تۆتالیتاریزمی ڕۆحی و ئەرکەکانی ڕۆشنگەری هاوچەرخ 01
#شەماڵ بارەوانی#

تۆتالیتاریزمی ڕۆحی و ئەرکەکانی ڕۆشنگەری هاوچەرخ (هەڵسەنگاندنی ڕاپۆرتی ئەمینداری یەکگرتووی ئیسلامی) ناونیشانی کتێبێکی تری /262/لاپەڕەیی پڕبایەخ و گرنگی بەڕێز:(مەلابەختیار) نووسەر و بیرمەند و سیاسەتڤانی کوردە.
نووسەر تێیدا وڵامێکی تێرو تەسەلی زۆر بابەتیانەو لەجێ و لۆژیکیانەی(ڕاپۆرتی گشتی بۆ کۆنگرەی شەشەمی یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان 01-05-2012)ی ئەمینداری حزبەکە دەداتەوەو شیکارییێکی تابڵێیت زانستیانەو واقعیانە بەدوورو درێژی بۆ ڕاپۆرتەکەی سەلاحەدین بەهائەدین دەکات و سەرلەبەری ناڕاستی و هەڵەو دژبەرو پارادۆکسەکانی ناو ڕاپۆرتەکە دەخاتەڕوو دێڕ بەدێڕو وشە بە وشەو، بەش بەش، بە دیقەت و سەرنجەوە، خوێندنەوەو لێکدانەوەی وردیان بۆ دەکات و وڵامی ناواخنی ڕاپۆرتەکە دەداتەوەو بەزمانێکی جوانی نووسینی ئەدەبیانەی بەرزو ئەفسوناوی لەمەحەکی ڕەخنەیان دەدات و بەفلتەری زانستیاندا دەبات و لەبۆتەی لۆژیک و واقع هەڵیاندەسەنگێنێت و تاوتوێی دانە بەدانەی پەرەگرافەکان دەکات و ڕقی مەزهەبی و سیاسی و ئایدیۆلوژی مەڵاسدراوی پشت ڕاپۆرتەکەی ئەمیندار ئاشکرادەکات و تیشک دەخات سەر عەقیدەو ئەدەبیات و ئەجێنداو ئایدیۆلوجیاو سیاسەت و ستراتیژ و تاکتیک و پەیڕەو پڕۆگرام و پڕۆژەی هێزە ئیسلامگەراکان و مشتومڕیان دەکات و دەستپێکی چونە ناو بابەتەکانیش له پێشەکی کتێبەکەی بە پرسیار کردن لەبارەی ئیسلامگەرایی دەست پێدەکات و پێمان: کاتێتی.. دەرگای تەواوی پرسیارە مەعریفیەکان بکرێنەوە.. ڕەخنەی خۆخواردنەوە، بەرامبەر ئیسلامگەرا قۆناغەکەی بەسەرچوو و لە و سەردەمی جیهانگیری و گۆڕانکارییەکانی کەلەگەڵ خۆی دێنێت لەهەموو ئاستەکانی سیاسی و کۆمەڵایەتی و فیکریدا. لەدوای تەواوبوونی جەنگی ساردەوە (1988) قۆناغێکی نوێی ئابوری، کۆمەڵایەتی، سیاسی، تەکنەلۆژی و کولتوری، دەستی پێکردووە و گۆڕانکاری ڕیشەیی لەپێکهاتەی کۆمەڵ و لەهزری خەڵک و بیرکردنەوەی تاکدا، بۆیە ئیدی قۆناغێکی ترو شێوازێکیتری جوایەز لەململانێی فیکری دێنێتە ئاراوە.. ململانێی دیموکراتخواز و ڕۆشنگەرەکان، لەدەستەبژێر (نخبە)وە بۆ زۆرانبازی کۆمەڵایەتی دێنێتە ئاراوە، ناکرێ لەسەردەمێکی ئاوادا، ڕەخنە لەناو بازنەی داخراوی سەدەی بیستەمدا، بمێنێتەوە، ئەم جۆره ڕەخنانە ئیدی سواون و ناتوانن، لایەنی کەمی دەرگای ئەقڵە داخراوەکان بکەنەوە. بەڵکو ململانێ لەگەڵ ئیسلامگەرا بەمیتۆدی تەمومژاوی سەدەی بیستەم، بۆ سەرخستنی ئەقڵگەرایی، دەچێتە خزمەتی ئیسلامگەراکانەوە، بۆیه ئەو چوارگۆشەیەی (عەیب)و (شەرم) و (حەرام) و(ممنوع) لەناو نەریت و کولتورماندا، وەکو زیندانی بیری کۆمەڵایەتی وان، ناکرێ ئەو چەمکانە و چەمکگەلی زۆری دیکەش، دوای هەزاران ساڵ، لێکدانەوەی لۆژیکی بۆنەکرێت، شەن و کەو نەکرێنەوە و کاژی کۆنیان فڕێنەدەین.
