لە ساڵی 2018دا چەندین ڕووداوی ئابوری لە باشوری کودستان ڕوویاندا، کە دەتوانین بڵێین، هەم ساڵی گەمارۆی ئابوری بوو لەسەر هەرێمی کوردستان و هەم ساڵی کەمبوونەوەی کاریگەری قەیرانی دارایی بوو لە هەرێم، بە بەراورد بە کاتی گەمارۆکانی دوای 16ی ئۆکتۆبەر و قەیرانی ئابوری دوای ساڵی 2014.
لەدوای ئەنجامدانی ڕیفراندۆمەوە، لە ساڵی 2017 دا گەمارۆیەکی ئابوری لە لایەن وڵاتانی دراوسێی عێراق و حکومەتی ناوەندی عێراق-ەوە خرایە سەر هەرێمی کوردستان و هەتاوەکو ئەمساڵ ئەو گەمارۆیە درێژەی هەبوو، هەروەها لەدوای جێبەجێکردنی گەمارۆکانی ئەمریکا لەسەر ئێران، دیسان ئابوری هەرێمی کوردستان زیانی پێکەوت و بەهای کاڵان بەرزبووە.
لەلایەکی دیکەوە، ڕێکەوتنی نێوان هەرێمی کوردستان و حکومەتی ناوەندی عێراق و ناردنی بڕێک پارەی مانگانە لەلایەن حکومەتی ناوەندییەوە بۆ مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم، تا ڕادەیەک کاریگەری قەیرانی ئابوری لە هەرێمی کوردستان، کەمبوویەوە.
لە پانۆرامای ڕووداوە ئابورییەکانی ساڵی 2018 تیشک دەخەینە سەر گرنگترین ڕووداوە ئابوریەکانی هەرێمی کوردستان.
لە ڕۆژی 2ی مانگی شوبات، ئەمساڵ، حکومەتی ئێران بڕیاریدا بە کردنەوەی دەروازەی سنوری پەروێزخان و حاجی هۆمەران، کە لە دوای ئەنجامدانی ڕیفراندۆم لە ساڵی ڕابردووەوە ئەو دەروازە سنورییانەی داخستبوو، بە کردنەوەی ئەم دەروازە سنوریانە جموجۆڵی ئابوری لە نێوان هەرێمی کوردستان و وڵاتی ئێران دەستیپێکردەوە.
لە ڕۆژی 2ی شوبات، هاوکات لەگەڵ کردنەوەی هەردوو دەروازەی سنوری پەروێزخان و حاجی هۆمەران، حکومەتی عێراق بە بیانووی تۆمارنەکردنی دەروازە سنورییە لاوەکییەکان لە #وەزارەتی ناوخۆ#ی عێراق، بڕیاریدا سەرجەم دەروازە سنورییە لاوەکییەکانی هەرێمی کوردستان لەگەڵ وڵاتی ئێران دابخرێن، ئەو بڕیارەش دەروازە سنورییەکانی شۆشمێ، لەسنوری شارەدێی بیارەی سەر بە پارێزگای #هەڵەبجە# و هەڵاڵاوا و توتمان، لە سنوری شارۆچکەی #پێنجوێن# و پشتە لە سنوری شارەدێی بەمۆی سەر بە پارێزگای هەڵەبجە، دەگرێتەوە، ئەم بڕیارەش لەگەڵ ئەوەی زیانی ئابوری گەیاند بە هەرێمی کوردستان، زیانی بەو کۆمەڵێک خەڵکی زۆر گەیاند کە بژێوییان لەسەر ئەو دەروازە سنوریانە پەیدا دەکرد، هەروەها بڕیارەکە لە چوارچێوەی ئەو بڕیارانەدا بوو، کە حکومەتی عێراق، بۆ فشارخستنەسەر هەرێمی کوردستان، لە دوای ئەنجامدانی ڕیفراندۆمەوە دەریدەکرد.
لە ڕۆژی 21ی شوبات داعەلی حەمەساڵح، پەرلەمانتاری فراکسیۆنی گۆڕان، لە پەرلەمانی هەرێێمی کوردستان، لە دانیشتنی پەرلەماندا، ئاشکرای کرد، کە بڕی 60 ملیۆن دۆلاری پارەی پترۆدۆلاری #کەرکووک# دیارنییە و چووەتە سەر حسابی تایبەتی نەجمەدین کەریم، پارێزگار پێشوی شاری کەرکووک، بابەتی دیارنەمانی ئەو بڕە پارەیە، کاردانەوەی زۆری بەدوای خۆیدا هێنا و بووە ڕۆژەفی زۆرێک لە میدیاکانی هەرێمی کوردستان و عێراق، هەرچەند لیژەی بۆ پێکهات و لە دادگای #هەولێر# لێکۆڵینەوەی لەسەرکرا، بەڵام پاش ماوەیەک بێدەنگی لێکرا و ئەو کەیسە بە نادیاری مایەوە.
