Bibliothek Bibliothek
Suchen

Kurdipedia ist die grösste Quelle für Informationen


Suchoptionen





Erweiterte Suche      Tastatur


Suchen
Erweiterte Suche
Bibliothek
Kurdische Namen
Chronologie der Ereignisse
Quellen
Geschichte
Benutzer Sammlungen
Aktivitäten
Suche Hilfe?
Kurdipedische Publikationen
Video
Klassifikation
Zufälliger Artikel!
Registrierung der Artikel
Registrierung neuer artikel
Bild senden
Umfrage
Ihre Rückmeldung
Kontakt
Welche Informationen brauchen wir!
Standards
Nutzungsbedingungen
Artikel Qualität
Instrumente (Hilfsmittel)
Über
Kurdipedi Archivare
Artikel über uns!
Fügen Sie Kurdipedia auf Ihre Website hinzu
E-Mail hinzufügen / löschen
Besucherstatistiken
Artikel Statistik
Schriftarten-Wandler
Kalender-Konverter
Rechtschreibkontrolle
Sprachen und Dialekte der Seiten
Tastatur
Lebenslauf Nützliche Links
Kurdipedia extension for Google Chrome
Kekse
Sprachen
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Mein Konto
Anmelden
Mitgliedschaft!
Passwort vergessen!
Suchen Registrierung der Artikel Instrumente (Hilfsmittel) Sprachen Mein Konto
Erweiterte Suche
Bibliothek
Kurdische Namen
Chronologie der Ereignisse
Quellen
Geschichte
Benutzer Sammlungen
Aktivitäten
Suche Hilfe?
Kurdipedische Publikationen
Video
Klassifikation
Zufälliger Artikel!
Registrierung neuer artikel
Bild senden
Umfrage
Ihre Rückmeldung
Kontakt
Welche Informationen brauchen wir!
Standards
Nutzungsbedingungen
Artikel Qualität
Über
Kurdipedi Archivare
Artikel über uns!
Fügen Sie Kurdipedia auf Ihre Website hinzu
E-Mail hinzufügen / löschen
Besucherstatistiken
Artikel Statistik
Schriftarten-Wandler
Kalender-Konverter
Rechtschreibkontrolle
Sprachen und Dialekte der Seiten
Tastatur
Lebenslauf Nützliche Links
Kurdipedia extension for Google Chrome
Kekse
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Anmelden
Mitgliedschaft!
Passwort vergessen!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 Über
 Zufälliger Artikel!
 Nutzungsbedingungen
 Kurdipedi Archivare
 Ihre Rückmeldung
 Benutzer Sammlungen
 Chronologie der Ereignisse
 Aktivitäten - Kurdipedia
 Hilfe
Neue Artikel
Bibliothek
Kurdische Märchen Und Volkserzählungen
11-06-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
Bibliothek
Das Kadiamtsprotokollbuch von Mārdīn 247: Edition, Übersetzung und kritischer Kommenta
11-06-2024
هەژار کامەلا
Bibliothek
100 Jahre Türkei Die Republik zwischen Tradition und Erneuerung
11-06-2024
هەژار کامەلا
Bibliothek
Wegweiser zur Geschichte. Irak und Syrien
08-06-2024
هەژار کامەلا
Bibliothek
DIE ALTSTADT VON ALEPPO Strategien für den Wiederaufbau
08-06-2024
هەژار کامەلا
Bibliothek
Christen und Jesiden im Irak : aktuelle Lage und Perspektiven
05-06-2024
هەژار کامەلا
Bibliothek
Lage der jesidischen Bevölkerung in Ninawa
05-06-2024
هەژار کامەلا
Bibliothek
Zehn Jahre nach dem Völkermord: Zur Lage der Jesidinnen und Jesiden im Irak
05-06-2024
هەژار کامەلا
Bibliothek
Die Yezidi im Irak Forderungen an die US-amerikanische und irakische Regierungen sowie an die Regionalregierung Kurdistan
05-06-2024
هەژار کامەلا
Bibliothek
Ökologie: Aufstand der Natur
26-05-2024
هەژار کامەلا
Statistik
Artikel  518,448
Bilder  105,226
PDF-Buch 19,478
verwandte Ordner 97,493
Video 1,394
Bibliothek
Einbruch ins verschlossene ...
Bibliothek
Strategiepapier über die re...
Bibliothek
Themen Aus Der Kurdischen W...
Bibliothek
Der Kurdische Fürst Mîr Muh...
Bibliothek
Christen und Jesiden im Ira...
ڕێنووسی زمانی کوردی
Schicken Sie Ihre Werke in einem guten Format an Kurdipedia. Wir archivieren sie für Sie und bewahren sie für immer!
Gruppe: Artikel | Artikel Sprache: کوردیی ناوەڕاست
Teilen Sie
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
Rangliste Artikel
Ausgezeichnet
Sehr gut
Durchschnitt
Nicht schlecht
Schlecht
Zu meinen Favoriten hinzufügen
Schreiben Sie Ihren Kommentar zu diesem Artikel!
Geschichte des Items
Metadata
RSS
Suche im Google nach Bildern im Zusammenhang mit dem gewählten Artikel!
Googeln Sie das ausgewählte Thema.
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
عربي0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0

ڕێنووسی زمانی کوردی

ڕێنووسی زمانی کوردی
$ئەلفبێ$
ژمارەی پیتەکانی ئەلفبێی کوردی 34 دانەن و بریتین لە:
ئ - ا - ب - پ - ت - ج - چ - ح - خ - د - ڕ - ڕ - ز - ژ - س - ش - ع - غ - ف - ڤ - ق - ک - گ - ل - ڵ - م - ن - و - ۆ - وو - ه - ە - ی - ێ

$ بزوێنەکان $
بزوێنەکان لەڕاستیدا 8 دەنگن، بەڵام بە ئەلفبێی سۆرانی (بە نووسەی عەرەبی) تەنها 7 دەنگیان نووسەیان بۆ دانراوە و دەنووسرێن؛ کە بریتین لە:
ا - و - ۆ - وو - ە - ی - ێ
=KTML_Bold= یاسا: =KTML_End=
هەر وشەیەکی کوردی لانیکەم یەک پیتی بزوێنی تێدایە: ناو؛ کورد؛ کۆمار؛ سوور؛ بەرد؛ کوردی؛ سێ.

