تۆ ل زانکۆیێ پرۆفیسوری نە ل جادەی؟!!
نەوزاد پیرموسا
ڕەوشەنبیر ب کوردى، المثقف ب عەرەبی، intelligent ب ئینگلیزی ئەڤ ھەموو پەیڤە بۆ مرۆڤێ رەوشەنبیر د زمانێ کوردی و زمانێن زیندی یێن جیھانیدا، بۆ بژاردەیەکا تایبەت کو خودان ھەلۆیستن ژ بچویکترین پرس ھەتا مەزنترین کێشە خوە لێدکەتە خودان دھێنە ب کارئینان، ئەوژی دبێژنە وی تەخی تەخا ڕەوشەنبیر.
د ڕاستیدا مرۆڤێن ڕەوشەنبیر د بنیاتدا مرۆڤێن گەریدە و گەرۆکن، ژ بۆ ھزرکرنەکا باش و نوی و مەزن و یێن باش، ب بەردەوامی ھزر و بیرێن خوە یێن کەڤن تێکدشکێنن، ڕەوشەنبیر ھەردەم مژویلی راھێنانێ نە، دیسان رەوشەنبیر ب بەردەوام ڕاھێنان و مەشقکرنێن گران د بیاڤێ عەقلیدا دکەن، بەردەوام د گەریانێدانە بۆ مەزنکرنا ئاشۆپ و خەیالێن خوە، ھەرگاڤ جھێ خەیالێن خوە دگوھورن، ھەروەسا ڕەوشەنبیر مرۆڤێن ھەستی سڤکن، رەخنێ ل ھزر و بیرێن کەسێن دی دگرن؛ لێ ب زۆر ب گیانەکێ وەرزشی رەخنەیان ژی قەبویل دکەن.
دراستیدا جڤاکێ مە جڤاکەک خواندەڤانە نەکو رەوشەنبیرە، دبیت مە پرۆفیسور ھەبیت؛ بەلێ د ھەمان دەمدا دبیت گێل و ئاستنزم و گەمژەترین مرۆڤبیت؛ لێ د ھەمان دەمدا مە زەرزەواتفرۆش یان ئاسنگەرە نە ئەکادیمی یێ پیشەکار ھەبیت؛ بەلێ دبیت زۆر رەوشەنبیر بیت..
کورت کورمانج، ئەم مللەتک خوەندەڤانین نەک مللەتەک رەوشەنبیرین. مللەتێن رەوشەنبیر ھەردەم د ساخن؛ ھەموو چین و توێژێن مللەتی د ئاڤاکرینە، دەما تۆ دبینی چایچی یان پنیدوز یان ھەر پیشەکارەک پەرتووکەک یان رۆژنامەیەک ل دەستادا دبینی و دخونن. لێ ل وەڵاتێ مە تەخا ئەکادیمی گەلەک ب کێمی ل جھێن گشتی دیارن، پتر ئارمانجا وان بۆ بلندکرنا پلە و پایەیێن خوە د مژوولن و جڤاکێ خوە پشت گوھ ھاڤێتینە...!
د زانستێن مرۆڤ و مرۆڤایەتیدا؛ مرۆڤ و ئادەمیزادی ژێک جودا دکەن؛ ئەم ھەموو ئادەمیزادین وەک بونەوەر لێ ئەم ھەموو د ھەمان کاتدا نە مرۆڤین. وی دەمی تو ھەست ب مرۆڤایەتیا خوە دکەی دەما تۆ ھەست ب بەرپرسیارەتی و ویژدانی دکەی، وی دەمی تۆ مرۆڤەک راستەقینەی.!!! دیسان مرۆڤ لسەر دوو جەمسەران دھێتە ئاڤاکرن (جەمسەرێ ماددی و جەمسەرێ مەعنەوەی)، جەمسەرێ ماددی لێکولینێ لسەر چ ھەبوونا تە دکەت، ب زاراڤەکێ ئاسای تە چەند ھەیە؟ و تە چ ھەیە ؟ وەک پارە و ماڵ و ملک ئەڤە ژلایەکی، ژ لایەکێ دی جەمسەرێ مەعنەوی لێکولینێ لسەر پوست و پایە و تایبەتمەندی و بەرپرسیارەتی یا مرۆڤان دکەت.
دیاردەیەک گەلەک کرێت ئەڤرۆ دناڤ تەخێن خواندڤان پەیدابوویە، ب تایبەتی ھەلگرێن ناسناڤێن زانستی؛ د راستیدا زانکۆ وەک ناوەندەک فیکری و فەلسەفی و زانستی و ھزری دھێتە ھەژمارتن، کارێ ڤێ ناوەندێ لێکولینن و بەرھەمئینانا کەسایەتی یێن ئەکادیمی نە ئەڤە ژلایەکی، ژلایەکێ دی وەرگرتنا پلەیێن زانستی نە بۆ ب دەستڤەئینانا تایبەتمەندیێن ھویر دوارێ زانستیدا، تشتێ گرنگ ھەر کەسەکێ ئەکادیمی دکاریت پەرتووکەکێ بنڤیسیت، ئەگەر د چارچوڤەیێ سنورێ زانکۆیێدا بیت دکاریت دگەل ناڤ و نیشانێن پەرتووکی ناڤ و ناسناڤێ خوە یێ زانستی و دبیتە پرۆگرامەک زانستی؛ لێ موسیبەتا مەزن ئەوە دەما کەسەک پەرتووکەکێ چاپ دکەت و ل بازاری دفرۆشیت دێ بینی دانەری ناسناڤێ خوە یێ دانیە سەر بەرگێ پەرتووکێ ل بازاری دفرۆشیت نە بوو مەرەمەک زانستی؛ بەلکۆ بۆ مەرەمەک بازرگانیە و خو فشکرن و خوەبلنکرنێ؛ کاکە زانی (رولان بارت) چ دبێژیت؛ دەما نڤێسەر پەرتووکەکێ دنڤیسیت یان تێکستەکێ بەرھەم و دوماھی دئینیت؛ دبێژتە وی دانەری مرنا نڤێسەری..! چونکو ئەو پەرتووک یان تێکست ئێدی ملکێ وی نینە و دبیتە ملکی جڤاکی.
کاکە دەما تۆ وەک پرۆفیسور پەرتووکەکێ دنڤێسی ب تنێ ناڤێ خوە دانەسەر پەرتووکی نەک ناسناڤێ خوە یێ زانستی؛ چونکۆ ئەڤ پەرتووکە خەلکێ سادە دخوینن یان پزیشکەک یان باقلکفرۆشەک...ھتد ئەڤە ژلایەکی، ژلایەکێ دی رێزێ ل میتود و رێبازێن لێکولینان بگرە.!! دیسان (فرێدریک نیتچە) دەرباریێ ڤان جورە مرۆڤان دبێژیت: ئەو مرۆڤی گەلەک باسی خوە دکەت، د راستیدا ئەو پتر خوە بەرزە دکەت..! دیسان ئەڤ چەندە پتر دناڤ تەخێن پزیشکان یێ دیارە دەما ئەم تابلویێن کلینیکی یێن پزیشکان ل بازاری دبیننن یێن پرن ژ ناسناڤێن زانستی، ڤێجا پێدڤیە بەرێزێ ئەکادیمی و پزیشک، ناسناڤێ تە ل کولێژ و سەنتەرێ تە یێ ئەکادیمی یە، نە کو ل جادەی یە..!!