ئەوەی مەلا بەختیار گەرەکیەتی ئازادی ئەقڵ و هزرە، پێش ئازادی جەستەو ئازادی بڕیاری سیاسی و ئازادی نیشتەجێ بوون و پێمان دەڵێت: هەتا ئەقڵ ئازاد و هزر ئازاد نەکرێ، بێگومان چاوگەکانی وەکو کوێرە کانی دەمێننەوە و ناتوانن تیشکی ڕاستەقینەی ئازادی بدەنەوە، و بەڕێزیان درێژەی پێدەدات و داوامان لێدەکات کە دەبێ ئیدی: مۆتەکەی ترسی دۆزەخ برەوێنینەوە.ترس و ترساندن، ترسناکترین دەسەڵاتی دیکتاتۆریەتی دەرونین.ترسناکترین دوژمنی کرانەوەی ئەقڵ و ئەقڵی داهێنەرن..بکوژی ڕۆح و گۆڕستانی زۆرینەی خەڵکن..تائەو ترسە برەوی پێ بدرێ، مەحاڵە ئەقڵ ئازادبکرێ..هەتا ئەو کێشه قوڵەی نێوان ئەقڵ و نەقڵ ساغنەکرێتەوە، مەحاڵە وەرچەرخانی کۆمەڵایەتی و سیاسی و شارستانی ڕوبدات.. هەتاترس وترساندن هەژمونیان بەسەر دەرون و ڕۆح و بیرکردنەوەی زۆرینەدا، بمێنێ، کۆمەڵ هەر بەدواکەوتویی دەمێنێتەوەو گەلانیش هەر کۆیلەی بیری دواکەوتوی سەدەکانی ناوەڕاست دەبن. ئەمەش بەبێ کایەی مەعریفی هەمەلایەنەی ڕەخنە، هەرگیز نایەتەدی. بۆیه پێویستە ئەقڵ و بڕیارەکانی لەپاشماوە دواکەوتوەکانی ڕابردوو، ئازاد بکرێ، چونکە هەتا ئەقڵ و هۆشی تاکەکان کاریگەری ئەو پاشماوە دواکەوتووانەی لەسەربێ، ناتوانێ ئازادبێ و ئازادانە بیربکاتەوەو بڕیاربدات، جا پاشماوەکە ئایین بێ، یان مەزهەب، یاخود نەریت، یان وەکو پەیوەندی کۆمەڵایەتی. جاهەر لایەنێکی ئەو پاشماوە زیان بەخشانەیە، کەسنورو سانسۆریان لەسەر ژیانی ئازاد داناوەو پانتایی ئازادیان بەرتەسک کردوتەوەو دەستی لەدواکەوتوویی هەبووە ڕێگرو کۆسپ بووە لەبەردەم پرۆسەی کرانەوەی ئەقڵ و کردنی بەچەق و سەنتەری بیرکردنەوە لەژیان و گەردون و کۆمەڵ، پێوێستە ئیتر ئەقڵ لەو تونێڵە تاریکەو زیندنی داخرانەدا ئازادکەین، وە بۆ ئەمە مەلا بەختیار پێمان دەڵێت: هەرگیز ئەقڵی مرۆڤ ناتوانێ ئازاد بێ، ئازادانە بیر لەگەردون و کومەڵ و گۆڕانکاریەکان بکاتەوە، ئەگەر بەشی زۆری ڕوبەری ئەقڵ، بەئەحکامەکانی ئایین و مەزهەب و نەریت و کولتوری ڕابردو، کوت و مت، (لایەنەنەگەتیڤەکانیان، نەک پۆزەتیڤەکانیان) ئاخنرابێ، بۆیه دەبێ ئێمەیش وەک وڵاتانی ڕۆژئاوایی، ڕاستە کە زۆرینەی ڕای گشتی ئەقڵیان وەکو نوسەرو ڕوناکبیران تەواو ئازاد نییە، بەڵام زۆربەی خەڵکی ئەقڵیان لەژێر ئاسەواری بیری سەدەکانی ناوەڕاست ئازادکراوە کاری گەری چەمکە کۆنەکانیان زۆرو کەم لەمێشکدا سڕاوەتەوە، ئەمە زۆر گرنگە، بۆ دیموکراسی و کرانەوەی ئەقڵ و تەواوی ئازادیەکان بۆیە بەڕێزیان پێمان دەڵێت لێرەیش سەرجەم پرسیارەکان پێویستیان بەنۆژەنکردنەوەو سەرەنجام بەوڵامی ئەقڵی ئازاد هەیە.