$ بزرۆکە $
هەندێ وشەی کوردی هەن کە لە ڕواڵەتدا بزوێنیان تێدا نابینرێت وەکوو: بردن، من، ژن، مردن، بزن، خستن.
بەڵام لەڕاستیدا دەنگی بزوێنیان تێدایە. ئەو بزوێنە لە ئەلفبێی کوردیی لاتیندا بە پیتی (i) دیاری کراوە، بەڵام لە ئەلفبێی بە نووسەی عەرەبیدا، هیچ پێتێکی بۆ دانەنراوە؛ دیار نییە و بزر بووە، بۆیە ناوی نراوە (بزرۆکە). نموونە:
(بردن birdin)، (من min)، (ژن jin)، (چل çil)، (مردن mirdin)، (بزن bizin) و (خستنxistin)
وشەی (مشک) لە ناوچە جۆربەجۆرەکانی کوردستاندا بە دوو شێوازی (mişk) و (mişik) دەوترێت، بەڵام کاتی نووسین هەردوو بە یەک شێوە و بە (مشک) دەنووسرێن.
کەوا بێت هەشتەمین دەنگی بزوێنی کوردی بە ئەلفبێی کوردی نانووسرێت و (بزرۆکە)یە.

$ئەلفبێی کوردی بە لاتینی$
لاتان سەیر نەبێت ئەگەر بڵێین بۆ ئەوەی لە ئەلفبێی کوردی کە بە پیتی عەرەبی دەنووسرێ، باشتر تێ بگەن، زۆر گرنگە ئەلفبێی کوردیی لاتینی بناسن. ئەم ئەلبێیە بریتیە لە:
A – B – C – Ç – D – E – Ê – F – G – H – I – Î – J – K – L – M – N – O – P – Q – R – S – Ş – T – U – Û – V – W – X – Y – Z
بزوێنەکانی بریتین لە 8 دەنگی و هەموویان دەنووسرێن: (A - E - Ê - I - Î - O - U - Û)
پاشکۆ: لە ناوەڕاست و کۆتاییی وشەدا: (ڕ = rr) و (ڵ = ll)، لە:
(پەڕۆ = perro)، (کەڕ = kerr) یان (کەڵک = kellk)، (ساڵ = sall)
پێویست ناکات لە سەرەتای وشە بە ئەلفبێی لاتینی، بۆ نووسینی (ڕ) کەڵک لە (rr) وەرگرین، چونکوو زۆر ناشیرین دێتە پێش چاو، بۆیە هەر (r) بەسە. وەکوو: (ڕاز = raz)، (ڕێگا = rêga)، (ڕۆژ = roj). بەڵام لە سۆرانیدا ئەوها نییە.

$پیتی یاریدەر$
بۆ ئەوەی دوو بزوێن بەدوای یەکتردا نەنووسین، کەڵک لە پیتێکی نەبزوێن وەردەگرین کە یارمەتی دەدات دوو بزوێن پێکەوە نەنووسرێن. بەو پیتانە دەوترێ (یاریدەر). کە بریتین لە (ی y) و (و w) :
نیە ---> نییە

$بزوێن و نەبزوێن$
لە ئەلفبێی سۆرانی عەرەبیدا پیتێکی تایبەت نییە کە بۆ (پیتی یاریدەر) بەکاربێت. بۆ ئەو مەبەستە هەر کەڵک لە پیتەکانی (ی) و (و) وەردەگیرێ کە وەک بزوێنیش بەکار دەچن. واتە ئەو دوو پیتە هەم بزوێنن هەم نەبزوێن:
بزوێن: سلێمانی، تیر
نەبزوێن: کەی، بەیت

$پیتە ئاڵۆزەکان$
هەمزە (ئ)
هەمزە، لە زمانی عەرەبی و فارسیدا، بە چەند شێوازی جۆربەجۆر بەکار دەچێت، وەکوو: أ إ لأ لإ ؤ ء ئ، بەڵام لە زمانی کوردیدا تەنیا شێوازی ئ بەکار دەبرێت، ئەویش بە مەبەستی ئەوەی نەهێڵێ دوو بزوێن بەدوای یەکدا بنووسرێن.
هەندێ لە زمانزانان هەمزە بە بزوێن دادەنێن و لای هەندێکیش بە نەبزوێن دەناسرێت، بەڵام لەڕاستیدا کورد، هەمزەی بە شێوازی (ئ) بەکار هێنا و بڕیاری دا وەکوو نەبزوێنێک چاوی لێ بکات، بۆ ئەوەی نەهێڵێ دوو بزوێن بەدوای یەکدا، یان هەندێ بزوێن لە سەرەتای وشەدا بنووسرێن، نموونە:
ناازاد = نائازاد
او = ئاو
ەو = ئەو
ۆخەی = ئۆخەی
ورووپا = ئورووپا
ێجگار = ئێجگار

