей степени, носителями заза (которые за исключением некоторых деятелей, пытающихся основать отдельную некурдскую идентичность заза, также примыкают к курманджи) и сорани.
Кроме количественного фактора следует отметить качественные характеристики применения диалектов курдского языка. Так, у курдов Турции можно наблюдать два совершенно разнонаправленных процесса. С одной стороны, в последние два-три десятилетия наблюдается стремительный рост публикаций на курманджи, создании телеканалов и радиостанций (имеются ввиду каналы, созданные курдами Турции, на которых курманджи является основным диалектом), создание запись разных программ на магнитафонных носителях, невозможность запрета курдского языка в Турции, как это было до 80-х годов. С другой стороны, быстрый процесс урбанизации в Турецком Курдистане, разрушение патриархального уклада в курдском обществе, массовое вовлечение курдских девочек в систему турецкого образования приводит к ослаблению антиассимиляционных механизмов среди курдов, позволявших на протяжении дестилетий после создания современной Турции, сопротивляться туркизации и сохранять курдскость.
С одной стороны, произошло увеличение курдов, читающих и пишущих на курдском языке, однако уменьшилось количество курдов, говорящих на курдском языке.
Кроме того, следует отметить, что отсутствие обучения на курманджи (обучение на курманджи было лишь в советской Армении). В любом случае в настоящее время уровень распространения владения курдским языком (курманджи) среди курдов Турции можно назвать невысоким, в т.ч. и на литературном уровне, хотя в последние годы появилось значительное количество курдов Турции, читающих и пишущих по-курдски (курманджи). Среди курдов Сирии уровень владения языком несколько выше. Среди курдов Турции распространена латиница, похожая на турецкую латиницу, однако отличающаяся наличием ряда букв, не имеющимся в турецком алфавите (например, х – по-русски тоже «х», w – сходное с английским «w»). Уровень владения курдским языком среди как курманджи-, так и сораниязычных курдов Ирана значительно выше, что обусловлено близостью курдского языка к персидскому, а также отсутствием запрета на использование курдского языка в Иране. При этом иранские курды, в частности, ДПИК в последнее время начали осуществлять ряд публикаций на курманджи с использованием латинской графики (например, завоевавший очень большую популярность общественно-политический еженедельник Agiri), хотя значительная часть политических организаций иранских курдов, в том числе ДПИК, выпускает свои издания на сорани с использованием арабской графике.
Владение диалектом сорани среди курдов Иракского Курдистана (как «соранцев», так и «бахдинанцев») можно охарактеризовать на высоком уровне – на уровне родного литературного языка.
Диалектная граница в Южном Курдистане проходит примерно по линии района Шаклавы. На бахдинани говорит около трети населения Южного Курдистана, на сорани – две трети (курды-фейли, знающие курдский язык, как правило, также пользуются сорани).
Курдская литература начала развиваться на курманджи, на котором в средневековье были созданы классические курдские литературные произведения Мелае Джезири, Факие Тайрана и Ахмада Хани, чья бессмертная поэма «Мам у Зин» считается шедевром курдской литературы. Академик И.А. Орбели, как известно, ставил её в один ряд с «Шах-намэ» Фирдоуси и «Витязем в тигровой шкуре» Ш.Руставели.
Однако с конца XIX в., в связи с культурным подъёмом в Сулеймании, на лидирующие позиции выходит сорани. В настоящее время основные подавляющее большинство публикаций (почти 100%) выходят на сорани и курманджи. Большая часть изданий публикуется на сорани (арабская графика), это почти все публикации Южного Курдистана. Сорани, как известно, был принят в качестве литературного языка и языка обучения курдов Ирака, в т.ч. и центральными властями, которые официально признавали курдский язык (сорани) в качестве второго официального языка Ирака. Однако в последние годы наблюдается устойчивая тенденция развития южнокурдистанского курманджи (бахдинани), на котором также начинают появляться различные издания, он используется в средствах массовой информации. Большая часть публикаций на бахдинани, которые почти полностью издаются в Дохуке, использует арабскую графику, однако в последнее время наблюдается и широкое использование латиницы. На курманджи (латинице) публикуют в основном турецкие и сирийские курды, в Турции (под сильным давлением), в Сирии (нелегально), в Европе, немного в Южном Курдистане, а также в последнее время такие издания появляются в Иранском Курдистане. Однако развитие бахдинани, в том числе и на латинице, хотя в настоящее время бахдинани использует арабскую графику, вызывает недовольство соранидиалектных известных курдских интеллектуалов и политических деятелей Южного Курдистана. В последнее время они стали резко выступать против развития бахдинани в районе Бахдинан (Дохук и небольшой район провинции Эрбиль)
Среди курдов, в т.ч. курдских учёных и интеллектуалов, уже долгое время обсуждается вопрос о создании единого стандартного литературного языка, поскольку разобщённая ситуация с наличием разных диалектов сужает информационное пространство курдоязычной аудитории. В последние годы многие курды, в основном в диаспоре, обращаются к властям Южного Курдистана начать процесс стандартизации курдского языка, начать процесс создания единого научного и литературного курдского языка. Эта тема также тесно связана с выбором графической системы для единого курдского языка.
