Koçgiri Bir Kürt İsyanı Değil miydi?.
Fahriye Adsay.
2017
Kürt tarihinin I. Dünya Savaşı sonrası önemli duraklarından biri 1920'de TBMM'nin açılması ve – Kürdistan'da - Ankara'da kurulan yeni hükümetin artık söz ve yetki sahibi olmasıdır. Yüzyılın başından itibaren diğer milletler gibi Kürtlerin de yeni yüzyılda gelecekleri üzerinde söz sahibi olma çabaları vardı. Bu çabaların dağınıklığı, eksiklikleri, zaafları bir yana 1920'lere gelindiğinde Kürt elitlerinin önemli bir kısmı özerklik beklentisi içinde iken bağımsızlığı savunanlar da yok değildi. Kısa süre içinde yeni hükümetin Kürtlere verilmiş özerklik sözlerini yerine getirmeyeceği, başka bir deyişle ulusal kollektif haklar açısından kazanımları olmayacağı belirginleşmeye başlayınca Kürtlerin buna verdiği ilk ciddi ve de silahlı tepkinin Koçgiri İsyanı olduğu bilinir. Ve Kürt tarih yazımında Kürt tepki ve isyanları zincirinin önemli bir halkası olarak kabul edilir. Bu önemli tarihsel olayı ele en son yayınlardan biri Dilek Kızıldağ Soileau'nun Koçgiri İsyanı-Sosyo Tarihsel Bir Analiz (İletişim yay., İstanbul, 2017) başlıklı kitabıdır. Bu kitabın, konuya dair kendisinden önce çalımalardan söylem bazında önemli bir farkı olup Kürt isyanları zincirinin bir halkası olmayıp istisnai olduğu iddiasıyla şimdi kadar kabul gören görüşe eleştirel yaklaşmasıyla göze çarpıyor. Öncelikle, Soileau'nun doktora tezine dayandırdığı kitabında birincil kaynak çeşitliliği, geniş bir literatür taraması, kapsayıcı ve farklı perspektifleri de içermesine özen gösterdiği gözlerden kaçmıyor. Osmanlının Tanzimat dönemiyle başlayan merkezileşme politikası ve sonrasından başlayarak isyana ortam hazırlayan koşullara dair tarihsel arkaplanla başlıyor. Bilhassa 19. yy. ikinci yarısı ve 20. yy. ilk yirmi yılındaki belli başlı Kürt siyasal ve kültürel faaliyetlerine ilişkin etraflı bilgi de verilmiş oluyor. Bunların arasında Kürt Teali Cemiyeti'nin (KTC) Nuri Dersimi öncülüğünde Sivas yöresinde örgütlenme ve propaganda faaliyetleri özellikle önemlidir. Sevr antlaşmasının yaratmış olduğu atmosferin belli Kürt çevrelerinde bağımsızlık umutlarının doğmasına yol açmış olmasının Koçgiri isyanını tetikleyen önemli bir neden olduğu üzerinde durulur. Koçgiri bir Alevi isyanı mıydı? İsyanı hazırlayan ve yönlendiren kadroya ilişkin belgelerde isyanın Kürt ulusçu karakteri ve bağımsızlık talepleri öne çıkar. Yazar kitabın sonuç bölümünde bunu Kürt ulusçu (tırnak işareti Soileau'ya ait. F.A.) boyutun tartışmasız varlığı olarak kabul eder. Ancak sonrasında isyanın çok daha kapsamlı ele aldığı Alevi boyutuna geçer. İsyanın Alevi Kürtlerin yoğun olduğu bölgede gerçekleşmesine bağlı olarak Alevilikten kaynaklı hassasiyetlerin isyanda başat rolü oynaması, Sünni.. [1]
=KTML_Link_External_Begin=https://www.kurdipedia.org/docviewer.aspx?id=434937&document=0001.PDF=KTML_Link_External_Between= Makaleyi okumak için tıklayın: Koçgiri Bir Kürt İsyanı Değil miydi=KTML_Link_External_End=