$قرتاندنی (ئ)$
هەندێ جار ڕوو دەدات کە وشەیەک وا بە پیتێکی نەبزوێن کۆتاییی هاتووە، وەکوو: (شەو)، لەگەڵ وشەیەک کە بە (ئ) دەستی پێ کردووە، وەکوو (ئاهەنگ)، پێکەوە کۆدەبنەوە و وشەیکی نوێ پێک دەهێنن کە واتایەکی نوێتری هەیە وەکوو: شەو + ئاهەنگ = شەوئاهەنگ.
لێرەدا پێویست ناکات (ئ) بمێنێتەوە و دەتوانین بیقرتێنین، چونکوو پیتی پێش ئەو بزوێن نییە تا کێشە بێت. دەنووسین: (شەواهەنگ). هەروەها:
کارئاسانی = کاراسانی.
ماڵئاوایی = ماڵاوایی.
بانئەفشار = بانەفشار (ناوی گەڕەکێکە لە شاری قەسری شیرین لە پارێزگای کرماشان).
کارئەندامزانی = کارەندامزانی (physiology).
تووڵئامراز = تووڵامراز (toolbar). (تووڵ، شیش = bar)، (ئامراز، کەرەستە = tool).
هەروەها: کەمەندام، چاوەسمەر، چاوەستێرە، گوڵەندام، گوڵەستێرە، شێرەندام، خاکەناز.

$ کێشەی بزوێنی (وو)$
وو (û) دەنگێکی بزوێنە و هەرگیز نابێ لە سەرەتای وشەدا بنووسرێت.
زۆر هەڵەیە بنووسی: ووشە ûşe، وورچ ûrç، وون ûn، ووس ûs و هتد. بەڵکوو دەبێ بە (و)ی نەبزوێن بنووسرێت، چونکوو دوای ئەو پیتە، بزرۆکە هەیە، کەوا بێت دوو بزوێن پێکەوە نانووسرێن و دەبێ وا بنووسرێن :
وشە wişe، ورچ wirç، ون win، وس wis و هتد.
بەڵام لە ناوەڕاست و کۆتاییدا دەنووسرێ: سوور sûr، نوور nûr، چوو çû، توو tû.
زۆر کەس بە هەڵە دەنووسن: کەرکووک، مەحمود، حوکومەت و هتد. کە ڕاستییەکەی ئاوایە: کەرکووک، مەحموود، حوکوومەت و هتد.

$کێشەی بزوێنی (ە e)$
ە (e) سەرەڕای ئەوەی کە دەنگێکی بزوێنە، کردارێکیشە (فعل verb) کە لە (سێیەم کەسی تاک)دا، واتای (is)ی ئینگلیزی دەدات: (It is cold = هەوا ساردە).
لە ئەلفبێی لاتیندا، کرداری ە (e) بەجیا دەنووسرێت: (Hewa sard e)، بەڵام لە ئەلفبێی عەرەبیدا، دەلکێت بە وشەکەی پێشیەوە: (هەوا ساردە).
نموونەی تر:
برامە، هاوڕێمە، کوڕە، کچە، پێنووسە، دەستە، ڕێزمانە، کوردە، بەردە.

$کێشەی (یە)$
جاری وایە وشەکەی پێش (ە) بە پیتێکی بزوێن (ا و ۆ وو ە ی ێ)، کۆتاییی هاتووە، وەکوو: (مامۆستا)؛ ئەو کاتە ئیتر لە جیاتیی (ە) دەنووسین (یە): (مامۆستایە mamosta ye).
تێبینی: کرداری (یە)ش هەر وەکوو (ە) دەبێ بلکێنرێ بە وشەکەی پێشیەوە: (مامۆستایە)، نەک (مامۆستا_یە). تەنانەت ئەگەر وشەکە بە (یی)ش کۆتاییی هات هەر پێکەوە دەنووسێنرێت. هەروەها:
(سپییە)، نەک (سپیە، سپییە، سپی یە)
(چییە)، نەک (چیە، چییە، چی یە)
(نییە)، نەک (نیە، نییە، نی یە)
(کوردییە)، نەک (کوردییە، کوردی یە)
(کۆیەیەیییە)، نەک (کۆیەیە، کۆیەییە، کۆیەیییە، کۆیەیی یە)
(سنەیییە) نەک (سنەیی یە، سنەییە)

$کێشەی (ی)$
سەیری ئەم وشانە بکەن: (مەی mey)، (بی bî).
لەو دوو نموونەیەدا، (ی y) نەبزوێنە و دەنگێکی کورتە، بەڵام (ی î) بزوێنە و دەنگێکی درێژە. گەر سەرنج بدەن دەبینن کە لە ئەلفبێی عەرەبیدا، هەر دوو دەنگی بزوێن و نەبزوێن، وەکوو یەکن: (ی)، بەڵام لە لاتینیدا دوو جۆرن (y) و (î). واتە لە ئەلفبێی عەرەبیدا جیاکردنەوەی بزوێن و نەبزوێنی (ی) تۆزێ وردبوونەوەی دەوێ.

سەیری ئەم وشەیە بکەن:
(کوردی kurdî) + (ەکان ekan) = (کوردیەکان kurdîekan).
ئایا لەو نووسینەدا هەڵەیەکی گەورەمان نەکردووە؟ با؛ ئەویش ئەوەیە کە دوو بزوێنمان پێکەوە نووسیوە: یە (î-e). چار؟
دەبێ کەڵک لە پیتی یاریدەر وەرگرین و بنووسین: (کوردییەکان kurdîyekan). لە ئەلفبێی عەرەبیدا (یی) وەکوو یەکن، بەڵام لەڕاستیدا یەکەمیان بزوێنە و دووەمیان نەبزوێنە. ئەگەر سەیری لاتینییەکەی بکەین باشتر بۆمان ڕوونە: (îy). بۆیە گەر بزانین بە لاتینی چۆن دەنووسرێن، زۆر بەئاسانی لێک جیا دەکرێنەوە.