Совершенно очевидно, что единый литературный курдский язык может быть создан лишь в Южном Курдистане, где курдский язык является официальным языком, т.е. основным языком обучения в школе и в вузах, используется в средствах массовой информации и иных коммуникациях, на нём выходит значительный объём литературы.
Вопрос стоит о выборе между курманджи и сорани. Однозначно, что заза или лури не могут быть выбраны на роль общекурдского языка.
Следует отметить, что, по мнению большинства курдов, особенно курманджидиалектных, идея о возможности наличия двух литературных форм курдского языка (курманджи и сорани) считается менее привлекательной, чем создание единого литературного языка. Основным их аргументом в пользу реальности создания единого языка является отсутствие коренных различий между курманджи и сорани. Однако среди курдов имеется и мнение о возможности развития двух литературных форм.
Кроме общеполитического значения для всего курдского этноса, проблема создания единого литературного языка имеет внутриполитическое, внутрикурдистанское измерение. Этот процесс нуждается в весьма осторожном подходе, чтобы не стать очередной разделительной линией между курдами, тем более лингво-политической окраски.
Однако, тем не менее, совершенно очевидно, что на протяжении последних десятилетий культурное лидерство принадлежало соранидиалектным курдам, а соранидиалектные Сулеймания (в первую очередь) и Эрбиль (а также Мехабад) являлись форпостами курдского национализма. Однако несоранидиалектное население Турецкого и Сирийского Курдистана и значительная часть курманджидиалектного населения Иракского и Иранского Курдистана, составляющие преобладающую часть курдского этноса, не могут привести к выводу о необходимости выбора сорани. Кроме того, курманджи имеет более стройную грамматику, что почти единодушно признаётся филологами-курдоведами.
Однако носители сорани, определявшие на протяжении последних десятилетий литературно-культурное развитие Курдистана и его национально-освободительное движение (хотя семья Барзани являлется носителями бахдинани), очень ревностно относятся к возможности создания единого литературного курдского языка на основе курманджи. Среди немалой части соранидиалектных курдов даже распространено мнение о неполноценности, отсталости и неразвитости курманджи. Как отмечал глава курдской службы «Голоса Америки» Michael Chyet курдские высокопоставленные деятели бахдинанского происхождения иногда даже стеснялись говорить на бахдинани, предпочитая сорани.
Власти Южного Курдистана недавно стали понимать необходимость начала работы в деле формирования единого литературного языка. Долгое время, откладывая эту проблему, будучи занятыми другими насущными вопросами, курдистанские власти всё же понимают, что эта проблема имеет для всего курдского народа самое серьёзное значение. Недавно в Курдистане по поручению президента Курдистана Масуда Барзани была создана комиссия по созданию единого литературного курдского языка, начата работа в этом направлении.
Следует отметить, что руководство Южного Курдистана понимают всю сложность этого вопроса, предпочитая не вмешиваться в этот процесс. Сложность этого вопроса состоит также в том, что, поскольку Масуд Барзани и значительная часть курдской элиты является бахдинанцами, хотя и публично используют сорани, решение, которое может быть принято не в пользу сорани, может стать причиной обвинений в политическом решении этого вопроса.
Между тем, соранидиалектная интеллигенция и политические деятели Южного Курдистана (например, очень активную деятельность в этом направлении развернул министр образования Курдистана) настаивают на том, чтобы единый литературный стандартный курдский язык был создан именно на диалекте сорани. При этом они прекрасно понимают, что базирующийся на сорани стандартный литературный курдский язык никогда не станет общенациональным, а может быть стандартным языком лишь для курдов Иракского и части Иранского Курдистана. То есть может произойти «литературная соранизация» лишь небольшой части северо-курманджийцев – проживающих в Ираке (в провинциях Дохук и Мосул) и некоторой части курманджи-диалектных курдов Ирана. Между тем, «литературная соранизация» курдов Турции (в том числе и заза-диалектных), Сирии, Европы, части Иранского Курдистана невозможна. Подобное давление сорани уже вызвало в последнее время шквал недовольства курманджи-диалектных курдских интеллектуалов, опубликовавших многочисленные статьи с критикой сторонников создания единого литературного курдского языка на базе сорани. При этом это недовольство курманджи-диалектных интеллектуалов обусловлено также тем, что в условиях тотального давления на курдский язык (курманджи) в Турции и Сирии (до недавнего времени влоть до «законодательного запрета») и отстутствия в связи с этим нормативного образовательного процесса на курманджи как в системе среднего, так и высшего образования, Южный Курдистан не только не стал базой развития курманджи, а становится ещё одним регионом давления на него.