ڕۆژی 7ی ئازار، جوتیاران، لەبەردەم نوسینگەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، لە شاری هەولێر، خۆپیشاندانیان ئەنجامدا بۆ پێدانی پارەی گەنم پێیان، پرسی پارەی گەنمی جوتیاران، پرسێکی ئابوری نێوان هەرێمی کوردستان و عێراقە، لەبەر ئەوەی حکومەتی عێراق پارەی بەو جوتیارانەی هەرێمی کوردستان نەداوە، کە لە ساڵی 2014 تا 2017 گەنم-یان بە #وەزارەتی بازرگانی# عێراق داوە، ئەو پێنەدانی پارەیەش تێکەڵ بە پرسە سیاسییەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و حکومەتی ناوەندی کراوە، جوتیارانیش داوایان دەکرد، کە ئەو پرسە لە تێکەڵ بە پرسە سیاسییەکان نەکرێت.
لەڕۆژی و 2 1ی ئازاردا چین و توێژەکانی هەرێمی کوردستان لە کەمئەندامان و مامۆستایانی ناڕازی و زانایانی ئاینی و نوێنەر 14 ڕێکخراوی کۆمەڵی مەدەنی، لە شاری #سلێمانی# و شار و چارۆچکەکانی دیکەی هەرێمی کوردستان، دژی پڕۆژەیاسای نوێی خانەنشینی کە لە پەرلەمانی هەرێمی کوردستان گفتۆی لەسەر دەکرا، ناڕەزایەتی نیشاندرا، ئەویش بەهۆی ئەوەی خانەنشینی پلەباڵاکان بە 80%ی موچەی بنەڕەتییان دیاریکرابوو، هاوڵاتیان داوایاندەکرد، کە مووچەی خانەنشینی پلەباڵاکان کەمبکرێتەوە و خانەنشینی پەرلەمانتارانیش نەمێنێت، بەهۆی فشاری خۆپیشاندەرانەوە ئەو هەموارکردنەوەیەی یاسای خانەنشینی ڕاگیرا.
ڕۆژی 19ی ئازاردا، حکومەتی ناوەندی عێراق، بڕی 317 ملیار دینار 540 ملیۆن و 465 هەزار دینار، بۆ هەرێمی کوردستان نارد، ئەمەش لەدوای ئاسایکردنەوەی پەیوەندییەکانی هەرێمی کوردستان و حکومەتی ناوەندییەوە هات،کە لە لە دوای ڕیفراندۆمەوە ئاڵۆزی بەخۆیەوە بینی بوو، هەروەها یەکەمجار بوو، کە حکومەتی عێراق پارە بۆ هەرێمی کوردستان بنێرێت، لەدوای ئەوەی نوری مالیکی، سەرۆک وەزیرانی پێشوتری عێراق، لە بەرامبەر سەربەخۆ فرۆشتنی نەوت لەلایەن حکومەتی هەرێمی کوردستانەوە لە ساڵی 2014 وە ناردنی بودجەی هەرێمی کوردستانی ڕاگرتبوو.
ناردنی ئەو پارەیە، وایکرد تا ڕادەیەک پێدانی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێم بچێتەوە دۆخی ئاسایی خۆی، هەروەها بووە هۆی ئەوەی فەرمانبەرانی هەرێم خۆپیشاندانی فراوان ئەنجامبدەن لەسەرجەم شار و شارۆچکەکانی هەرێمی کوردستان، بۆ ئەوەی پاشەکەوتی مووچە هەڵبگیرێت.
ڕۆژی 28ی ئازار، لەژێر فشاری خۆپیشاندانەکانی فەرمانبەراندا، وەزیری دارایی و ئابوری هەرێمی کوردستان لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەنووسیدا لە شاری هەولێر، سیستمی نوێی مووچەی ئاشکرا کرد، کە تێیدا پاشەکەوتی مووچە کەمکرابووەوە بڕیار درابوو، هەر مووچەیەک لە 400 هەزار دینار کەمتربێت پاشەکەوت نایگرێتەوە، ‌زۆرترین ڕێژەی پاشەکەوت 30% دەبێت، ئەویش بۆ بەڕێوەبەری گشتی و بریکاری وەزیرەکانە، مووچەی فەرمانبەرانی ئاسایی تاوەکو ملیۆنێک و 500 هەزاریش لە 25% زیاتر نابێت، ئەم بڕیارەی حکومەتی هەرێم، تا ڕادەیەک فشاری ئابوری سەر مووچەخۆرانی هەرێمی کەمکردەوە و جوڵەی ئابوری خستەوە بازاڕەکانی هەرێمی کوردستان.