$کێشەی بزوێنی (یی î)$
(یی î) دەنگێکی درێژە و بەداخەوە لە ئەلفبێی عەرەبیدا هیچ پیتێکی جیاوازی بۆ دانەنراوە. هەندێ لە نووسەران بۆ بزوێنی (î) هەموو کاتێ کەڵکیان لە (یی) وەردەگرت، تەنانەت لە ناوەڕاست و کۆتاییی وشەشدا و، وا دەیاننوسی:
(تییر tîr)، (سییر sîr)، (چییمەن çîmen)، (کوردیی kurdî)، (سیی sî)، (سلێمانیی Silêmanî)، (کفریی Kifrî).
بەڵام چونکوو ناشیرین بوو، لە ناو نووسەر و خوێنەری کورددا جێی نەگرت و بەناچاری هەر یەک (ی) بۆی بەکار هێنرا:
(تیر tîr)، (سیر sîr)، (چیمەن çîmen)، (کوردی kurdî)، (سی sî)، (سلێمانی Silêmanî)، (کفری Kifrî).

$لەم شوێنانەدا کەڵک لە (یی yî) وەردەگیرێ:$
(ڕەشایی reşayî)، (بەرایی berayî)، (دوایی diwayî)، (کۆتایی kotayî)، (پانایی panayî)، (شێنەیی şêneyî)، (کۆیەیی Koyeyî)، (سنەیی Sineyî)، (هەڵەبجەیی Hellebceyî)، (ڕانیەیی Ranyeyî)، (ورمێیی Wirmêyî) و (تەنیایی tenyayî).

$(ی)ی پێوەندی$
(ی)ی پێوەندی ئەو دەنگی (ی)یەیە کە دەکەوێتە نێوان دوو ناو، یان ناو و ئاوەڵناوێکەوە: مامۆستای قوتابخانە، کچی شۆخ.
کێشەکە لەوەدایە کاتێ وشەیەک خۆی بە (ی) کۆتاییی بێت، وەکوو: (کوردی، ئیسلامی، کرماشانی، سنەیی، کۆیەیی)، هەندێ کەس ئیتر (ی)ی پێوەندییەکەیان لەبیر دەچێ بینووسن، کە هەڵەیەکی گەورەیە. بۆ نموونە لەباتی یەکێتی نیشتمانی کوردستان دەبێ بنووسرێت: یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان.
دەبێ وردبین بین و نەهێڵین (ی)ی پێوەندی بقرتێنرێت، لەم نموونانەی خوارەوەدا (ی)ی پێوەندی ڕەچاو کراون:
داری سەوز، قوتابخانەی سەرەتاییی کچان، کۆماری ئیسلامیی ئێران، کرماشانیی دڵسۆز، پەپوولەی خۆشەویستیی من، کۆیەییی هونەرمەند، کاکەییی کوردپەروەر، زاراوەی هەورامیی کۆن.

$(ی)ی سێیەم کەسی تاک$
هەندێ لە جێناوە لکاوەکان بریتین لە:
...م
...مان
...ت
...تان
...ی
...یان
وەکوو:
خواردم؛ خواردمان؛ خواردت؛ خواردتان؛ خواردی؛ خواردیان
جێناوی لکاوی سێیەم کەسی تاک، (ی)یە. لە کاتی گەردانکردنی ئەو دۆخەدا، ئەگەر بنەی کردارەکە خۆی بە (ی) کۆتاییی هات، (ی)ی جێناوی لکاو لەبیر مەکەن، نموونە:
پرسیم؛ پرسیمان؛ پرسیت؛ پرسیتان؛ پرسیی؛ پرسییان؛
دەبێ وا بنووسرێن: من پرسیم، تۆ پرسیت، ئەو پرسیی. نەک (ئەو پرسی).
نموونەی تر: (دزین، بڕین، کڕین، گۆڕین، نووسین)، کە لە سێیەم کەسی تاکدا دەبنە (ئەو دزیی، ئەو بڕیی، ئەو کڕیی، ئەو گۆڕیی، ئەو نووسیی).

$کێشەی پیتی (ڕ)$
ڕ دەنگێکی گڕە کە لە سەرەتا و ناوەڕاست و کۆتاییی وشەدا دێت:
ڕاز، هەڕا، مەڕ.
تێبینی: نابێ (ڕ)ی گڕ لەگەڵ (ر)ی سادە تێکەڵ بکرێت.
یاسا: (هەموو دەنگێکی (ڕ) لە سەرەتای وشەدا گڕە و دەبێ بە (ڕ)ی گڕ بنووسرێت، نەک بە (ر)ی سادە.
هەندێ کەس لە سەرەتادا بەشێوەی (ر) دەینووسن و هێماکەی بۆ دانانێن. (ر) دەنگێکی سادەیە و زۆر جیاوازە لە (ڕ). لە سەرەتای وشەدا هەموو دەنگی (ڕ)ی زمانی کوردی، گڕە، دەبێ هەموو کاتێ بە هێماکەیەوە بنووسرێت. نابێ بوترێت:
ئێمە دەزانین هەموو دەنگێکی سەرەتا گڕە، کەوا بێت با بە (ر) بنووسرێت و خۆمان تێی دەگەین کە گڕە.
تەنانەت لەناو تەختەکلیلی کوردیشدا دوگمەیەک بۆ (ڕ) دیاری کراوە، زۆر سەیرە بێین دوگمەیەکی تر لەباتیی ئەو دوگمەیە بەکار بهێنین کە دەنگێکی ترە!
ڕاست، ڕێگا، ڕۆخ، ڕژد، ڕەنج، ڕزگار، ڕەش، ڕەنگ، ڕۆڵە.