1) О влиянии турецкого языка на тексты курдских авторов см., например подробный анализ: Zana Farqini: Li ser kurdi bandora neyini ya tirki. (Зана Фаркини. О негативном влиянии турецкого языка на курдский.) // Zend, Zivistan 2008 (Зима 2008). Курдский институт в Стамбуле. См. по: http://diyarname.com/news.asp?Idx=157
2) Michael Chyet. Standartizing the modern journalistic language in Kurdish. // http://www.cogsci.ed.ac.uk/~siamakr/Kurdish/Papers/chyet96.html).
3) Zana Farqini: Li ser kurdi bandora neyini ya tirki.
[1]

کوردیپێدیا بەرپرس نییە لە ناوەڕۆکی ئەم تۆمارە و خاوەنەکەی لێی بەرپرسیارە. کوردیپێدیا بە مەبەستی ئەرشیڤکردن تۆماری کردووە.
ئەم بابەتە بەزمانی (Pусский) نووسراوە، کلیک لە ئایکۆنی بکە بۆ کردنەوەی بابەتەکە بەو زمانەی کە پێی نووسراوە!
Этот пункт был написан в (Pусский) языке, нажмите на значок , чтобы открыть элемент на языке оригинала!
ئەم بابەتە 793 جار بینراوە
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
هاشتاگ
سەرچاوەکان
[1] ماڵپەڕ | Pусский | KURDIST.RU
فایلی پەیوەندیدار: 1
بابەتە پەیوەستکراوەکان: 1
زمانی بابەت: Pусский
پۆلێنی ناوەڕۆک: زمانەوانی و ڕێزمان
جۆری دۆکومێنت: زمانی یەکەم
زمان - شێوەزار: ڕووسی
شار و شارۆچکەکان: بەدلیس
وڵات - هەرێم: جۆرجیا
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
کوالیتیی بابەت: 99%
99%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( ڕاپەر عوسمان عوزێری )ەوە لە: 07-04-2022 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە لەلایەن: ( ئاراس ئیلنجاغی )ەوە لە: 07-04-2022 پێداچوونەوەی بۆکراوە و ئازادکراوە
ئەم بابەتە بۆ دواجار لەلایەن: ( ئاراس ئیلنجاغی )ەوە لە: 07-04-2022 باشترکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە بەپێی ستانداردەکانی کوردیپێدیا هێشتا ناتەواوە و پێویستیی بە داڕشتنەوەی بابەتی و زمانەوانیی زۆرتر هەیە!
ئەم بابەتە 793 جار بینراوە
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
کورتەباس
ڕۆڵی زمانی ڕاگەیاندن لە بنیاتنانی پێکەوە ژیان لە کۆمەڵگە قەیراناویەکاندا (کەناڵە ڕاگەیاندنەکانی هەرێمی کوردستان بە نموونە)
پەرتووکخانە
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
پەرتووکخانە
دارشتنی پلانی ناۆخۆیی بۆ خۆگونجاندن لەگەل گۆرانکارییەکانی کەشوهەوا لە هەرێمی کوردستانی عێراق
شوێنەوار و کۆنینە
پردی دیجلە
وێنە و پێناس
پیاوانی کورد لە ساڵی 1905 باکووری کوردستان
ژیاننامە
شەونم عومەر بەکر
شوێنەوار و کۆنینە
کۆشکی حەوش کوروو
ژیاننامە
کۆشش مەولان تەها
ژیاننامە
سروود محەمەد عەبدوڵڵا
شوێنەوار و کۆنینە
زیندان سلێمان... شوێنی تەقوای زەردەشتییەکان
وێنە و پێناس
چەند کەسایەتییەکی کورد لە کۆتایی سەدەی نۆزدەهەمدا لە باکووری کوردستان
ژیاننامە
نەژاد محەمەد ڕەسوڵ
وێنە و پێناس
شاری سلێمانی ساڵی 1817 وێنەکە لەلایەن ولیەم هیود گەڕیدەی ئینگلیزیی کێشراوە
پەرتووکخانە
شوێنەوارنامە - وەشانی 3
پەرتووکخانە
ڕێبەری مامۆستا
ژیاننامە
ڕێباز قانع محەمەد ئەمین
کورتەباس
ڕۆڵی دەوروبەری زمانی لە گەیاندنی کاتی سینتاکسیی کرداردا (لە شێوەزاری خانەقیندا)
پەرتووکخانە
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
ژیاننامە
عەبدوڵڵا ئیسماعیل عەبدوڵڵا
وێنە و پێناس
پیاوێکی کورد لە باکووری کوردستان 1900
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )
ژیاننامە
ئالاء غائب حیسامەدین