ئەو کرانەوە ئەقڵیەی بەڕێز مەلا بەختیار مەبەستیەتی و باسی لێوەدەکات کرانەوەیەکە بەمانای ئازادی ویژدان.. ئازادی هەڵبژاردنی عەقیدە و ئایین و مەزهەب، ئەوەی بەلاتینی پێی دەڵێن(لائیک). بەمانای سڕینەوەی تۆتالیتاریزمی ڕۆحی. ئەو تۆلیتاریزمە ڕۆحیە ئیسلامگەرایا ترسناکەی کە وەک بەڕێزیان ئاماژەی بۆدەکات و باسی لێوەدەکات: ئەندێشەی سەراپاگیری و دوژمنایەتی سەرسەختی ئازادی و دیموکراسی یە.
مێژووی مرۆڤایەتی لەپاڵ(تۆتالیتاری) سەلەفیزم و ئیسلامەگەرایی و ئیسلامیدا جۆری تۆتالیتاری زۆری بەخۆیەوە بینیوە، لەتۆتالیتاریزمی نازیزمی و ناسیۆنالیستی و نەتەوەیی، تۆتالیتاریزمی دیکتاتۆریەتی کۆمۆنیستی و پڕۆلیتاریا و چەپ و ستالینی-پۆلپۆتی، کەدواجار هەموویان وەک نووسەر دەیلێت ڕەوتی ئایدیولۆژی خەتەرناک و ترسناک بوون و کارەسات و تراژیدیای گەورەو ماڵوێرانکەریان لێکەوتەوە، ئەو تۆتالیتاریزمەی ئیسلامگەرایان لەڕێگەیەوە دەروون و ڕۆحی مرۆڤەکان داگیردەکەن و مرۆڤ دەکەن بەکائینێکی ترسنۆک و جەبان و لاوازو بەکۆمەڵێک چەمکی وەک: ترس لەدۆزەخ وسزای ئەو دنیا، ڕۆحی مرۆڤ داگیردەکرێت و بەردەوام ناچاردەکرێت لەدڵەڕاوکێدا بێت.. وکاریگەری زۆر نالەباری بۆ ئازادی و بڕیارو بیرکردنەوەی ئەقڵانی هەیە. بۆیە بەڕێز مەلا بەختیار ئەو خەمی بەئەقڵکردنی چەقی ئەندێشەو ڕزگار کردنی ڕۆح و ئەقڵ و کەسایەتی تاکەکان لەدەست کابووسی تۆتالیتاریزمی ئیسلامگەرایی و لەخەیاڵدانی ئەو دیوی ئەقڵ و ئەقڵی نەزانراو دەکات بە خەم و ڕۆڵ و ئەرکی تێکڕای ڕوناکبیران و نووسەرو ڕۆشنبیرەکان و هێزە سکولاریستەکان و پێمان دەڵێت: بەبێ ئازادی ئەقڵ و ڕزگارکردنی ڕۆح لەتۆتالیتاریزم، مەحاڵە سیستەمی دیموکراسی ڕاستەقینە، بونیات بنرێت و مرۆڤیش ئەندێشەی دیل و ڕۆحی بەکۆیلەیی دەمێنێتەوە.