بەهۆی ئەوەی بەرهەمە کشتوکاڵییەکانی هەرێمی کوردستان، بەشی پێداویستی ناوخۆ ناکات، ئەم بڕیارەی حکومەتی ئێران، کاریگەری لەسەر بەرزبوونەوەی نرخ هەبوو لە هەرێمی کوردستان، بە شێوەیەک کە نرخی کیلۆیەک تەماتە بەرزبوویەوە بۆ دوو هەزار دینار، کە پێشتر بە کەمتر لە هەزار دینار بوو.
ڕۆژی 23ی حوزەیران، وتەبێژی دەستەی گەشتوگوزاری حکومەتی هەرێمی کوردستان، ڕایگەیاند، کە لەماوەی شەش مانگی سەرەتای ئەمساڵدا زیاتر لە یەک ملیۆن و 310 هەزار گەشتیار هاتوونەتە هەرێمی کوردستان، لە 82%ی گەشتیاران لە خوارو و ناوەڕاستی عێراقەوە هاتوون، لە 13% لە ئێران و لە 5% لە وڵاتانی بیانییەوە هاتوون، هاتنی ئەو گەشتیارانە کاریگەری لەسەر بوژانەوەی بازاڕەکانی هەرێمی کوردستان هەبوو، کە مێک لە قورسایی قەیرانی دارایی لەسەر شانی کاسبکاران کەمکردەوە.
ڕۆژی 28ی ئەیلول، حکومەتی عێراق، سێ خاڵی گومرگی لە نێوان کەرکووک- هەولێر، کەرکووک- سلێمانی، #موسڵ#- #دهۆک#، دانا و گومرگ-یان لەو شمەکانە وەردەگرت، کە لە هەرێمی کوردستانەوە هەناردەی شارەکانی ناوڕاست و خواروی عێراق دەکران، ئەمەش بووە هۆی بەرزبوونەوەی نرخی شمەک لە شاری کەرکووک و شارەکانی خواروی عێراق و ئاستەنگکردنی هەناردەی شمەک لە هەرێمی کوردستانەوە بۆ شارەکانی دیکەی عێراق.
ڕۆژی 15 تشرینی یەکەم، بەهۆی ئەو ئابڵوقە ئابورییەی لەلایەن ئەمیرکا-وە خراوەتە سەر وڵاتی ئێران، حکومەتی ئێران هەناردەی 15 جۆر ماددەی خۆراکیی بۆ هەرێمی کوردستان قەدەغە کرد.
ڕۆژی 28 تشرینی یەکەم ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق، بە سەرۆکایەتی عادل عەبدولمەهدی، پڕۆژەیاسای بودجەی 2019ی عێراقی پەسەندکردووە و ناردی بۆ ئەنجومەنی نوێنەران بۆ تاوتوێکردن و پەسەندکردنی، لە پڕۆژە یاسای بودجەدا، هەروەک ساڵی پار بودجەی هەرێمی کوردستان بە 12.68 دیاریکرابوو.
لە ڕۆژی 31ی تشرینی یەکەم، خولی چوارەمی پەرلەمانی هەرێمی کوردستان کۆتایی هات، وەک پێشینەی خانەنشینی، هەر پەرلەمانتارێک بڕی 48 ملیۆن دیناری پێدرا، پێدانی ئەو بڕە پارەیە بە پەرلەمانتاران ناڕەزایی زۆری لێکەوتەوە و لە زۆربەی شار و شارۆچکەکانی هەرێمی کوردستان خۆپیشاندان و گردبوونەوەو ناڕەزایەتی ئەنجامدرا، بەڵام هیچ پەرلەمانتارێک وەرگرتنی ئەو بڕە پارەیەی ڕەتنەکردەوە.
ڕۆژی 11ی تشرینی دووەم، هەناردەکردنی نەوتی کەرکووک بۆ وڵاتی ئێران ڕاگیرا، ئەوەش لەژێر فشاری خولی دووەمی گەمارۆ ئابورییەکانی ئەمریکا هات لەسەر ئێران.
ڕۆژی 16ی تشرینی دووەم، حکومەتی عێراق و هەرێمی کوردستان، ڕێککەوتن لەسەر ئەوەی نەوتی شاری کەرکووک، لەڕێگەی بۆرییەکانی هەرێمی کوردستانەوە، هەناردەی بەندەری جیهانی تورکی بکرێت، ئەم دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوتی کەرکووک، لەدوای ئەوەوە دێت، کە ماوەی ساڵێکە هەناردەی نەوتی کەرکووک ڕاگیرابوو.
ڕۆژی 23 ی تشرینی دووەم، لەشاری سلێمانی، بە بەشداری 180 کۆمپانیای ناوخۆیی و بیانی، سیانزەهەمین، پێشانگای نێودەوڵەتی سلێمانی کرایەوە.
ڕۆژی 4ی کانونی یەکەم، وەرگرتنی گومرگ لە خاڵە گومرگییەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و شارەکانی ناوڕاست و خواروی عێراق ڕاگیرا، بەڵام خاڵە گومرگییەکان هەڵنەگیرا.[1]
#23-12-2018#