ژیاننامە
ئەڤین حسێن عەلی
کورتەباس
سەرۆکی پەڕڵەمانی تورکیا: هیچ ناکۆکییەک لەنێوان کورد و تورکدا نییە
شوێنەوار و کۆنینە
پردی قەڵاتاسیان
کورتەباس
لە ساڵی 1961دا لە ژمارەی پارێزەران لە هەموو ئێراقدا 900 پارێزەر بووە لە ناویاندا (ئیبراهیم ئەحمەد و مام جەلال تاڵەبانی)ی تێدابوو
پەرتووکخانە
کێر کەگارد لە نێوان باوەڕ و ئەقڵدا
پەرتووکخانە
دەروازەیەک بۆ ناسیونالیزم
ژیاننامە
شیراز عەبدولغەنی عەبدولکەریم
کورتەباس
بەرنامەی کورد لە ڕوانینی هاوچەرخ تاووتوێی پرسی کورد دەکات وەک پرسێکی سیاسی و مێژوویی و نەتەوەیی
پەرتووکخانە
بەراوردی پڕۆسە مۆڕفۆلۆژییەکان لەنێوان زمانی کوردی و فارسیدا (لە ڕوانگەی تیۆری مۆڕفۆلۆژیی مۆڕفیمبناغە)وە
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
وێنە و پێناس
کچانی حاجی حەمە ئاغاى حسێن ئاغا تەها لە شاری سلێمانی لە سەدەی بیستەمدا
ژیاننامە
لاوێن کەمال محەمەد

ڕۆژەڤ
ژیاننامە
محەمەدی ماملێ
10-11-2008
هاوڕێ باخەوان
محەمەدی ماملێ
ژیاننامە
حەمدی ساحێبقڕان
15-12-2008
هاوڕێ باخەوان
حەمدی ساحێبقڕان
ژیاننامە
پەروین مەحمود
05-02-2022
ڕۆژگار کەرکووکی
پەروین مەحمود
ژیاننامە
عەلی بێبەش
12-11-2022
هاوڕێ باخەوان
عەلی بێبەش
پەرتووکخانە
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
08-11-2024
هاوڕێ باخەوان
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
 چالاکییەکانی ڕۆژی
بابەتی نوێ
پەرتووکخانە
ڕێبەری مامۆستا
14-11-2024
شادی ئاکۆیی
ڤیدیۆ
ڕۆژهەڵاتی کوردستان شاری سنە ساڵی 1980
14-11-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
ڤیدیۆ
سلێمانی بەم شێوەیە بنیاتنرا
14-11-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
وێنە و پێناس
شاری سلێمانی ساڵی 1817 وێنەکە لەلایەن ولیەم هیود گەڕیدەی ئینگلیزیی کێشراوە
14-11-2024
کشمیر کەریم
وێنە و پێناس
یاریگای ئامادەیی سلێما‌نی ساڵی 1970 وێنەی تیپی باسکەی یانەی وەرزشی سیروان
14-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
عەبدوڵڵا ئیسماعیل عەبدوڵڵا
14-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
شەونم عومەر بەکر
14-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
نەژاد محەمەد ڕەسوڵ
14-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
ڕێباز قانع محەمەد ئەمین
14-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
سروود محەمەد عەبدوڵڵا
14-11-2024
کشمیر کەریم
ئامار
بابەت
  525,649
وێنە
  111,586
پەرتووک PDF
  20,434
فایلی پەیوەندیدار
  106,287
ڤیدیۆ
  1,587
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
289,423
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,727
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,204
عربي - Arabic 
31,472
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
19,436
فارسی - Farsi 
10,765
English - English 
7,737
Türkçe - Turkish 
3,678
Deutsch - German 
1,805
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
349
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Polski - Polish 
56
Español - Spanish 
55
Italiano - Italian 
52
Հայերեն - Armenian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
7
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
109,162
ژیاننامە 
26,520
پەرتووکخانە 
25,890
کورتەباس 
18,806
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
14,953
پەند 
13,755
شوێنەکان 
12,022
شەهیدان 