$کێشە جۆربەجۆرەکان$
کێشەی پێشگرەکانی (هەڵ، دا، ڕا، وەر، دەر)
ئەم پێشگرانە کاتێ دەچنە سەر چاوگ یان فەرمان یان هەر شێوازێکی تر، پێیانەوە دەلکێن بەمەرجێ جێناوی لکاو نەکەوتبێتە نێوان پێشگر و وشەکەی دوای خۆی. وەک:

$چاوگ:$
هەڵ: هەڵکردن، هەڵگرتن، هەڵکورمان، هەڵکێشان، هەڵبڕین، هەڵخستن
دا: دابڕان، داخستن، داڕمان، داگرتن، داکردن، دابەزین، داخورپان
ڕا: ڕ اگرتن، ڕ اکێشان، ڕاپەڕین، ڕاخستن، ڕاگوێزان، ڕاگواستن
وەر: وەرگرتن، وەرسووڕان، وەرگەڕان
دەر: دەرکردن، دەرهێنان، دەربڕین، دەرخستن، دەرپەڕاندن

$فەرمان:$
هەڵ: هەڵگرە، هەڵخە، هەڵمەخە، هەڵکشێ
دا: دانێ، دامەبڕە، دابەزێنە، داگرە
ڕا: ڕاکێشە، ڕاپەڕێنە، ڕامەپەڕێنە. ڕاگرە
وەر: وەرگرە، وەرسووڕێنە، وەرگەڕێ، وەرچەرخێ
دەر: دەربێنە، دەرخە، دەرکە، دەرچۆ
دۆخی تر: هەڵکشاو، هەڵخراو، هەڵنەکشاو، هەڵخزێنراو؛ دانراو، داسەپاو، دابڕاو؛ ڕاپەڕێنراو، ڕاپەڕیو، ڕ اگوێزراو، ڕ اکشاو؛ وەرگیراو، وەرگرتوو، وەرگرتە، وەرسووڕاو، وەرگێڕاو؛ دەرهێنراو، دەرخراو، دەرکراو، دەرچوو.

$پێشگر و جێناوی لکاو$
ئەگەر جێناوی لکاو (...م، ...ت، ...ی، ...مان، ...تان، ...یان) کەوتە نێوان پێشگر و فرمانەکەی دوای خۆی، ئەوا بەجیا دەنووسرێن و جێناوەکە بە پێشگرەوە دەلکێنرێ:
هەڵ: هەڵم گرن، هەڵت گرن، هەڵیان کێشن، هەڵمان مەواسن، هەڵتان بڕن.
دا: دامان نەنایە، دایان خەن، دای بڕە.
ڕا: ڕایان دەگرن، ڕام کێشە، ڕاتان پەڕێنن، ڕاشیان پەڕێنن.
وەر: وەرمان گرتایە، وەری نەگری، وەریان سووڕێنە، وەرمان گەڕێنە.
دەر: دەریان پەڕاندین، دەری خە.

$گیروگرفتی فرمانی لێکدراو (فعل مرکب) یا (compound verb)$
فرمانی لێکدراو بەو فرمانانە دەوترێن کە لە دوو یان چەند وشە پێک هاتوون. وەک: (ڕێک + کەوتن = ڕێککەوتن)، (پێک + هێنان = پێکهێنان).

$ئەم فرمانانە:$
ئەگەر لە دۆخی چاوگدا بن پێکەوە دەنووسرێن، وەک: ڕێکخستن، شەڕکردن، کۆڵنەدان، خەباتکردن، تاڵانکردن، تێکدان، سەربڕین.
ئەگەر لە دۆخە جۆربەجۆرەکانی فرمان (ئێستە، ڕابردووی سادە، ڕابردووی گێڕاوەیی، ڕابردووی دوور) بەکار ببرێن بەجیا دەنووسرێن:
ئێستە: ڕێک دەخەم ڕێک دەخەی ڕێک دەخات ڕێک دەخەین ڕێک دەخەن ڕێک دەخەن
ڕابردووی سادە: ڕێکم خست، ڕێکت خست ڕێکی خست ڕێکمان خست ڕێکتان خست ڕێکیان خست
ڕابردووی گێڕاوەیی: ڕێکم خستووە ڕێکت خستووە ڕێکی خستووە ڕێکمان خستووە ڕێکتان خستووە ڕێکیان خستووە
ڕابردووی دوور: ڕێکم خستبوو ڕێکت خستبوو ڕێکی خستبوو ڕێکمان خستبوو ڕێکتان خستبوو ڕێکیان خستبوو
ئەگەر لە دۆخەکانی تردا بن هەروەکوو دۆخی چاوگ پێکەوە دەنووسرێن: پێکهاتن، پێکهاتوو، پێکهاتە، پێکهێنراو؛ سەرکەوتن، سەرکەوتوو.
نموونەی تری گەردانی فەرمان: فرمان (verb) لە دۆخی چاوگدا پێکەوە دەنووسرێت: (ڕوونکردنەوە). بەڵام لە دۆخەکانی تردا جیا دەکرێنەوە:
تاک، دۆخی ئێستە: ڕوونی دەکەمەوە، ڕوونی دەکەیتەوە، ڕوونی دەکاتەوە
کۆ، دۆخی ئێستە: ڕوونی دەکەینەوە، ڕوونی دەکەنەوە، ڕوونی دەکەنەوە
تاک، ڕابردووی سادە: ڕوونم کردەوە، ڕوونت کردەوە، ڕوونی کردەوە
کۆ، ڕابردووی سادە: ڕوونمان کردەوە، ڕوونتان کردەوە، ڕوونیان کردەوە
تاک، ڕابردووی گێڕاوەیی (نقلی): ڕوونم کردبووەوە، ڕوونت کردبووەوە، ڕوونی کردبووەوە
کۆ، ڕابردووی گێڕاوەیی: ڕوونمان کردبووەوە، ڕوونتان کردبووەوە، ڕوونیان کردبووەوە
تاک، ڕابردووی دوور: ڕوونم کردبوو، ڕوونت کردبوو، ڕوونی کردبوو
کۆ، ڕابردووی دوور: ڕوونمان کردبوو، ڕوونتان کردبوو، ڕوونیان کردبوو