مەلا بەختیار دەبێژێت : ئازادی ڕاستەقینە، جیهانبینیەکی فراوانی ڕەخنەیی یە لە لایەنە زیانبەخشەکانی کۆی کلتور، نەریت، کەلەپورە ئایینی، مەزهەبی و ئەو زەمینە کۆمەڵایەتیانەی دەسەڵاتەکانی کۆیلەکردنی ئەقڵیان سەپاندوووە.. ئەمانەش تێکڕای بەربەستی بلۆک ئاسان، لەبەردەم پرۆسەی دیموکراسی و دیموکراتیزەکردنی سیستەمی سیاسی و پەروەردەی مۆدێڕنی خەڵک، مەلا بەختیار بەو شێوەیە داوامان لێدەکات، لەپێناو پرۆسەی دیموکراسی و کرانەوەی قفلی ئەقڵ و بنیات نانی کۆمەڵێکی عەلمانی و دیموکراسیخوازو ڕۆشنگەر، ڕەخنەی بنچینەی ئەندێشەچەقبەستوەکانی ڕابردو بکەین، ئینجا بەئاڕاستەی گۆڕینی نەریت و کولتوری ڕابردوو، لەپێناو کولتوری نوێ گەری، ڕەخنەکانمان بەردەوامی پێبدەین و کۆڵنەدەین و هاوشانی خەباتی ڕزگاری و ئەرکی هۆشیاری هاوچەرخی نەتەوەیی.. کەسەلەفیەکان بەتوندڕەو میانڕەویانەوە تەواوی وزەیان بەگرتنە بەری ڕێگای جۆراوجۆری دوژمنایەتی دیموکراسی و ئازادی، هەتا سەپاندنی تیرۆرو تاوانیش، کۆکردۆتەوەو ڕێکیانخستووەو چۆنیشیان ویستبێ، بۆ ئاراستەکردنی درێغی ناکەن ئەو ئیسلامگەرایانەی: کوت و مت پاپەندی سوننەت و شەرعن، و هەموو توانای خۆیان خستوتەکار بۆسەپاندنی عەقیدەیەکی دیاریکراو و خەون و خەیاڵی ئایدیالیستانەی : ژیاندنەوەی شانازیەکانی سەدەکانی ناوەڕاستی قەڵەمڕەوی ئیسلامیان هەیه.
فۆبیای نوێگەری و تازەگەرییان هەیەو دەیانەوێ : ڕێڕەوی مێژوو بۆ سەدەکانی ناوەڕاست بگێڕنەوەو قۆناغەگانی گەشەکردنی کۆمەڵایەتی و پێویستییە سیاسیەکەی دیموکراسی هەڵبگێڕنەوە و ڕێڕەوی ئەقڵ و گۆڕانکاریەکان و شارستانیەت و ئایندە بەدەیان و سەدان ساڵ قفڵ دەن، بۆ ئەمەیش شەوڕۆژیان خستووەسەریەک و لەهەولدان و لەڕێگای: چاپکردنی ملیۆنەها کتێب و نامیلکە و چاپەمەنی، ئینجا لەڕێگەی حزبایەتی، دەوڵەت، بزوتنەوەی چەکداری، تیرۆرستی، ڕێکخراوی پیشەیی، مەدەنی، مزگەوتەکان و سەرباریش لەڕێگەی تۆقاندنی خەڵکیشەوە، هەزاران نووسەر بیرمەندیان پێبەروا هێرش دەکەنە سەر دیموکراسیەت و چەپ و سیکولاریستەکان، بەچەکی کۆن و نوێ پەلاماریان دەدەن و بچوکترین بواری ئازادیان لێ دەتەنن.
دەبێ ئێمەیش درێژە بەو خەباتە ڕۆشنگەری و مللانێ شارستانیەبدەین و بە وشەو قەڵەم و بیری تازەگەری شەڕی شمشێری نەزانی و بیری تاریکپەرستی و هێزی شەڕانگێزی کۆنەپەرستان بکەین،
ئەوانەی لەحەققەتدا وەک بەڕێزیان دەیڵێن دوژمنی دیموکراسی و ڕۆشنگەرینەو لەژێر فشاری گۆڕانکاریەکان خۆیان بە پرۆسەی دیموکراسیشەوە هەڵواسیوە.[1]