سەرخەس
شاخی #کێوەڕەش# بەهۆی بونی بەردەڵانێکی زۆر له شێوەی لايمستۆن و کبریت و شێوه بورکانيەکەی، وای کردووه گژو گیای جۆراو جۆر تێیدا گەشە بکات، یەکێک لەو ڕووەکانەی له درزی تەلاشە بەردە گرانيتيەکان سەردەردێنێ، سەرخەسيەکانن. ئەم ڕووەکە له شوێنه شێدار و تەڕ و تنۆکە ئاویەکاندا گەشە دەکات. هاوڕێی کەڕووەکانە و حەز به شوێنه کبریتیەکان دەکات، له نسێ و سێبەرەکان دا گەشتر خۆی دەردەخات.
گەڵایەکی درێژی (30 تا 40 سم) بێ قەدە. درێژ دەبێتەوە و ورده گەڵای تری لێدەبێتەوە له پنجەکەی، چوار وەرزەیە و له بە هاران دا لە سەر پنچی خۆی سەوز دەبێتەوە، لە سەرەتای مانگی ڕەشەمێ-ئادار چرۆ دەکات و لە دۆخی مت بوون دەردەچێت، لە مانگی نەورۆز -ئادار بە هۆی زۆری ڕادەی شێ و باران گەشەی خێرا دەبێت، مانگی گولان - نیسان بەباشی گەڵاکانی درێژ دەکات و دەگە شێتەوە، تا تەڕی بمێنێ لە زەویدا خۆی دەگرێت، ئەگەر نا ورده ورده بەرە و پوکانەوە دەچێت و گەڵاکانی لول دەکات و بەره و وشک بونەوە دەچێت، بەهۆی ئەوەی شاخی کێوەڕەش زۆر گەرم و بێ ئاوە و ڕادەی شێ تێیدا زۆر کەمە، تە مەنی ئە م ڕووەکە کورتە و تا مانگی خەرمانان خۆی دەگرێت، بەڵام له ديوی #پشدەر# باشتر دەمێنێتەوه تا مانگی ڕەزبەر، ئەمەش بەهۆی بونی ڕادەی شێی پێويست و زوو نسێ بونی. ئم ڕڕووەکە له جیهاندا (40) ڕەگەز و (500) جۆری هە یە، لەڕووی پزیشکیەوه، کوڵاندنی گەڵاکانی بۆ ساڕێژکردن و نەهێشتنی خروشت به سودە.[1]