$کێشەی (و)ی پێوەندی$
پیتی (و) (and) وشەیەکی سەربەخۆیە و دەبێ سەربەخۆ هەڵسوکەوتی لەگەڵدا بکرێ و نەڵکێندرێ بە وشەکانی پێش و پاشی خۆی. بۆ نموون دەبێ بنووسرێ:
(من و تۆ) نەک (منو تۆ) یان نەک (من و تۆ).
(سەر و ماڵ) نەک (سەرو ماڵ) یان نەک (سەروو ماڵ).
(هیوا و ئاوات) نەک (هیواو ئاوات).
سەرنج: نموونەکانی سەرەوە هەر کامەیان سێ وشەی جیاوازن و پێکەوە مانایەکی نوێ پێک ناهێنن و هەر بەتەنیا مانای خۆیان پاراستووە و جیاوازییان هەیە لەگەڵ وشەی لێکدراو کە لە خوارەوە باسیان دەکرێ.
وشەی لێکدراو (مرکب)
هەندێ جار دوو یان چەند وشە، کە هەر کامەیان بۆ خۆی واتایەکی هەیە، پێکەوە کۆ دەبنەوە و سەرجەم واتایەکی نوێتر پێک دەهێنن، بەم متوربەبوونە دەڵێن (وشەی لێکدراو). وشەی لێکدراو دەبێ بلکێن بە یەکەوە و نابێ بەجیا بنووسرێن؛ بە چەند شێوە پێک دێن:

$1. بێ هیچ یارمەتییەک:$
جاری وایە وشەی لێکدراو، بێ هیچ یارمەتییەک دروست دەبێت و تەنیا وشەکان پێکەوە دەلکێن:
ڕەش + ماڵ = ڕەش ماڵ، کە پێکەوە واتایەکی تر پێک دەهێنن و ئەو کاتە دەبێ پێکەوە بنووسرێن: ڕەشماڵ.
خوێندن + گە = خوێندنگە.
زانست + پەروەر = زانستپەروەر.
پاش + بنەما = پاشبنەما.
کتێب + خانە = کتێبخانە.
مەلە + گە = مەلەگە.

$2. بە یارمەتیی پیتی (و):$
جاری وایە وشەی لێکدراو، بە یارمەتیی پیتی (و) پێکەوە دەلکێن:
ئاڵ + و + گۆڕ = ئاڵوگۆڕ.
مشت + و + مڕ = مشتومڕ.
ئەلف + و + بێ = ئەلفوبێ.
دەنگ + و + باس = دەنگوباس.

3. $بە یارمەتیی پیتی (ە):$
جاری وایە وشەی لێکدراو، بە یارمەتیی پیتەبزوێنی (ە) پێکەوە دەلکێن:
بەرد + ە + قارەمان = بەردەقارەمان.
گوڵ + ە + گەنم = گوڵەگەنم.
بەرز + ە + فڕ = بەرزەفڕ.
ئاگر + ە + دیوار = ئاگرەدیوار.
نموونەی تری وشەی لێکدراو: خۆترنجێنەر، خۆکوژ، بەردباران، کاروبار، ئەلفوبێ، هاتوچۆ، زانستپەروەر، زانستخواز، ئازادیخواز، وڵاتپارێز، سێشەممه، ڕاستەوخۆ، نیشتمانپەروەر، گوڵەگەنم، ڕێنووس، باوکمردوو، یەکگرتوو، ئاڵوگۆڕ، ڕۆژنامەنووس، هەواڵنێر، پەیامنێر، بەرزەفڕ، جەرگبڕ، مناڵپارێز، چەمچەماڵ، بێکەس، جێبەجێ، دەستبەجێ، کانیکەوه، هەڵگورد، تاقبۆستان (تاقۆسان)، ملهوڕ، تەختەکلیل، پاشبنەما، بنکەدراوە (database)، بەستهێڵ (dash)، ڕوومێز (desktop)

$پیتی (ت) لە کۆتاییی فەرماندا$
پیتی (ت) لە کۆتاییی فەرماندا هەم دەتوانرێ بنووسرێ و هەمیش دەتوانرێ نەنووسرێت، وەکوو:
(دێ و دەڕوا) یان (دێت و دەڕوات)
(نان دەکا) یان (نان دەکات)

$وشەی بیانی$
هەر وشەیەکی بیانی هاتبێتە ناو کوردییەوە دەبێ بە ڕێنووسی کوردی بنووسرێت یان ئەگەر پێویست بوو وەکوو خۆی بنووسرێتەوە دەبێ بخرێتە ناو دوو کەوانەوە.
ئەڵڵا، قەڵەم، ئەکبەر.
لە زمانی کوردیدا بە (مذهب) دەڵێن ڕێباز.

$ئامرازی (تر) و وشەی (تر)$
(تر، ترین) وەک ئامرازی بەراوردکردن، دەبێ بلکێن بە وشەکانی پێشیانەوە، وەکوو:
جوان، جوانتر، جوانترین
گەرم، گەرمتر، گەرمترین
وشەی (تر) بە واتای (دی، دیکە)، وشەیەکی سەربەخۆیە و دەبێ بەجیا بنووسرێت:
کابرایەکی تر، شەوێکی تر، نووسەرێکی تر.