11,924
کۆمەڵکوژی 
10,925
هۆنراوە 
10,473
بەڵگەنامەکان 
8,357
وێنە و پێناس 
7,400
ئامار و ڕاپرسی 
4,627
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,487
ڤیدیۆ 
1,481
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,460
پۆلێننەکراو 
989
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
824
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
777
کارە هونەرییەکان 
767
فەرمانگەکان  
639
شوێنەوار و کۆنینە 
636
گیانلەبەرانی کوردستان 
300
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
188
نەخشەکان 
185
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
94
زانستە سروشتییەکان 
80
خواردنی کوردی 
80
دۆزی ژن 
55
مۆزەخانە 
50
یارییە کوردەوارییەکان 
39
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
28
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
326
PDF 
31,897
MP4 
2,618
IMG 
204,635
∑   تێکڕا 
239,476
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
کورتەباس
ڕۆڵی زمانی ڕاگەیاندن لە بنیاتنانی پێکەوە ژیان لە کۆمەڵگە قەیراناویەکاندا (کەناڵە ڕاگەیاندنەکانی هەرێمی کوردستان بە نموونە)
پەرتووکخانە
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
پەرتووکخانە
دارشتنی پلانی ناۆخۆیی بۆ خۆگونجاندن لەگەل گۆرانکارییەکانی کەشوهەوا لە هەرێمی کوردستانی عێراق
شوێنەوار و کۆنینە
پردی دیجلە
وێنە و پێناس
پیاوانی کورد لە ساڵی 1905 باکووری کوردستان
ژیاننامە
شەونم عومەر بەکر
شوێنەوار و کۆنینە
کۆشکی حەوش کوروو
ژیاننامە
کۆشش مەولان تەها
ژیاننامە
سروود محەمەد عەبدوڵڵا
شوێنەوار و کۆنینە
زیندان سلێمان... شوێنی تەقوای زەردەشتییەکان
وێنە و پێناس
چەند کەسایەتییەکی کورد لە کۆتایی سەدەی نۆزدەهەمدا لە باکووری کوردستان
ژیاننامە
نەژاد محەمەد ڕەسوڵ
وێنە و پێناس
شاری سلێمانی ساڵی 1817 وێنەکە لەلایەن ولیەم هیود گەڕیدەی ئینگلیزیی کێشراوە
پەرتووکخانە
شوێنەوارنامە - وەشانی 3
پەرتووکخانە
ڕێبەری مامۆستا
ژیاننامە
ڕێباز قانع محەمەد ئەمین
کورتەباس
ڕۆڵی دەوروبەری زمانی لە گەیاندنی کاتی سینتاکسیی کرداردا (لە شێوەزاری خانەقیندا)
پەرتووکخانە
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
ژیاننامە
عەبدوڵڵا ئیسماعیل عەبدوڵڵا
وێنە و پێناس
پیاوێکی کورد لە باکووری کوردستان 1900
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )
ژیاننامە
ئالاء غائب حیسامەدین
ژیاننامە
ئەڤین حسێن عەلی
کورتەباس
سەرۆکی پەڕڵەمانی تورکیا: هیچ ناکۆکییەک لەنێوان کورد و تورکدا نییە
شوێنەوار و کۆنینە
پردی قەڵاتاسیان
کورتەباس
لە ساڵی 1961دا لە ژمارەی پارێزەران لە هەموو ئێراقدا 900 پارێزەر بووە لە ناویاندا (ئیبراهیم ئەحمەد و مام جەلال تاڵەبانی)ی تێدابوو
پەرتووکخانە
کێر کەگارد لە نێوان باوەڕ و ئەقڵدا
پەرتووکخانە
دەروازەیەک بۆ ناسیونالیزم
ژیاننامە
شیراز عەبدولغەنی عەبدولکەریم
کورتەباس
بەرنامەی کورد لە ڕوانینی هاوچەرخ تاووتوێی پرسی کورد دەکات وەک پرسێکی سیاسی و مێژوویی و نەتەوەیی
پەرتووکخانە
بەراوردی پڕۆسە مۆڕفۆلۆژییەکان لەنێوان زمانی کوردی و فارسیدا (لە ڕوانگەی تیۆری مۆڕفۆلۆژیی مۆڕفیمبناغە)وە
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
وێنە و پێناس
کچانی حاجی حەمە ئاغاى حسێن ئاغا تەها لە شاری سلێمانی لە سەدەی بیستەمدا
ژیاننامە
لاوێن کەمال محەمەد

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 16
| پەیوەندی | CSS3 | HTML5

| کاتی ئافراندنی لاپەڕە: 0.985 چرکە!