عنوان: وقف نامە سلیمان پاشای بابان
اغلب وقتی از امپراتوری و امارتهای کردی صحبت می کنیم، بلافاصله به فکر خودخواهی، درگیری داخلی، توسل به دشمن و... می افتیم، اما با این حال، باید به یاد داشته باشیم که این مقامات محلی کرد در موازات درگیری سیاسی ای کە بودند، گام های خوب و مهمی در زمینه های دیگر برداشته اند، یکی از آنها حوزه آموزش و سوادآموزی است.
منظور ما از این صحبتها ، سندی است کە از زمان سلیمان دوم 1177ق/1763میلادی بە جا ماندە است.این سند متن فرمان سلطنتی میر سلیمان است که در آن وی ثروت زیادی را برای کمک و ارتقای آموزش و سوادآموزی در شاهزاده وقف می کند.
این وقف نامه دارای امضای بیست و هشت تن از علمای بزرگ و نامدار امارت بابان است. قبل از مراجعه به متن، دو موضوع قابل توجه در متن است کە ابتدا می خواهم به آن اشاره کنم تا بعداً به آن دقت کنید:
اولاً از این متن می توان دریافت که تحصیلات آن زمان در امارت بابان کاملاً جدا از آموزش دینی بوده و مساجد و خانقاه ها نقش مدارس و دانشگاه های امروزی را ایفا می کردند و تنها منبع یادگیری و دانش بودند.
ثانیاً، نواحی ذکر شده توسط امیران نشان می دهد که مرزهای امپراتوری بابان گسترده تر از آنچه تصور می کنیم بوده و محدود به منطقه سلیمانی امروزی نبوده است.
$متن وصیت نامه$
وصیت کردم تمام خانه ها را، باغ ها، مغازه ها، سلول ها، زمین ها، چاه ها، مغازه ها و بیمارستان هایم، آنهایی که با سند خرید ملک من هستند، تمام روستاهای شهرزور را هم بازسازی کرده ام، شهرستان کویە و ملحقات آن، اربیل و مکان های تحت پوشش آن، کرکوک و اماکن مربوط به آن شهر، مریوان و روستاهای آن، همه اینها را به مدارس قلاچولان، معلمان، دانش‌آموزان، پل‌ها و منطقه شارزور سپردم، و بر یتیمان شاغل در قلاچولان و بر کسانی که در ده روز آخر ماه مبارک رمضان در اعتکاف هستند، همچنین در مسافرخانه ها، مکان های موعظه، ترجمه ها و برگزارکنندگان و نویسندەی کتاب، و بر مدرسه گلانبار و معلمان و شاگردان و مساجد آن، و بر مدارس، معلمان و دانش آموزان کویە، همچنین در مورد مدرسه اربیل و معلمان آن، و بر دو مدرسه ای که در کرکوک ساخته ایم و به طور کلی بر دانش آموزان و معلمان وقف کنند و همەجا بازسازی شود.[1]