$پاشگرەکانی (دا، ڕا، وە، ەوە)$
دەبێ بلکێن بە وشەکانی پێشیانەوە، وەکوو:
دا: لە ماڵدا چاوم پێ کەوت.
ڕا: لە کوێڕا هاتی؟
وە: لە کوێوە بۆ کوێ؟
وە: لە هەوەڵەوە بیگێڕەوە.
فرمانی (دا): وشەی (دا) کە ڕابردووی (دان، دایین)ە جیاوازیی هەیە لەگەڵ پاشگری (دا) و، دەبێ بەجیا بنووسرێت:
لە ماڵدا نامەکەم پێ دا. (نەک پێدا).
لە کوردستاندا لاوان گوێیان لە دوژمن نەدا. (نەک دوژمننەدا، نەک دوژمن نە دا).
بەڵێنم دا سبەی بیبینم. (نەک بەڵێمندا).
ئاخری وەڵامی دایەوە. (نەک وەڵامیدایەوە).
کێشەی (لە)
(لە)، هەندێ جار سەربەخۆ دەنووسرێت: شۆڕش لە کوردستاندا گەرمە.
هەندێ جار دەلکێ بە وشەکەی پاشیەوە و وشەیەکی لێکدراو پێک دێنێ: (لەگەڵ with)، (لەسەر on)، (لەژێر under). لەو دۆخانەدا نابێ بە دوو وشە جیا کرێنەوە و بنووسرێ: (لە گەڵ، لە سەر، لە ژێر).
(لە)، هەندێ جار لەگەڵ (ئەوێ) و (ئێرە) کۆ دەبێتەوە و ئەو کاتە، (ە) و (ئ) دەقرتێنرێن:
لە ئەوێ = لەوێ
لە ئێرە = لێرە
بەراوردکاری
(بێ) یان (بەبێ)؟
لێرەدا دەمانەوێ بەراوردکارییەک لەگەڵ زمانە ئەورووپییەکاندا بکەین، بۆ ئەو مەبەستە باشترە بە نموونەیەک دەست پێ بکەین:
جیاوازیی (بێکار) لەگەڵ (بێ کار) لە چیدایە؟ لکاندن یان نەلکاندنی (بێ) بە وشەکەی پاشی خۆیەوە بەتەواوی واتای وشەکە دەگۆڕێ:
ئەو پیاوە دوو ساڵ بێکار بوو.
بێ کار ژیان ئەستەمە. (دەکرێ ئاواش بینووسینەوە: بەبێ کار ژیان ئەستەمە.)
هەر کاتێ ناوێکت هەبوو و خاوەنێتییەکی لێ سەندرابێتەوە (بێ) دەلکێنین بە سەرەتای وشەکەوە:
بێباوک، بێخانوو، بێکەس، بێوڵات، بێنیشتمان، بێپارە، بێتام.
واتە: کەسێ کە باوکی نییە. کەسێ کە خانووی نییە و هتد.
ئەم مەبەستە، لە زمانە ئەورووپییەکاندا، زۆر جار بە پاشکۆیەک کە دەلکێ بە وشەکەوە دیاری دەکرێت:
بێخانوو = homeless
بێتام، بێچێژ = tasteless
کە جیاوازیی هەیە لەگەڵ (without):
بێ تۆ ناچم بۆ ئەوێ = I do not go there without you
پوختەی باسەکە:
(بێ...) = (less...)
(بێ، بەبێ) = (without)

$ئاوەڵکار (قید)$
کاتێ وشەیەک چۆنێتیی فرمان یان کردارێک (verb)، ڕوون کاتەوە پێی دەوترێ ئاوەڵکار (adverb). نموونە:
ئاسۆ بەخێرایی قسەی دەکرد. (چۆن قسەی کرد؟ بەخێرایی)
سۆما بەتووڕەیی وەڵامی دایەوە. (چۆن وەڵامی دایەوە؟ بەتووڕەیی)
لانە بەئەسپایی هاتەوە. (چۆن هاتەوە؟ بەئەسپایی).
ئەوەی لێرەدا جێگای سەرنجڕاکێشانە، ئەوەیە کە بە دەلکێ بە ئاوەڵناوەکەی پاشیەوە و، نابێ لێک دوور خرێنەوە. نموونەی تر:
بەجوانی، بەشادی، بەبەرزی، بەهێواشی، بەتوندی.
ئەم شێوازە لە زمانی ئینگلیزیدا (ly) دەگرێت و دەلکێ بە ئاوەڵناوەکەوە: (بەهێواشی slowly).[1]
Dieser Artikel wurde in (کوردیی ناوەڕاست) Sprache geschrieben wurde, klicken Sie auf das Symbol , um die Artikel in der Originalsprache zu öffnen!
ئەم بابەتە بەزمانی (کوردیی ناوەڕاست) نووسراوە، کلیک لە ئایکۆنی بکە بۆ کردنەوەی بابەتەکە بەو زمانەی کە پێی نووسراوە!
Dieser Artikel wurde bereits 729 mal angesehen
HashTag
Quellen
[1] Buch | کوردیی ناوەڕاست | زانستپەروەرانی کورد
Verlinkte Artikel: 3
Gruppe: Artikel
Dokumenttyp: Ursprache
Inhaltskategorie: Sprachlich
Technische Metadaten
Das Copyright wurde vom Eigentümer des Artikels auf Kurdipedia übertragen
Artikel Qualität: 99%
99%
Hinzugefügt von ( زریان سەرچناری ) am 11-02-2022
Dieser Artikel wurde überprüft und veröffentlicht von ( ڕۆژگار کەرکووکی ) auf 11-02-2022
Dieser Artikel wurde kürzlich von ( هاوڕێ باخەوان ) am 24-10-2023 aktualisiert
URL
Dieser Artikel wurde bereits 729 mal angesehen
Verknüpfte Datei - Version
Typ Version Ersteller
Foto-Datei 1.0.1122 KB 11-02-2022 زریان سەرچناریز.س.
Kurdipedia ist die grösste Quelle für Informationen
Artikel
Der Völkermord von 1915: Anfang vom Ende des syrisch-aramäischen Christentums im Vorderen Orient
Artikel
Aufstandsversuche an der Oberfläche: Das Unternehmen “Mammut” (Irak) von 1943
Biografie
Dilan Yeşilgöz
Biografie
Saya Ahmad
Bibliothek
Kurdische Märchen Und Volkserzählungen
Biografie
Sebahat Tuncel
Biografie
Fevzi Özmen
Biografie
Mely Kiyak
Biografie
Leyla Îmret
Bibliothek
100 Jahre Türkei Die Republik zwischen Tradition und Erneuerung
Biografie
Ismail Küpeli
Artikel
Pteridophyta und Anthophyta aus Mesopotamien und Kurdistan sowie Syrien und Prinkipo
Artikel
Urteile im Kobanê-Verfahren gesprochen
Biografie
Halil Öztoprak (Xalil Alxas)
Biografie
Kenan Engin
Biografie
Cahit Sıtkı Tarancı
Bibliothek
DIE ALTSTADT VON ALEPPO Strategien für den Wiederaufbau
Bibliothek
Wegweiser zur Geschichte. Irak und Syrien
Artikel
Kobanê-Verfahren: DEM kündigt Gerechtigkeitswachen an
Bibliothek
Das Kadiamtsprotokollbuch von Mārdīn 247: Edition, Übersetzung und kritischer Kommenta

Actual
Bibliothek
Einbruch ins verschlossene Kurdistan
24-10-2011
هاوڕێ باخەوان
Einbruch ins verschlossene Kurdistan
Bibliothek
Strategiepapier über die regionale Autonomie Sindschar (kurd. Şengal)
01-04-2023
هەژار کامەلا
Strategiepapier über die regionale Autonomie Sindschar (kurd. Şengal)
Bibliothek
Themen Aus Der Kurdischen Wortbildung
06-04-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
Themen Aus Der Kurdischen Wortbildung
Bibliothek
Der Kurdische Fürst Mîr Muhammad-î Rawandizî
27-04-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
Der Kurdische Fürst Mîr Muhammad-î Rawandizî
Bibliothek
Christen und Jesiden im Irak : aktuelle Lage und Perspektiven
05-06-2024
هەژار کامەلا
Christen und Jesiden im Irak : aktuelle Lage und Perspektiven
Neue Artikel
Bibliothek
Kurdische Märchen Und Volkserzählungen
11-06-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
Bibliothek
Das Kadiamtsprotokollbuch von Mārdīn 247: Edition, Übersetzung und kritischer Kommenta
11-06-2024
هەژار کامەلا
Bibliothek
100 Jahre Türkei Die Republik zwischen Tradition und Erneuerung
11-06-2024
هەژار کامەلا
Bibliothek
Wegweiser zur Geschichte. Irak und Syrien
08-06-2024
هەژار کامەلا
Bibliothek
DIE ALTSTADT VON ALEPPO Strategien für den Wiederaufbau
08-06-2024
هەژار کامەلا
Bibliothek
Christen und Jesiden im Irak : aktuelle Lage und Perspektiven
05-06-2024
هەژار کامەلا
Bibliothek
Lage der jesidischen Bevölkerung in Ninawa
05-06-2024
هەژار کامەلا
Bibliothek
Zehn Jahre nach dem Völkermord: Zur Lage der Jesidinnen und Jesiden im Irak
05-06-2024
هەژار کامەلا
Bibliothek
Die Yezidi im Irak Forderungen an die US-amerikanische und irakische Regierungen sowie an die Regionalregierung Kurdistan
05-06-2024
هەژار کامەلا
Bibliothek
Ökologie: Aufstand der Natur
26-05-2024
هەژار کامەلا
Statistik
Artikel  518,448
Bilder  105,226
PDF-Buch 19,478
verwandte Ordner 97,493
Video 1,394
Kurdipedia ist die grösste Quelle für Informationen
Artikel
Der Völkermord von 1915: Anfang vom Ende des syrisch-aramäischen Christentums im Vorderen Orient
Artikel
Aufstandsversuche an der Oberfläche: Das Unternehmen “Mammut” (Irak) von 1943
Biografie
Dilan Yeşilgöz
Biografie
Saya Ahmad
Bibliothek
Kurdische Märchen Und Volkserzählungen
Biografie
Sebahat Tuncel
Biografie
Fevzi Özmen
Biografie
Mely Kiyak
Biografie
Leyla Îmret
Bibliothek
100 Jahre Türkei Die Republik zwischen Tradition und Erneuerung
Biografie
Ismail Küpeli
Artikel
Pteridophyta und Anthophyta aus Mesopotamien und Kurdistan sowie Syrien und Prinkipo
Artikel
Urteile im Kobanê-Verfahren gesprochen
Biografie
Halil Öztoprak (Xalil Alxas)
Biografie
Kenan Engin
Biografie
Cahit Sıtkı Tarancı
Bibliothek
DIE ALTSTADT VON ALEPPO Strategien für den Wiederaufbau
Bibliothek
Wegweiser zur Geschichte. Irak und Syrien
Artikel
Kobanê-Verfahren: DEM kündigt Gerechtigkeitswachen an
Bibliothek
Das Kadiamtsprotokollbuch von Mārdīn 247: Edition, Übersetzung und kritischer Kommenta
Ordner
Artikel - Inhaltskategorie - Geschichte Artikel - Inhaltskategorie - Kurdenfrage Artikel - Inhaltskategorie - Politik Artikel - Inhaltskategorie - Report Artikel - Art der Veröffentlichung - Born-digital Artikel - Provinz - Türkei Artikel - Dialekt - Deutsch Artikel - Inhaltskategorie - Frauen Artikel - Inhaltskategorie - Kultur Artikel - Inhaltskategorie - Menschenrecht

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.58
| Kontakt | CSS3 | HTML5

| Generationszeit Seite: 0.704 Sekunde(n)!